ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ
Εγκλημα και τιμωρία
σκηνοθ: Λεβάν Τσουλάτζε
θέατρο: Ανεσις
Τελευταία το θεατρικό κοινό της Μεσευρώπης ψηφίζει Ρώσους κλασικούς, με αδυναμία στον Ντοστογιέφσκι, που από πέρυσι μπήκε ορμητικά και στις δικές μας σκηνές. Το μυθιστόρημα «Εγκλημα και τιμωρία» σε νέες και παλιές διασκευές είναι ίσως το αγαπημένο του κοινού στον γερμανόφωνο χώρο. Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει και στο θέατρο Ανεσις, όπου ο Γεωργιανός Λεβάν Τσουλάτζε, εκτός από τη σκηνοθεσία, έχει κάνει τη διασκευή (μετάφραση από τα γεωργιανά της Χάτιας Γκόσουα) αλλά και τους φωτισμούς.
Το έργο είναι ένα ολοκληρωμένο ψυχόγραμμα του άπορου νεαρού Ρασκόλνικωφ, προικισμένου μα και ιδεοληπτικά αλαζονικού. Πιστεύει στον διαχωρισμό των ανθρώπων σε ξεχωριστούς και σε κοινούς, όπως και στο δικαίωμα των πρώτων ακόμη και να παραμερίζουν από τη ζωή τούς δεύτερους για κάτι πιο άξιο να ζήσει. Δολοφονεί και ληστεύει μια γριά τοκογλύφο, αλλά και την αδελφή της, που γίνεται απρόσμενα μάρτυρας του φονικού. Ο πρώην φοιτητής Νομικής, μοναχικός στοχαστής και αρθρογράφος, κατεβαίνει όλα τα σκαλοπάτια της διαταραγμένης του «αυτοεπιβεβαίωσης», αρρωσταίνει από πυρετούς και επιληψία, καθώς διχάζεται ανάμεσα σε αυτοπεποίθηση και κολασμένες τύψεις, μέχρι να συνειδητοποιήσει, μέσω του ανακριτή Πορφύρη Πετρόβιτς, την ηθική του ευθύνη και μέσω της αγάπης μιας γυναίκας να γνωρίσει τη μεταστροφή και την ηθελημένη τιμωρία του.
Ο γεμάτος λεκέδες από υγρασία και εγκατάλειψη ενιαίος χώρος του σκηνογράφου Σταύρου Λίτινα έχει μια κρυφή προέκταση μέσω του συρόμενου πίσω τοίχου, που δημιουργεί πόρτες-ανοίγματα και παράθυρα προς μια πίσω σκηνή, σε τοπία και εικόνες της ψυχής, της μνήμης, της φαντασίας αλλά και σε πεζοδρόμια, εσωτερικό σπιτιού και τόπο των εγκλημάτων του ήρωα. Αυτή η προέκταση, διαφορετικά φωτισμένη και σκιασμένη απ’ ό,τι το μπροστινό δωμάτιο, ανέδειξε αξιοθαύμαστα τα επίπεδα της παράστασης, τους ψυχικούς κυματισμούς και τρικυμίες των ηρώων, μηδένισε μαγικά χρόνο και αποστάσεις. Το ολόφρεσκο ζωντάνεμα του γράμματος της Ντούνιας αλλά και του δράματος της Σόνιας που κάνει πεζοδρόμιο και το βλέπουμε σαν από παράθυρο υπογείου είναι δύο μόνο παραδείγματα της αυθεντικότητας των σκηνών και της εξαιρετικής τους απόδοσης.
Ο Τσουλάτζε γνωρίζει πως έχει να κάνει με το, κατά τον Τόμας Μαν. «μεγαλύτερο αστυνομικό μυθιστόρημα όλων των εποχών», αλλά και με μια βαθυστόχαστη σπουδή πάνω στην ηθική, τη συνείδηση, την πίστη των ανθρώπων, όπως και στην ταξικά διαστρωματωμένη κοινωνία της Αγίας Πετρούπολης στα μέσα του 19ου αιώνα. Κλείνει λοιπόν το μάτι στο κοινό με την επιλογή του Ιεροκλή Μιχαηλίδη (γνωστού, εκτός των άλλων, και από τον τηλεοπτικό αστυνόμο Μπέκα) στον ρόλο του ανακριτή Πορφύρη, χωρίς όμως να απομακρυνθεί από τα ηθικά, θρησκευτικά, συνειδησιακά, κοινωνικά ερωτήματα του έργου, που άλλους ήρωες τους τσακίζουν και άλλους τους αφήνουν χώρο για χιούμορ, σαρκασμό, ζωντάνια και ξεσπάσματα γέλιου. Αυτά τα στοιχεία συντέλεσαν ώστε η δυόμισι καθαρών ωρών παράσταση να μη βαρύνει σ’ ένα κοινό πληροφορημένο από τον Τύπο για πολύ μικρότερης διάρκειας βραδιά.
Ο Τάσος Ιορδανίδης υπηρέτησε ιδανικά τη μορφή του Ρασκόλνικωφ κατακτώντας και αρκετές από τις πτυχές του βαρύτατου ρόλου. Μικρές διαφοροποιήσεις συμπεριφοράς ανάμεσα σε πριν και μετά τον φόνο τον έκαναν τυραννισμένο αμαρτωλό πριν ακόμη εγκληματήσει. Πειστικός στις αγάπες του (αδελφική, φιλική, ερωτική), στην απέχθεια (αρραβωνιαστικός της Ντούνιας, γριά τοκογλύφος) και στην ευσπλαχνία του (Μαρμελάντωφ).
Υπόδειγμα οξυδέρκειας, δόλιας μεθοδικότητας αλλά και ανθρωπιάς ο ευφρόσυνος ανακριτής Πορφύρη τού πολύ προσωπικού Ιεροκλή Μιχαηλίδη.
Αξιομνημόνευτη Σόνια η Θάλεια Ματίκα, με σπάνιο μέτρο και αξιοπρέπεια στις αντιφάσεις του ρόλου της. Αέρινη, εκφραστική, παιδικά αστεία, ταιριαστή με τον αστείας δυναμικότητας Ντμίτρι Ραζουμίχιν του Δημήτρη Καπετανάκη, η Σοφία Πανάγου.
Η μερική γραφικότητα του Μαρμελάντωφ (Θοδωρής Κατσαφάδος) δεν στέρησε από τον ρόλο τον σπαραγμό, ενώ η ολική γραφικότητα της γριάς τοκογλύφου και του Λούζιν (Δημήτρης Διακοσάββας) ξένισαν ως υποκριτικός χειρισμός, άποψη και διδασκαλία.