ΕΛΕΝΗ ΚΟΣΜΑ – ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΝΤΑΞΑΚΗ
Ποιο σώμα;
σκηνοθ.: Μενέλαος Καραντζάς
θέατρο: Αγγέλων Βήμα
ΣΑΡΑ ΡΟΥΛ
Αργοπορημένη (το τραγούδι ενός καουμπόι)
σκηνοθ.: Γιούλα Μπούνταλη
θέατρο: Skrow
Στα θέματα φύλου έχουμε οι άνθρωποι προαιώνιο πρόβλημα. Θα περίμενε κανείς να το έχουν λύσει κοινωνίες και πολιτισμοί χιλιετιών σε Ανατολή και Δύση. Ατυχώς, όχι μόνον δεν το έλυσαν, αλλά με τη συνδρομή κάποιων θρησκειών συχνά το δαιμονοποίησαν.
Κάνοντας και οι πλέον ανοιχτοί σε θέματα φύλου μια μικρή έρευνα μαθαίνουν έκπληκτοι –όπως εγώ, με την ευκαιρία των δύο έργων που συνέπεσαν στο τέλος της σεζόν– πως πέραν πολλών ανατομικών και ψυχολογικών ιδιαιτεροτήτων που καταπιέζονται κι ασφυκτιούν από κοινωνικές συμβάσεις, προκαταλήψεις, στερεότυπα και ταμπού, υπάρχει ένα αξιομνημόνευτο ποσοστό ανθρώπων (3-5%!) που γεννιούνται μη προσδιορίσιμοι ως προς το χρωμόσωμα ΧΧ (θηλυκό) ή ΧΥ (αρσενικό) της βιολογικής τους ταυτότητας. Χώρες της Δύσης δίνουν ήδη σε αυτά τα άτομα τη δυνατότητα να αναγράφονται ούτε ως άρρενα (ΧΥ) ούτε ως θήλεα (ΧΧ) αλλά ως Χ.
Το όχι και τόσο σπάνιο φαινόμενο της «δυσφορίας φύλου», που δεν προϋποθέτει οπωσδήποτε βιολογικά αίτια, πραγματεύεται το έργο «Ποιο σώμα» που σκηνοθέτησε ο νέος και ευαίσθητος σκηνοθέτης Μενέλαος Καραντζάς στο πλαίσιο του αξιόλογου Φεστιβάλ Διαρκείας Ελληνικού Θεατρικού Εργου 21ου αιώνα (Λεία Βιτάλη/Αγγέλων Βήμα).
Ο δραματουργικός χειρισμός του είναι αρκετά πρωτόλειος, σχεδόν μαθητικός, και όλα συνηγορούν στο ότι από πλευράς σκηνοθεσίας έγιναν γενναίες παρεμβάσεις ώστε να μπορέσει το έργο να σταθεί σκηνικά. Μοιρασμένος στα δύο ο ρόλος της Ιωάννας (Σελήνα Διαμαντοπούλου), όμορφης έφηβης που νιώθει ωστόσο ξένη στο θηλυκό της σώμα, αποκτά ενδιαφέρον καθώς το alter ego της είναι ένα αγόρι (Γιώργος Κοσκορέλλος) με όμοια θωριά και ίδια ρούχα, που συνδιαλέγονται με συναισθηματική ένταση πάνω στο πρόβλημά τους. Από εκεί και πέρα, εξαιρετικά αναμενόμενες οι αντιδράσεις της μητέρας (Ειρήνη Παπαδημάτου) –θέλει πίσω το κοριτσάκι της, που τόλμησε επέμβαση αλλαγής φύλου– αλλά ιδιαίτερα ανοιχτόμυαλες κι επιστημονικά εύστοχες, σαν από εγχειρίδιο ψυχιατρικής και ψυχολογίας, οι αντιδράσεις και συμβουλές της φίλης της Ιωάννας (Αριστέα Σταφυλαράκη) προς τη μητέρα της πρώην φίλης της (φίλου πλέον).
Δύσκολο θέμα, που χρειάζεται ιδέες, έμπνευση και εξαιρετικό δραματουργικό χειρισμό για να μη θυμίζει θεατροποίηση μαθήματος σε ιατρική σχολή.
Ανυπότακτη ελευθερία
Η Αμερικανίδα συγγραφέας Σάρα Ρουλ («Ευρυδίκη, ένα μιούζικαλ στον Αδη»), μαστόρισσα χειρισμών στη δραματουργία της, γεμάτη γόνιμες ιδέες, χιούμορ, αναγωγές και προεκτάσεις, τολμάει στο έργο της «Late: a cowboy song» να θέσει το θέμα της ανυπότακτης ελευθερίας μας τόσο ριζικά, που φτάνει ώς την ελεύθερη επιλογή φύλου από τα παιδιά μας, όταν μάλιστα γεννιούνται με ερωτηματικό στα χρωμοσώματά τους. Η μετάφραση σε καλά ελληνικά είναι της σκηνοθέτιδος και συμπρωταγωνίστριας Γιούλας Μπούνταλη, η οποία ως καουμπόισσα Ρεντ ερμηνεύει και τα έξι τραγούδια του έργου, σε μουσική κάντρι (The boy).
Η Μαίρη και ο Κρίκετ, μαζί από παιδιά, κάνουν ένα παιδί (κοριτσάκι αλλά με αμφίβολο χρωμόσωμα φύλου, πράγμα που γνωρίζει μόνον η Μαίρη φοβούμενη τις στερεότυπες αντιδράσεις και φόβους του Κρίκετ), παντρεύονται και ζουν τη ζωή εκατομμυρίων ζευγαριών με κοινές δυσκολίες, εντάσεις, συμφιλιώσεις, διαφορετικές ανάγκες, διαμετρικά αντίθετα όνειρα, μέχρι που η Μαίρη αποφασίζει ν’ ακολουθήσει τη συμμαθήτριά της Ρεντ, που ζει ελεύθερη με τα άλογά της κάπου έξω από την πόλη. Τα μαθήματα ιππασίας, οι σαφείς υπαινιγμοί και ολόκληρη η σκηνοθετική γραμμή τονίζουν την ομοφυλόφιλη στροφή της Μαίρης, που παίρνει το παιδί κι εγκαταλείπει τον Κρίκετ. Κατά τη γνώμη μου και παρά τους ρομαντικούς συμβολισμούς, με τη νέα αυτή δέσμευση –ευθεία αναγωγή στο «Brokeback Mountain»– αποδυναμώνεται η αληθινά αδέσμευτη απόδραση της ηρωίδας προς μια ελεύθερη, δίχως φόβους και συμβάσεις ζωή, βαθύτερο νόημα του έργου της Ρουλ.
Εχοντας ελλιπή αντίληψη για τους καουμπόις, η πιστή εξωτερική εμφάνιση (Μάρλι Αλειφέρη) και η τόσο αυθεντικίζουσα απόδοση των τραγουδιών από τη σκηνοθέτιδα μού μίκρυναν λίγο τον ορίζοντα του έργου, που η γεμάτη ενέργεια, χιούμορ, σπιρτάδα Μαρία Φιλίνη (Μαίρη) υπηρέτησε έξοχα, με Κρίκετ τον χαμηλών τόνων Χρήστο Παληογιάννη σε μια σβέλτη, κινηματογραφικού ύφους και αριστοτεχνικών φωτισμών (Χριστίνα Θανάσουλα) παράσταση.