ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΟΦ
Πλατόνοφ
σκηνοθ.: Ενκε Φεζολλάρι
θέατρο: Cartel
ΟΜΑΔΑ BLITZ
VANYA. ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ
σκηνοθ.: ομάδα BLITZ
θέατρο: Τέχνης (Φρυνίχου)
Στη λασπο-άσφαλτο της Αγίας Αννης στον Ελαιώνα, σκότος, νερόλακκοι και σκυλιά που πετάγονται αλυχτώντας από τα σκοτάδια των αμαξοστασίων. Ανθρωπος, πουθενά. Εκεί που κάνω αναστροφή, αναδύονται δεξιά μου τα ισχνά φωτάκια του θαρραλέου θεάτρου Cartel. Το εξωτερικό σκηνικό παραπέμπει στον «Βυθό» του Γκόρκι παρά στον «Πλατόνοφ» του Τσέχοφ, όπου αργοσβήνουν σε αυτάρεσκη απραξία οι γαιοκτήμονες της Ρωσίας του 1880. Στο εσωτερικό του συγκινητικά χειροποίητου θεάτρου, η Αλεξία Θεοδωράκη (σκηνικά – κοστούμια) έδωσε με τολμηρές, λειτουργικές λύσεις (πολυέλαιοι και αστικά καθίσματα δίχως πόδια κρέμονται από βιομηχανικές αλυσίδες) την ατμόσφαιρα της ξεπεσμένης αίγλης των χρεοκοπημένων αριστοκρατών.
Δεκαεννιάχρονος συγγράφει ο Τσέχοφ τον ανοικονόμητο όσο και προγραμματικό «Πλατόνοφ» του. Τέσσερις πράξεις, εβδομήντα έξι εικόνες,16 ρόλοι! Βρέθηκε άτιτλος στα κατάλοιπά του και πρωτοδημοσιεύτηκε το 1923.
Ο Ενκε Φεζολλάρι (διασκευή – σκηνοθεσία) οδηγεί με γνώση, θάρρος, αισθητήριο τους έντεκα (!) ηθοποιούς μέσα από τα μυστικά της ιδιότυπης κωμικότητας του συγγραφέα μέχρι την πικρή αναγνώριση της αστείας μας ανεπάρκειας να ζήσουμε ανθρωπινά. Με κέντρο τον κάποτε χαρισματικό φοιτητή, γόη και διανοούμενο Πλατόνοφ, ξεπεσμένο σε κουρασμένο δάσκαλο χωριού, αναπτύσσεται σ’ ένα υποθηκευμένο υποστατικό της ρωσικής επαρχίας η τοιχογραφία και αρχετυπική ανθρωπολογία της χώρας, που μαστίζει η κοινωνική κρίση. Οχημα για την τελική πανωλεθρία στο κτήμα Βοϊνίτσεβ, η έλξη των γυναικών για τον Πλατόνοφ. Καύσιμα, η πλήξη, η ζεστή νύχτα, η αυτολύπηση, η βότκα. Πολλή βότκα, που εμφανίζεται ως διά μαγείας κάτω από κάθε σανίδι της σκηνής.
Αξιέπαινη η οικονομία της διασκευής πάνω στη μετάφραση της Μαρίας Σκαφτούρα, ταυτίστηκε με τη σκηνοθετική άποψη εξασφαλίζοντας διαύγεια, πυκνότητα και ροή. Οι ηθοποιοί, με κάποιες αντιρρήσεις ως προς τις εντάσεις του λεβεντο-χάχα γιατρού Νικολάι Ιβάνιτς (Χρυσοβαλάντης Κωστόπουλος) ή τις άχρηστες υπερβολές του Κίριλ Γκλαγκόλιεφ (Νεκτάριος Σμυρνάκης), ανταποκρίθηκαν από καλά έως έξοχα στις απαιτήσεις του ρόλου τους. Ιδιαίτερα ο Παν. Σούλης (μελαγχολικά επιπόλαιος, ερασιθάνατα κυνικός, με αμλετικές πτυχές, Πλατόνοφ), η Φαίη Τζήμα (εύθραυστη, ονειροπόλα, απερίσκεπτη Σοφία Γεγκόροβα), ο Στ. Τυριακίδης (αδύναμος, χαραμοφάης ευγενής Σεργκέι), η Ελεονώρα Αντωνιάδου (υποταγμένη, τραγική Σάσα), η Μαρία Κανελλοπούλου, ο Ιάσ. Παπαματθαίου, ο Ν. Αναστασόπουλος, ο Γ. Παπαϊωάννου (δυσοίωνη «προφητεία» για τους Λοπάχιν των Βυσσινόκηπων), η Μαρία Σκαφτούρα (δεσποτική, αχόρταγη της ζωής, ασυνθηκολόγητα αισιόδοξη Αννα Πετρόβνα). Ολοι κατάφεραν με θάρρος και υπαινικτική ευστοχία να ενσωματώσουν στοιχεία, που καθιστούν τους ρόλους τους προάγγελους της μεγάλης μεταγενέστερης τσεχοφικής πινακοθήκης.
Ουδεμία απάντηση
Με τη νέα πρόταση-περφόρμανς των Blitz, «Vanya. Δέκα χρόνια μετά», πάλι δεν πήρα απάντηση στο ερώτημα που οι ίδιοι διερευνούν: «Τι μπορεί να σημαίνει θέατρο τον 21ο αιώνα». Πάντως, αυτό, όχι. Αυτό το εικαστικογενές, εξεζητημένο, εμμονικό συνονθύλευμα σπασμένων εικόνων, δράσεων, ήχων, φράσεων. Αυτή η άρνηση του συνόλου των θεατρικών όρων για χάρη μιας αλλοπρόσαλλης (για το κοινό), εγκεφαλικής, παλαιογερμανικής κατασκευής με θύματα σκηνές αποχωρισμών (Ελενας-Αστρόφ, Βάνια-Ελενας), εκρήξεων, κωμικοτραγικών εξομολογήσεων- απολογισμών από τον τσεχοφικό «Θείο Βάνια» (επιτομή σπαρακτικού, ανθρώπινου εγκλωβισμού) αλλά και από ποιήματα του Ελιοτ και προσωπικές τους σκέψεις. Καθώς οι ηθοποιοί (Γ. Βαλαής, Αγγελική Παπούλια, Χρ. Πασσαλής) δεν εγκρίνουν την όποια υποκριτική δεξιοτεχνία επί σκηνής, απευθύνουν μετωπικά, ψυχρά, προς θεού χωρίς συναίσθημα, μόνο με μιαν επίφαση κομψής μελαγχολίας τα ελάχιστα κείμενα ως «μηνύματα για το μέλλον της ανθρωπότητας». Ανάμεσα, σαχλά παιχνίδια με μπαλάκια, κλουβιά, πουλιά, χαρτιά, τρεχαλητά, ισπανικά τραγούδια, αέναο κουβάλημα φυτών σε γλάστρες γύρω από ένα πιάνο, πάνω σ’ ένα ελάχιστο πάλκο (εγκλωβισμός στο… δάσος του Αστρόφ;) και κάτω από μια φωτεινή αψίδα, σύμβολο της ιδιότυπης γιορτής τους.
Κάτι σαν εορταστική σχολική ανάγνωση προσωπικών ανθολογίων και κωδικοποιημένων ημερολογίων, αδιάφορων πάντως για το κοινό, φαντάζομαι διεθνώς.