Στέκεσαι στις φωτογραφίες. Ποια απεικονίζεται; Η Πατρίτσια Χάισμιθ μάλλον… Αν όμως κοιτάξεις λίγο καλύτερα αναγνωρίζεις τα χαρακτηριστικά της ηθοποιού και σκηνοθέτιδος Ρούλας Πατεράκη, η οποία θα υποδυθεί τη μεγάλη κυρία της αστυνομικής λογοτεχνίας Πατρίτσια Χάισμιθ στο θέατρο «104».
Σάββατο απόγευμα, με το τέλος της πρόβας, η Ρούλα Πατεράκη έχει βγάλει την περούκα, χαλαρώνει μ’ ένα τσάι και μερικά κουλουράκια κι έχει διάθεση να πει πολλά. «Τη θεωρώ πολύ μεγάλη συγγραφέα και φυσικά έχω διαβάσει τα έργα της. Την έχω διαβάσει και στα αγγλικά, αλλά και στα ελληνικά σε πολύ καλές μεταφράσεις από τις εκδόσεις Αγρα».
Σκοτώνω = φοβάμαι
«Ομολογουμένως μου σφίγγει την καρδιά όταν τη διαβάζω, ακόμη και τώρα», συνεχίζει. «Είναι ένα πράγμα που σε παρασέρνει και πραγματικά βρίσκεις τον δολοφόνο μέσα σου και καταλαβαίνεις ότι ανά πάσα στιγμή μπορείς να διαπράξεις έγκλημα. Τίποτα δεν χρειάζεται για να γίνει αυτό. Και την ίδια στιγμή να έχεις και την απόλυτη δικαιολογία ότι αυτό ήταν αναπόφευκτο και δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Αυτό δεν το έχει κανένας συγγραφέας. Σε όλους τους άλλους συγγραφείς συμβαίνει να παρακολουθούμε ότι ο κακός είναι κακός, ποτέ δεν μπορούμε να ταυτιστούμε εύκολα με το κακό παρά μόνο στην αρχαία τραγωδία. Στη Χάισμιθ είναι ακόμη μια επαναφορά ότι ο κακός είναι κατά κάποιον τρόπο ένα περίεργο θύμα, όχι του εαυτού του. Κυρίως μιας κοινωνικής συνθήκης, όπου μπορείς ανά πάσα στιγμή να περάσεις το κατώφλι.
»Και κάτι άλλο: η Χάισμιθ πραγματικά διατυμπανίζει ότι δεν υπάρχει ενοχή. Οτι η ενοχή είναι ψεύδος, είναι σχεδόν αισθητική κατάσταση, αλλά καθόλου πραγματική. Κανένας δεν είναι ένοχος για κανένα φόνο όταν τον διαπράττει. Δεν αισθάνεσαι ενοχή, αισθάνεσαι μετά φόβο. Ενώ εμείς θεωρούμε τον φόβο ως ενοχή. Η ενοχή είναι πάρα πολύ λεπτό πράγμα και δεν το αισθάνονται όλοι οι άνθρωποι. Η ενοχή είναι πιο συμπλεγματική ιστορία. Η απλή ιστορία είναι σκοτώνω = φοβάμαι».
Εχουμε λοιπόν εδώ νοερή συνομιλία με τον Ντοστογιέφσκι; «Ακριβώς, γιατί και στον Ντοστογιέφσκι δεν υπάρχει ενοχή, υπάρχει τρομακτικός φόβος. Αλλωστε, και η Χάισμιθ τον λάτρευε τον Ντοστογιέφσκι». Πώς έχει εισπράξει η Ρούλα Πατεράκη τη Χάισμιθ, ως προσωπικότητα; Τι κουβαλάει μέσα της γι’ αυτόν τον άνθρωπο; «Εγώ δεν είμαι καθόλου λεσβία, είμαι πολύ στρέιτ γυναίκα. Ομως για πρώτη φορά στη Χάισμιθ κατάλαβα ένα πράγμα: έναν μεγάλο διχασμό που πιθανόν να είχε ως λεσβία. Επειδή της άρεσαν πάντοτε πολύ λεπτοφυείς γυναίκες, όμορφες αλλά και ψυχρές, όπως είναι οι πραγματικά ωραίες γυναίκες, πιστεύω ότι μέσα βαθιά της πιθανόν είχε μια μεγάλη ζήλια για τη στρέιτ γυναίκα, τύπου Γκρέις Κέλι. Θα της άρεσε πάρα πολύ να ήταν Γκρέις Κέλι. Αυτό που δεν μπορούσε να είναι, γιατί η φύση της ήταν εντελώς διαφορετική, την έκανε να είναι σ’ ένα μεταίχμιο πραγμάτων, γι’ αυτό ντυνόταν και πολύ ωραία, έτσι όπως ντυνόταν. Αντρικά. Γι’ αυτό διατηρούσε πάντοτε πέρλες πάνω της. Οι πέρλες είναι κάτι πολύ φίνο, πολύ ρομαντικό και σ’ ένα σημείο πολύ γυναικείο. Δείχνουν μια παθητικότητα, σχεδόν φεγγαρίσια, γυναικείας υποταγής. Δεν είναι διαμάντια, σκληρά.
»Πέρλες, λοιπόν. Νομίζω ότι έχει αυτόν τον πολύ μεγάλο διχασμό μέσα της, μεταξύ της ομορφιάς μιας ωραίας γυναίκας όπως την έχει φανταστεί, που είναι όλες αυτές οι ωραίες γυναίκες, οι σταρ οι παλιές, αυτές που είναι απόμακρες, ψυχρές, σχετικά αμίλητες. Είναι οι γυναίκες όπως τις έβλεπε λίγο-πολύ ο Χίτσκοκ στις ταινίες του: ήταν πάντοτε ψυχρές, απόκοσμες και αντικείμενα πόθου, αλλά αποστασιοποιημένου πόθου. Από αυτή την άποψη είναι ανεπανόρθωτα και αθεράπευτα ρομαντική και ίσως αυτό να το έχει από τη μητέρα της, που ήταν πάρα πολύ ωραία γυναίκα, και μπορεί ενδόμυχα, λόγω της ομοφυλοφιλίας της να ήταν ερωτευμένη με τη μητέρα της και όχι με τον πατέρα της. Είναι περίπλοκη προσωπικότητα η Χάισμιθ. Πρέπει να υπήρξε πολύ έξυπνη, πολύ δυστυχισμένη και σε μεγάλο σημείο πολύ αριστοκρατικής αντίληψης στη λογοτεχνία, γιατί είναι πολύ αδικημένη».
Οι πορσελάνινες κούκλες της
Eίναι πολύ σαγηνευτικό να κουβεντιάζει κανείς με τη Ρούλα Πατεράκη. Εχει άποψη, έχει υποβλητική φωνή, ξέρει τα θέματα για τα οποία μιλάει και σε εκπλήσσει διαρκώς. Με τον ίδιο τρόπο μεταμορφώνεται σε κάθε παράστασή της, και ζωνταντεύει απολύτως τον ήρωα που υποδύεται.
«Στο θέατρο θέλω να παίζω· το να σκηνοθετώ είναι κατ’ επέκταση». Αναφερθήκαμε στους πολλούς και διαφορετικούς ρόλους της, αλλά επιμένει και θεωρεί ότι το καλύτερο πράγμα που έχει κάνει στη ζωή της είναι ο «Πελοποννησιακός Πόλεμος» που παρουσίασε το περασμένο καλοκαίρι.
Εχουμε χαλαρώσει, το κλίμα δεν είναι πια ακριβώς κλίμα συνέντευξης, αλλά γυναικείας παρέας, και κάπου εκεί μου λέει για την τεράστια συλλογή της με πορσελάνινες κούκλες χειροποίητες, που είναι το μεγάλο της άγχος στην επικείμενη μετακόμισή της από το Χαλάνδρι στο κέντρο της Αθήνας.
Μαύρη κωμωδία
Μέχρι τότε όμως, από τις 24 Νοεμβρίου, στο θέατρο «104» της οδού Ευμολπιδών στον Κεραμεικό, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9 το βράδυ, θα ζωντανέψει τη φιγούρα της Πατρίτσια Χάισμιθ. Είναι η μαύρη κωμωδία του βραβευμένου σεναριογράφου Παναγιώτη Χριστόπουλου, ο οποίος γράφει το πρώτο του θεατρικό έργο με τίτλο «Πατρίτσια Χάισμιθ: εισαγωγή στο σασπένς», σε σκηνοθεσία Ιωσήφ Βαρδάκη. Μαζί της στη σκηνή θα είναι οι Μαρκέλλα Γιαννάτου, Ευθύμης Γεωργόπουλος και Νίκος Μαυράκης.
Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί 32 έργα της Πατρίτσια Χάισμιθ και κυκλοφορούν από πολλούς εκδοτικούς οίκους.Τα περισσότερα από την Αγρα, αλλα και από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, Ροές, Ολκός, Λιβάνης κ.ά. Επίσης, πολλά έργα της Χάισμιθ έχουν μεταφερθεί και στον κινηματογράφο. Ειδικά τον θρυλικό «κακό» της, τον Τομ Ρίπλεϊ, έχουν υποδυθεί μεγάλοι ηθοποιοί, κυρίως με βάση το μυθιστόρημα «Ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ»: ο Αλέν Ντελόν το 1960, ο Ντένις Χόπερ το 1977, ο Ματ Ντέιμον το 1999, ο Τζον Μάλκοβιτς το 2002.