«Φάρος» λέγεται η νέα θεατρική παράσταση του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη, που ανέβηκε για τη φετινή σεζόν στο θέατρο «Αθηνών». Σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στο δράμα του Ιρλανδού Κόνορ Μακφέρσον ο ευφυής Κ. Μαρκουλάκης που για πέμπτη συνεχή χρονιά προτείνει στο αθηναϊκό κοινό ένα θέατρο βαθύτερης σκέψης και ευρύτερης αποδοχής. Στο πλευρό του οι εξαιρετικοί Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος, Αιμίλιος Χειλάκης, Νίκος Ψαρράς –κλέβει την παράσταση– και Προμηθέας Αλειφερόπουλος.
Το έργο γράφτηκε από τον Ιρλανδό Κόνορ Μακφέρσον, πρώην αλκοολικό και με μεγάλο ταλέντο στην αποκρυπτογράφηση της ιρλανδικής ψυχής και όχι μόνον. Ο Μακφέρσον περιγράφει στον «Φάρο» μια παραμονή Χριστουγέννων από τη ζωή τεσσάρων αλκοολικών και –λίγο ή περισσότερο– κατεστραμμένων ανδρών. Τα αδέρφια Χάρκιν ζουν σε παραθαλάσσιο προάστιο του Δουβλίνου. Ο μεγάλος αδερφός Ρίτσαρντ μόλις έχασε την όρασή του σε ατύχημα, φιλοξενεί σχεδόν μόνιμα τον Ιβάν που πίνει όλη μέρα και τον έχει διώξει η γυναίκα του –ο οποίος έχει χάσει τα γυαλιά του και δεν βλέπει– ενώ ο άλλος αδερφός, ο Σάρκι, επιστρέφει σπίτι για να βοηθήσει τον αδερφό του και ενώ επιχειρεί να αποτοξινωθεί υπό το καθεστώς του αισθήματος πλήρους αποτυχίας της ζωής του.
Ο ίδιος ο συγγραφέας έπινε παθολογικά μέχρι που γέννησε την κόρη του και αποφάσισε για εκείνη να το κόψει. Ολα του τα έργα έχουν για πρωταγωνιστές βασανισμένους και συχνά πότες, ίδιον όπως λέει της ιρλανδικής φυλής. Οι Ιρλανδοί, όπως λέει ο Μακφέρσον, νιώθουν θύματα γι’ αυτό πίνουν, είναι υποτελείς από τον 12ο αιώνα στους Νορμανδούς και μετά στους Αγγλους. Μια άλλη αγάπη του Μακφέρσον είναι το μαγικό στοιχείο, το υπερρεαλιστικό. Στα έργα του υπάρχει πάντα μια επαφή με το μη πραγματικό. Ο λαός εμπνέεται από τις λαϊκές δοξασίες και τους μύθους, έχει στενή σχέση με τον καθολικισμό και έχει ανάγκη τη θυματοποίηση. Σκεφτόμουν ότι υπάρχουν στοιχεία που θα άξιζε τον κόπο να σκεφτούμε ως χώρα. Μπορεί να μην είμαστε εθνικά αλκοολικοί, εντούτοις έχουμε και εμείς τις δυσκολίες μας με τη μετάβαση και τελικά με το πένθος. Στο «Shining City», ένα έργο που έγραψε το 2000, ο Μακφέρσον περιγράφει μια ιδιότυπη ψυχοθεραπευτική σχέση. Ενας άνδρας επισκέπτεται έναν ψυχοθεραπευτή, πρώην ιερέα που έχασε την πίστη του, γιατί βλέπει συνέχεια το φάντασμα της γυναίκας του. Ζητάει βοήθεια για να διαχειριστεί με άλλα λόγια την απώλεια.
Σήμερα ολοκληρώνεται στην Αθήνα το 11ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας με τίτλο «Πένθη και Καταθλίψεις». Οι ομιλητές, ψυχαναλυτές (Βαρτζόπουλος, Κεφάλας, Πέτρου, Μπεράτη, Χατζηανδρέου, Τζάκσον) του Συνεδρίου, υπό την προεδρία του Σ. Μανωλόπουλου, πραγματεύθηκαν ψυχαναλυτικά όψεις ατελεύτητου πένθους. Ο Π. Κεφάλας στην εισήγησή του «Αντιψυχικές, νη-πενθείς διαδικασίες στους εθισμούς» θεωρεί ότι το πρόβλημα των εξαρτήσεων κάθε είδους είναι μείζον ψυχοπαθολογικό πρόβλημα της εποχής. Η αντροπαρέα του «Φάρου» δεν είναι η μοναδική που μέσω του εθισμού αναζητεί μια λύση στον εξωτερικό κόσμο, αποσυνδέοντας την ψυχή από τον πόνο.
Τι συμβαίνει τελικά στους ήρωες; Γιατί πίνουν τόσο πολύ; Τι είναι αυτό που δεν βλέπουν; Τι περιμένουν από τα Χριστούγεννα;
Ολοι οι συμπαθείς ήρωες είναι εγκλωβισμένοι με μανία στο ποτό ως υποκατάστατο του συμβολικού, του ψυχικού νοήματος. Λυπημένοι, θλιμμένοι, στραπατσαρισμένοι, ενοχικοί έχουν βυθίσει την επιθυμία τους σε ένα γέμισμα ουσίας. Πίνουν για να γεμίσουν ένα κενό που χάσκει. Αδυνατούν να συνδεθούν με άλλο τρόπο, ή καλύτερα χρησιμοποιούν το ποτό γιατί επιθυμούν στο βάθος να συνδεθούν. Μέσα τους υπάρχει ένας άφατος πόνος που δεν γίνεται λέξεις, δεν γίνεται βίωμα. Δεν αντέχουν να δουν την ιστορία τους. Είναι τόσο ανείπωτη που καλύτερα να μην την πουν. Ο Σάρκι, που τον υποδύεται λυγμικά ο Παπασπηλιόπουλος, χάρη στη γνωριμία του με μια γυναίκα αποφασίζει να εγκαταλείψει το ποτό. Στέκεται σε μια γωνιά δειλά δειλά, έχοντας αποφασίσει να ζήσει, να αλλάξει τον ρου της ιστορίας του, να φροντίσει τον αδερφό του, να γίνει υπεύθυνος. Μια εορταστική κάρτα συνοδευμένη με ένα δώρο μερικά cd από τη γυναίκα που ερωτεύθηκε είναι μια αχτίδα φωτός στη μαυρισμένη του ψυχή. Το να ποθείς κάποιον είναι δείγμα ζωής. Ο αδερφός του πιστεύει στη γέννηση του Χριστού. Το να περιμένεις κάτι να γεννηθεί είναι ελπίδα. Αυτός ο κάποιος μπορεί να γίνει ένα βαθύτερο και ψυχικά εναργέστερο γέμισμα σε σχέση με μια ουσία-υποκατάστατο μιας αληθινής σχέσης. Φυσικά, όταν αγαπήσεις κάποιον, έρχεσαι αντιμέτωπος με τον κίνδυνο να τον χάσεις. Πολλές φορές οι άνθρωποι δυσκολεύονται να επενδύσουν συναισθηματικά, γιατί θα χάσουν αυτόν που αγαπούν. Εκεί αρχίζουν τα δύσκολα, ιδίως όταν ξεκινάει έτσι η ζωή για έναν άνθρωπο, και τα πένθη που δεν περαιώνονται γίνονται μακριές μελαγχολίες ή και αυτοκαταστροφές. Η παρέα του «Φάρου» μέσα από το γέλιο πνίγει στο ποτό ένα βαθύ τραύμα. Ο Σάρκι ήταν βάρος ακόμα και για τους γονείς του. Πώς να αντέξεις να αγαπηθείς όταν η πρώτη σου σχέση δεν σε άντεξε; Καμιά φορά αυτές οι δύσκολες σχέσεις οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην απομάκρυνση του εαυτού από την ίδια του την ψυχή. Και η τύφλωση; Οι άνθρωποι είναι τυφλοί γι’ αυτά που τους συμβαίνουν. Η μελαγχολία, η τοξικομανία, η κατάθλιψη είναι μορφές τύφλωσης. Διότι ο θυμός και ο πόνος σε καταπίνουν ολόκληρο και δεν σου επιτρέπουν να πάρεις ανάσα. Να καλλιεργήσεις μέσα σου μικρές φωτιές ελπίδας, γέννησης και στήριξης. Να ακολουθήσεις τους «φάρους» ακόμα και μέσα στη φουρτουνιασμένη θάλασσα, που είναι οι άνθρωποι, γύρω σου, πλάι σου, και κυρίως μέσα σου.