Με δύο γυναίκες καταπιάνεται αυτόν τον καιρό ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Μάνος Καρατζογιάννης. Από τη μια η Λούλα Αναγνωστάκη, η σημαντικότερη εν ζωή Ελληνίδα συγγραφέας και το έργο της «Σ’ εσάς που με ακούτε», που συνεχίζεται στο θέατρο «Σημείο» έως τις αρχές Απριλίου, και από την άλλη, η Ελένη Παπαδάκη. Κορυφαία ηθοποιός που εκτελέστηκε από την Εθνική Πολιτοφυλακή στα Δεκεμβριανά. Η ζωή της αποτελεί μέρος του θεματικού φεστιβάλ που ετοιμάζει η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου με θέμα τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, από την έναρξη του οποίου φέτος συμπληρώνονται 70χρόνια.
Το πάθος με τη Λούλα
Οσοι γνωρίζουν τον 33χρονο ηθοποιό ξέρουν ότι το πάθος του με το έργο της Λούλας Αναγνωστάκη άρχισε στα χρόνια της σχολής. Με τον Αρη από την «Παρέλαση» έδωσε εξετάσεις, ο Γιωργάκης από την «Κασέτα» ήταν ο πρώτος επαγγελματικός ρόλος που του έδωσε στο τρίτο έτος ο Γιώργος Αρμένης, ο Ενκε Φεζολάρι του πρότεινε επίσης την «Παρέλαση» και η Ελλη Παπακωνσταντίνου τον «Ηχο του όπλου». Το 2010 στο αφιέρωμα για τον Γιώργο Χειμωνά που σχεδίασε ο Τάκης Τζαμαργιάς με τίτλο «Το ανείπωτο» στο Φεστιβάλ Αθηνών, με τη συνεργασία της συγγραφέως, είχε την ευκαιρία να τη γνωρίσει καλύτερα, ενώ πριν από δύο χρόνια στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά παρουσίασε μια σύνθεση πάνω στη δραματουργία της. Πηγή έμπνευσης ήταν και για τη διδακτορική του διατριβή.
Μίλησε για τα δύσκολα
«Αυτό που με συγκινεί στη δραματουργία της είναι ότι τόλμησε να πει πράγματα που δεν λέγονται εύκολα. Το 1981 στην «Κασέτα» αναρωτιέται ο Σπύρος:
«Τι είναι η Ελλάδα, Γιωργάκη; Οικογενειοκρατία που αναπαράγεται στο φουλ». Το 1979 στην εμβληματική «Νίκη», που αναφέρεται στον Εμφύλιο, μιλάει για τη διχόνοια της φυλής μας αποδίδοντας ευθύνες και στις δύο πλευρές: την Αριστερά και τη Δεξιά. Ηδη από το 1965 έθιξε το θέμα της ετερότητας. Οσο για το τελευταίο της έργο «Σ’ εσάς που με ακούτε» (το έγραψε το 2002 και το ανέβασε τον επόμενο χρόνο ο Λευτέρης Βογιατζής), είναι μια ωδή στην ετερότητα. Ανθρωποι διαφορετικής εθνικότητας και προέλευσης, ακόμη και σεξουαλικής ταυτότητας, συναντιούνται σε μια πόλη τράνζιτ στο Βερολίνο κι ανταλλάσσουν τις προσωπικές τους ιστορίες αλλά και τα βιώματα του λαού τους.
Στην παράσταση που ξεκίνησε τον περασμένο Δεκέμβριο στο Ιδρυμα Μ. Κακογιάννης μαζί με ένα μεγάλο αφιέρωμα στη συγγραφέα και τώρα στον δεύτερο κύκλο στο «Σημείο», ο θεατής συναντά το σήμερα. Σαν να προφήτεψε ότι όλη «η Ευρώπη θα έρθει τα πάνω κάτω», όπως λέει η Μαρία, μια από τις ηρωίδες στην παράσταση (ερμηνεύει η Μαρία Ζορμπά), ότι «ο φτωχός θα γίνει φτωχότερος», όπως τονίζει η Ελσα που υποδύεται η Ολια Λαζαρίδου. «Η συγγραφέας μίλησε από τότε για την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Με συγκινεί όμως και για έναν επιπλέον λόγο η Λούλα Αναγνωστάκη. Επειδή είναι η μόνη Ελληνίδα δραματουργός που έχει γράψει τόσο για τους νέους». Εξ ου και το βιβλίο του «Στην Πόλη της Λούλας Αναγνωστάκη» (εκδόσεις Σοκόλη) που είναι αποτέλεσμα του διδακτορικού του στο Winchester University.
Την 1η Απριλίου στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου θα δούμε το βλέμμα του Μάνου Καρατζογιάννη για μια άλλη μεγάλη καλλιτέχνιδα, την Ελένη Παπαδάκη. Τον μονόλογο που βασίζεται στο βιβλίο του Μάνου Ελευθερίου «Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές» ερμηνεύει η Μαρία Κίτσου.
«Η υπόθεση Παπαδάκη είναι μια μελανή ιστορία του θεάτρου και του τόπου, που αξίζει να συζητήσουμε. Παρεξηγημένο πρόσωπο για το οποίο υπάρχει ένα πέπλο μυστηρίου για το τι συνέβη πραγματικά και ποια ήταν. Υπάρχει πια άφθονο υλικό, ντοκουμέντα και επιστολές που μαρτυρούν πόσους Ελληνες έσωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα την περίοδο της Κατοχής. Υπάρχει ένα μεγάλο κεφάλαιο στο βιβλίο του Μάνου Ελευθερίου σε σχέση με τον φθόνο που ήγειρε η προσωπικότητά της. Μην ξεχνάμε ότι ο ίδιος ο Ζαχαριάδης χαρακτηρίζει την εκτέλεσή της “ένα μεγάλο σφάλμα”. Πλήρωσε, όπως είπε ο Αλέξης Σολομός, την παραφροσύνη του καιρού, της φυλής και του θεάτρου».
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης πιστεύει πως «μπορούμε πια να μιλήσουμε για τον Εμφύλιο», το οφείλουμε, όπως σημειώνει· άλλωστε «μας χωρίζει πια μεγάλη απόσταση». «Οχι για να αποδώσουμε ευθύνες, δεν είναι δουλειά του θεάτρου, αλλά για να βρούμε τι μας ενώνει ακόμη και στα πιο διχαστικά ζητήματα της Ιστορίας». Τι μάθαμε, τι ξεπεράσαμε, τι διαιωνίζεται στον χρόνο, τι επανέρχεται. «Κουβαλάμε μια ένταση. Είναι και το Διαδίκτυο, η όλη διάθεση να σχηματίσουμε εντυπώσεις για πράγματα και ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει και στο θέατρο».
Δεκατρία χρόνια στον χώρο ο Μάνος Καρατζογιάννης λέει πως «υπό συνθήκες πίεσης και αγωνίας λειτουργούν όλοι οι νέοι, όχι μόνο οι καλλιτέχνες». Το μεγαλύτερο πρόβλημα του θεάτρου κατά τη γνώμη του είναι η έλλειψη χρημάτων, δομών, βοήθειας, που δυσχεραίνει τη λειτουργία ακόμη και μεγάλων οργανισμών οι οποίοι δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στις παραγωγές. «Πολύ περισσότερο το ελεύθερο θέατρο».
Πολτοποίηση ρεπερτορίου
Ο ίδιος επιβιώνει όπως όλοι της γενιάς του: «Κάνοντας πολλές δουλειές». «Αυτό σε “ψήνει” ως καλλιτέχνη, αλλά από την άλλη σε αποσπά. Φέτος στο θέατρο μετράμε ήδη 1.500 παραστάσεις όπου ανάμεσά τους συναντά κανείς το ανέβασμα των ίδιων έργων δύο ή περισσότερες φορές». Τον φοβίζει η πολυδιάσπαση, η βιασύνη, η πολτοποίηση του ρεπερτορίου. «Παλιά μια παράσταση παιζόταν για καιρό κι έδινε την ευκαιρία να την ανακαλύψουν. Τώρα παίζουμε τις παραστάσεις για 15 ημέρες γιατί δεν έχουμε να πληρώσουμε το θέατρο. Αν πάει καλά, ανοίγει δεύτερος κύκλος σε άλλο χώρο. Οφείλω να είμαι αισιόδοξος για να μπορέσω να δημιουργήσω. Ομως, πρέπει να ξαναπιάσουμε το νήμα από την αρχή, όχι μόνο στο θέατρο».
Θέατρο Σημείο (Χαρ. Τρικούπη 10, πίσω από το Πάντειο) κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9 μ.μ. Τηλ. 210-92.29.579