«Αν το δεις, εδώ κάθονται και τα λένε ένας κλέφτης και μια “πομπεμένη”, δύο χαμένοι», λέει σε κάποια στιγμή του έργου ο κυρ Αντώνης στο «Φιντανάκι» στην κόρη του Τούλα, και στην πρόβα της Πειραματικής Σκηνής ο Κώστας Κουτσολέλος κοιτάει στα μάτια την Ηρώ Μπέζου, προκαλώντας μας να σκεφτούμε πώς οι ήρωες του Παντελή Χορν μπήκαν σε τροχιά καταστροφής από κάτι που ξεκίνησε με έρωτα. «Αυτό που με αιχμαλώτισε στο έργο είναι ο τρόπος που περιγράφεται μια κατάσταση της ύπαρξης», μας λέει ο σκηνοθέτης και ένας εκ των δύο διευθυντών της Πειραματικής, Ανέστης Αζάς. «Oταν διάβασα το έργο βρήκα πολύ ενδιαφέρον ότι περιγράφεται ένας φαύλος κύκλος του χρέους», σημειώνει.
Στην πλοκή παρακολουθούμε έναν ανεκπλήρωτο έρωτα: η φτωχή Τούλα, το «φιντανάκι», που συμβολίζει την αγνότητα της νεότητας, ερωτεύεται τον Γιάγκο σε μια αυλή με πόρνες και μάγκες. Εκείνος όμως προδίδει τον έρωτά της για την όμορφη και ευκατάστατη Εύα που θα τον βοηθήσει να καλύψει ένα χρέος που κουβαλάει και να βρει δουλειά. «Αυτή η πράξη του Γιάγκου πυροδοτεί μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων αφού η Τούλα περιμένει το παιδί του», μας λέει ο κ. Αζάς. Η νεαρή δανείζεται για να κάνει έκτρωση. Ο πατέρας της, ένας δημόσιος υπάλληλος, θα καταχραστεί χρήματα από την ταχυδρομική υπηρεσία για να τη βοηθήσει αμαυρώνοντας την τιμή του, ενώ η Τούλα παίρνει μια αμφίσημη απόφαση για τη ζωή της. «Βρήκα πολύ ενδιαφέρον ότι με τα θέματα που βάζει το έργο μπορούμε να δείξουμε την υπαρξιακή κατάσταση μιας ολόκληρης κοινωνίας. Ως Πειραματική θέλουμε να συνομιλούμε με την εποχή μας και η κρίση για την οποία κανείς δεν θέλει να μιλήσει ή να ακούσει πια είναι μια σταθερή κατάσταση», τονίζει ο κ. Αζάς.
Eνα από τα στοιχεία που συντελούν στη διαχρονικότητα του έργου είναι ο ρεαλισμός του. Ο πολυγραφότατος θεατρικός συγγραφέας και αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού Παντελής Χορν έγραψε το «Φιντανάκι» έναν χρόνο πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, συμπυκνώνοντας τη βαθιά επίδραση που είχε η πολιτικοοικονομική κατάσταση της εποχής στις δομές της κοινωνίας και περιγράφοντας παράλληλα τον πατριαρχικό κόσμο που όριζε τη μοίρα της γυναίκας. Για τον Ανέστη Αζά το Φιντανάκι δεν παραιτείται, αλλά διαφοροποιείται. «Προσπαθούμε να δείξουμε ακόμη τη μεταστροφή της Τούλας ως ερώτημα ή αίνιγμα. Δεν με ενδιαφέρει να παρουσιάσω την Τούλα ως θύμα αλλά το πρόβλημα. Κάποια στιγμή απεγκλωβίζεται και παίρνει τη ζωή στα χέρια της, αν και η επιλογή της είναι οδυνηρή. Δεν υπάρχει καλό ή κακό, στη ζωή γενικά υπάρχουν πολλές αντιφάσεις», μας λέει ο σκηνοθέτης.
Στην «αυλή» της Πειραματικής όπου θα ζωντανέψουν οι ήρωες του Παντελή Χορν, το κείμενο έχει διασκευαστεί ώστε να αναδειχθεί, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, η προβληματική του. «Προσπαθήσαμε να απεγκλωβίσουμε το κείμενο από το ηθογραφικό του πλαίσιο, απ’ ό,τι θύμιζε παλιά ελληνική ταινία, και να μείνουμε στις συγκρούσεις των ηρώων. Στην Ελλάδα έχουμε συνήθως μια καταφατική στάση, προσπαθούμε να υπηρετήσουμε ένα κείμενο όσο καλύτερα μπορούμε. Εμένα με ενδιαφέρει περισσότερο το πρόβλημα που βάζει ο μύθος. Ακόμη και ο κυρ Αντώνης, που είναι γραμμένος ως ο καλοκάγαθος γεράκος, θεωρώ ότι είναι μέρος του προβληματικού κόσμου που περιγράφει το έργο», σημειώνει ο κ. Αζάς.
Ο θάνατός του σηματοδοτεί έναν προβληματικό κόσμο που φτάνει στο τέλος; «Θα ήθελα να πιστεύω ότι είναι ένας κόσμος που τελειώνει, αλλά το γεγονός ότι το κείμενο είναι τόσο ενεργό μάς δείχνει ότι ο κόσμος αυτός κάνει κύκλους. Τουλάχιστον η παράσταση έχει αρκετό χιούμορ, δίχως αυτό δεν μπορείς να κάνεις θέατρο. Χρειάζονται μηχανισμοί αποφόρτισης για να πάρει αποστάσεις ο θεατής», καταλήγει ο σκηνοθέτης.
«Το φιντανάκι», Πειραματική Σκηνή της Τέχνης, Εθνικό Θέατρο, από 18/11 στις 9 μ.μ.