«Αν μπορούμε τώρα να αναφερόμαστε σε κάποια σύγχρονη ελληνική δραματουργία, αυτό οφείλεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στον αγώνα που άρχισε τότε και συνεχίζει ακόμη σήμερα το Θέατρο Τέχνης για την προβολή του νεοελληνικού έργου», έγραφε ο Δημήτρης Κεχαΐδης στην επετειακή έκδοση «Θέατρο Τέχνης 1942-1972», θυμίζοντας ότι ο Κάρολος Κουν τόλμησε «πρώτος να ανεβάσει ελληνικά έργα, για να υπάρξουν κάποτε άρτια θεατρικά έργα θα πρέπει να ενθαρρύνουμε νέους συγγραφείς».
Στις 9 Σεπτεμβρίου στο Ζάππειο, στο πλαίσιο της Εκθεσης Βιβλίου, είναι μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε το ελληνικό θέατρο. Τους συγγραφείς, τους χαρακτήρες των έργων τους, τη θεματολογία τους, ειδικότερα τι πρόσφερε ο Κουν αλλά και πώς συνέχισε το Θ.Τ. μετά τον θάνατό του, στον τομέα της ελληνικής θεατρικής παραγωγής. Εκείνος, από το 1942 που το ίδρυσε, έθεσε ως έναν από τους βασικούς στόχους του την ανάδειξη και καθιέρωση νέων Ελλήνων συγγραφέων. Μετά τον θάνατό του, το 1987, το Θέατρο Τέχνης συνέχισε να κινείται προς την ίδια κατεύθυνση, ακόμη κι αν είχαν στο μεταξύ αλλάξει πολλά. Είδαμε έργα των: Γιάννη Χρυσούλη, Μαρίας Λαϊνά, Θανάση Βαλτινού, Παναγιώτη Μέντη, Θόδωρου Γράμψα, Γιώργου Χασάπογλου, Ακη Δήμου, Βασίλη Ραΐση, Μαριάννας Κάλμπαρη, Νάνσης Τουμπακάρη, Αυγερινού Φραγκούλη, Γιάννη Τσίρου, Ανδρης Θεοδότου, Σταύρου Τσιώλη, Ιωάννας Καρυστιάνη (θεατρική διασκευή), Αλέξη Σταμάτη, Αντώνη και Κωνσταντίνου Κούφαλη, Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, Ανδρέα Φλουράκη, Σάκη Σερέφα, Γιάννη Δούμου, Βασίλη Παπαβασιλείου, Λένας Κιτσοπούλου, Ευθύμη Φιλίππου, Ανδρέα Στάικου και των Λούλας Αναγνωστάκη, Γιώργου Σκούρτη, Ιάκωβου Καμπανέλλη, Παντελή Χορν, Γιάννη Ρίτσου, Μήτσου Ευθυμιάδη, Αντώνη Σαμαράκη, Παντελή Πρεβελάκη, Γρηγορίου Ξενόπουλου και Γιώργου Βιζυηνού, τα έργα των οποίων γράφτηκαν πριν από το 1987.
Είναι η πρώτη φορά που θα δούμε περίπτερο του Θεάτρου Τέχνης στην έκθεση βιβλίου στο Ζάππειο. Εκεί θα πωλούνται συλλεκτικά προγράμματα και αφίσες από τη δεκαετία του 1970 έως σήμερα, καθώς και αντίγραφα των τριών κολάζ που έφτιαξε ο Κάρολος Κουν τη δεκαετία του 1960 με φωτογραφίες από τις παραστάσεις του. Μια ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία των διοργανωτών της έκθεσης, του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου αλλά κι ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα που θα πραγματοποιηθεί στις 9/9 στις 8.30 μ.μ. με θέμα: «Ελληνες θεατρικοί συγγραφείς τα τελευταία 30 χρόνια στο Θέατρο Τέχνης».
Εθνικό και ΚΘΒΕ
«Πρόταση των διοργανωτών της έκθεσης είναι να γίνουν αντίστοιχες βραδιές για το Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ», λέει στην «Κ» ο Κωστής Καπελώνης. «Εμείς σκεφτήκαμε μια βραδιά με τους Ελληνες συγγραφείς μετά τον θάνατο του Κουν. Θελήσαμε να θυμίσουμε ότι η προσπάθεια συνεχίζεται αλλά και ποιοι συγγραφείς συνδέθηκαν με το Θ.Τ. από το 1987 και μετά». Ο ίδιος μας θύμισε πριν από λίγο καιρό στον χώρο τέχνης της Εθνικής Ασφαλιστικής «ΣΤΟart Κοραή» τα 75 χρόνια του θεάτρου και τι σημαίνει αφοσίωση. Στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης πρωτοπαρουσιάστηκαν πολλοί: Γ. Σεβαστίκογλου, Α. Σολωμός, Δημ. Κεχαΐδης, Ιακ. Καμπανέλλης, Λ. Αναγνωστάκη, Γ. Σκούρτης, Μ. Ευθυμιάδης, Γ. Αρμένης, Ε. Χαβιαρά, Δ. Λιτινάκη, Μ. Λαϊνά κ.ά. Ετσι ξεκινάμε τη συζήτησή μας με τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Κ. Καπελώνη, που μιλάει για τη συνεργασία του Κουν με τον Ιάκωβο Καμπανέλλη το 1957, όταν ανέβηκε η «Αυλή των θαυμάτων», τα πρώτα μονόπρακτα του Δημήτρη Κεχαΐδη («Μακρινό λυπητερό τραγούδι» και «Παιχνίδια στις αλυκές») το 1958. Μιλάει για τον τρόπο που ο Κεχαΐδης συνέδεσε τη θεατρική του δραστηριότητα με το Θ.Τ. μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80, στο Υπόγειο, όπου ανέβηκαν: «Ο μεγάλος περίπατος», «Το Πανηγύρι», «Η Βέρα», «Το τάβλι», οι «Δάφνες και πικροδάφνες» που συνυπέγραψε με τη σύντροφό του Ελένη Χαβιαρά. «Ηταν από τους σημαντικότερους νεοέλληνες συγγραφείς με ιδιότυπη γραφή. Εδώ είδαμε και τα έργα της Λούλας Αναγνωστάκη. Τα τρία μονόπρακτα που ανέβηκαν το 1965 “Η διανυκτέρευση”, “Η πόλη” και “Η παρέλαση”, τα οποία πρωτοπαρουσιάσθηκαν σε μία ενιαία παράσταση στο Υπόγειο». Στον Κουν πήγε τα δύο πρώτα αλλά εκείνος της ζήτησε άλλο ένα. Σε ένα βράδυ η συγγραφέας έγραψε την «Παρέλαση». Το τρίτο μονόπρακτο ήταν εμπνευσμένο από τον αδερφό της, τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη και τη φυλάκισή του στο Γεντί Κουλέ.
«Επιμονή στο σύγχρονο»
«Ο Κουν, γνωρίζοντας το παγκόσμιο θέατρο και τη δραματουργία, πίστευε ότι για να υπάρξει σύγχρονο θέατρο στην Ελλάδα θα έπρεπε να υπάρχουν έργα. Επέμενε στο σύγχρονο ελληνικό έργο, αλλά όχι με τη μορφή της διασκεδαστικής κωμωδίας που υπήρχε μέχρι τότε. Φέρνοντας τους Αμερικανούς συγγραφείς, όπως τον Μίλερ, τον Τένεσι Ουίλιαμς κ.ά., δίδαξε πολλούς Ελληνες. Ο Κεχαΐδης επηρεάστηκε από τον Ουίλιαμς, η Αναγνωστάκη από τον Πίντερ και το παράλογο. Είναι σημαντικό ότι ο Κουν τους παράγγελνε έργα. Και οι δυο έγραφαν για το Θέατρο Τέχνης. Την ελληνική θεατρική παραγωγή υποστήριξε και ο Θανάσης Παπαγεωργίου στη “Στοά”, κυρίως με έργα πιο λαϊκά».
Ο Παναγιώτης Μέντης είναι από τους συγγραφείς που εμφανίστηκαν όταν ο Γιώργος Λαζάνης έδωσε το βήμα στη νεότερη γενιά να σκηνοθετήσει. Επίσης ο Ακης Δήμου, ο Γιάννης Τσίρος κ.ά. «Τα τελευταία χρόνια υπάρχει άνθηση γύρω από το ελληνικό έργο γιατί υπάρχει μεγαλύτερη ενημέρωση και δυνατότητα επικοινωνίας με το ξένο θέατρο. Ο Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης που τον θεωρώ από τους καλύτερους σύγχρονους συγγραφείς έχει επιρροές από το σύγχρονο ισπανικό θέατρο. Τα πρόσωπά του είναι πιο διεθνή. Η Λένα Κιτσοπούλου (μαθήτρια του Θεάτρου Τέχνης) γράφει ένα θέατρο βίαιης καταγγελίας ακραίων κοινωνικών φαινομένων, ο Ευθύμης Φιλίππου μαύρο θέατρο».
Γίνονται πράγματα, λέει αισιόδοξα ο Κ. Καπελώνης αναφέροντας τα κρατικά βραβεία του ΥΠΠΟΑ, τις προσπάθειες των μικρών θεάτρων, τους νεανικούς θιάσους. «Κάτι νέο θα βγει». Στις δύσκολες εποχές, «οι αναφορές στο καλό παρελθόν είναι απαραίτητες για να προχωρήσουμε στο μέλλον».