Μας οδηγεί στο πλάι της σκηνής, στα καμαρίνια. Παλιές αφίσες κρεμασμένες στους τοίχους, ρούχα αφημένα στις καρέκλες, κοστούμια σε μια στοίβα, καλλυντικά και χαρτομάντιλα για να σκουπίσουν οι ηθοποιοί δάκρυα χαράς ή στενοχώριας μετά τις παραστάσεις. Ο Βασίλης Κανελλόπουλος, υπεύθυνος ηλεκτρολόγος του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν», από τους παλαιότερους εργαζόμενους της σκηνής, μας δείχνει με πικρία τις υγρασίες που τρώνε σαν το σαράκι τους τοίχους του ιστορικού Υπογείου.
«Από εδώ έχουν περάσει όλοι οι μεγάλοι», μας λέει με περηφάνια και ο ίδιος έχει δει χιλιάδες παραστάσεις πίσω από τη σκηνή, προσέχοντας πάντα τις ατάκες των ηθοποιών για την αλλαγή του φωτισμού. Δεν θα ξεχάσει, μας εξομολογείται, μια πρόβα στην Επίδαυρο τη δεκαετία του ’70. «Δεν τσουλούσε το έργο», λέει και τότε θυμάται να έρχεται ο Κάρολος Κουν με ελικόπτερο, σχεδόν κλινήρης, με τη νοσοκόμα του στο πλάι του.
«Είδε τη γενική δοκιμή και μετά έκατσε και έκανε διδασκαλία στον καθένα. Από τον πιο μεγάλο ηθοποιό μέχρι τον μικρότερο στον χορό», τονίζει. Περπατάμε ανάμεσα στα καμαρίνια του Υπογείου. Το Θέατρο Τέχνης ιδρύθηκε το 1942 και τα πρώτα χρόνια ανέβαζε παραστάσεις σε συνεργαζόμενες σκηνές της πόλης. Στο Υπόγειο της Πεσμαζόγλου στεγάστηκε το 1954. Στο ισόγειο της στοάς λειτουργούσε ο κινηματογράφος
«Ορφέας», ενώ ο χώρος του Υπογείου πριν διαμορφωθεί σε θεατρική σκηνή ήταν μπαρ, πιθανόν καμπαρέ, όπως μας λέει ο κ. Κανελλόπουλος. Από εκεί το κοινό θα γνωρίσει ξένους συγγραφείς, όπως τον Αλμπι, τον Πίντερ, τον Μπέκετ, τον Τένεσι Ουίλιαμς και πολλούς άλλους, ενώ από τη Σχολή του θα προέλθουν καταξιωμένοι ηθοποιοί του ελληνικού θεάτρου.
Τότε τα καμαρίνια ήταν ξύλινα, αλλά όλα εκσυγχρονίστηκαν τη δεκαετία του ’80 εξαιτίας μιας πυρκαγιάς που λαμπάδιασε ένα κτίριο στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο. «Πάντα είχαμε πρόβλημα με την υγρασία. Πολύ παλιά είχαμε φτιάξει μια κατασκευή με λούκια και χαλίκι και οδηγούσαμε το νερό σε ένα πηγάδι που υπήρχε εδώ μέσα και έπειτα το βγάζαμε με αντλίες. Τα χαλάσανε σε μια ανακατασκευή, αλλά το πρόβλημα παρέμεινε», σημειώνει.
Η εκτεταμένη υγρασία είναι ένα από τα μικρότερα ίσως αλλά εμφανή προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι υποδομές του θεάτρου, σημειώνει στην «Κ» η καλλιτεχνική διευθύντρια Μαριάννα Κάλμπαρη. Στις βασικές ανακατασκευές περιλαμβάνονται η επείγουσα αλλαγή δαπέδου στις δύο σκηνές, η επιδιόρθωση της «πλάτης» στη σκηνή της Φρυνίχου, διότι τα μηχανικά μέρη είναι προβληματικά, εξασφάλιση προσβασιμότητας σε άτομα με αναπηρία και αναβάθμιση του συστήματος πυρόσβεσης.
«Το θέατρο είναι άνθρωποι. Αυτοί δίνουν την ψυχή τους, αμείβονται ελάχιστα και πρέπει να τους δώσουμε τουλάχιστον καλές συνθήκες για να παίξουν», σημειώνει η κ. Κάλμπαρη.
Επισκεπτόμαστε το ιστορικό γραφείο του Καρόλου Κουν. Στο μικρό δωμάτιο ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει: οι φωτογραφίες του στον τοίχο, ένα πορτρέτο από τον Γιάννη Μόραλη, κάδρα με κολάζ από στιγμιότυπα παραστάσεων, η καρέκλα του, το γραφείο του «δασκάλου» για πολλούς ηθοποιούς που πέρασαν από τη Σχολή του και μεγαλούργησαν αργότερα.
«Ο Κουν ξεκίνησε έχοντας γύρω του έναν μεγάλο κύκλο φίλων που όλο και μεγάλωνε. Στηριζόταν και οικονομικά στους φίλους του θεάτρου, οι οποίοι με τη σειρά τους στήριζαν το θέατρο. Στο θέατρο ο καθένας έχει ανάγκη τον άλλον, είναι μια ομάδα. Το μαθαίνεις γρήγορα αυτό. Μόνος του κανείς δεν μπορεί. Μαζί, όπως έλεγε και ο Κουν, ίσως κάτι καταφέρουμε», τονίζει η καλλιτεχνική διευθύντρια.
Βοήθεια μέσω του crowdfunding
Στο φουαγιέ του θεάτρου η αφίσα από την τελευταία σκηνοθεσία του Κουν «Ο ήχος του όπλου» της Λούλας Αναγνωστάκη τραβάει το βλέμμα. Στις 14 Φεβρουαρίου 1989 ο Κάρολος Κουν άφησε την τελευταία του πνοή. Οι συνεχιστές του μεγάλου δασκάλου προχώρησαν κατά καιρούς σε επιμέρους επισκευές και αναβαθμίσεις των σκηνών, αλλά οι ανάγκες παραμένουν μεγάλες. «Η καθημερινή λειτουργία των δύο σκηνών κοστίζει 1.200 ευρώ», σημειώνει η κ. Κάλμπαρη και τονίζει ότι ακόμη και αν όλες οι παραστάσεις του θεάτρου ήταν γεμάτες τα έξοδά του δεν θα καλύπτονταν.
Το Θέατρο Τέχνης αναζητά πόρους για τον εκσυγχρονισμό των δύο σκηνών και του εξοπλισμού του, μέσα από την crowdfunding πλατφόρμα «act4greece» της Εθνικής Τράπεζας. Την προσπάθεια στηρίζει το Ιδρυμα Ωνάση, το οποίο έχει ήδη προσφέρει το μισό από το ποσό που απαιτείται, ήτοι 54.100 ευρώ.
«Το Θέατρο Τέχνης εκφράζει το πρόσωπο του πολιτισμού που πρέπει να υπάρχει και να υποστηρίζεται. Είναι ένα πραγματικό σχολείο θεατρικής παιδείας με πολύ σημαντική ιστορία, με σημαντικό παρόν και –κυρίως– μέλλον. Ενας τόπος που συγκεντρώνει μνήμες, συγκινήσεις, στιγμές προσωπικές, που έγιναν συλλογικές όταν βρεθήκαμε στις καρέκλες του Υπογείου ή της Φρυνίχου. Είναι ένα θέατρο με ανθρώπους ικανούς, που διαθέτουν όραμα, αλλά και γνώση», λέει στην «Κ» η αναπληρώτρια γενική διευθύντρια της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών και διευθύντρια Επικοινωνίας του Ιδρύματος Ωνάση Αφροδίτη Παναγιωτάκου.
Τονίζει ακόμη ότι αποστολή του Ιδρύματος Ωνάση, εδώ και 41 έτη, είναι η υποστήριξη της παιδείας, του πολιτισμού, της υγείας, της κοινωνικής αλληλεγγύης, ενώ στόχος για το Θέατρο Τέχνης είναι η απελευθέρωση των δυνάμεών του. «Θα μπορούσαμε να αρκεστούμε στο ότι η Στέγη, στην καρδιά της οποίας βρίσκεται και το θέατρο, υπάρχει και προχωράει δυνατά. Ωστόσο αυτό θα ήταν αντίθετο στην ταυτότητα και τη φιλοσοφία του Ιδρύματος Ωνάση. Γιατί για να πηγαίνει καλά το θέατρο, πρέπει να πηγαίνουν καλά όλα τα θέατρα», σημειώνει.
Στο ζήτημα που θέτουν ορισμένοι εάν η στήριξη του πολιτισμού είναι πολυτέλεια αυτή την περίοδο, η ίδια εκτιμά ότι το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας είναι ποιοι θέλουμε να είμαστε όταν βγούμε από την κρίση ως άνθρωποι και ως κοινωνία, και τονίζει πως «καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα στο να είμαστε πραγματικοί πολίτες και άνθρωποι, ή εγωκεντρικές μονάδες που αρκούνται στα βασικά ένστικτα που επιβάλλει η επιβίωση», και καταλήγει ότι «η παιδεία και ο πολιτισμός είναι η μόνη αντιβίωση για να νικήσουμε το τέρας που κρύβεται μέσα μας».