Είχαμε να συναντηθούμε από το 2013, όταν πήρε το βραβείο καλύτερου ηθοποιού στο Φεστιβάλ Βενετίας (σ.σ. για τον ρόλο του στην ταινία «Miss Violence»). Αυτή τη φορά αφορμή να συνομιλήσουμε ήταν η «Αγριόπαπια», του Ιψεν, που ανεβαίνει στο θέατρο Πορεία σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου.
Τι έχει αλλάξει, όμως, για τον ίδιο μέσα σ’ αυτό το διάστημα; Ο Θέμης Πάνου γελάει… «Ελα, ντε! Αυτή είναι μια ερώτηση που κάνω κι εγώ στον εαυτό μου. Σίγουρα κέρδισα σε αναγνωρισιμότητα κι αυτή έφερε περισσότερη προσφορά εργασίας, άρα και μεγαλύτερη ασφάλεια: μπορώ να υπολογίζω ότι τουλάχιστον για τον επόμενο χρόνο θα βιοπορίζομαι από τη δουλειά μου. Κατά τα άλλα, δεν έχουν αλλάξει πολλά: είμαι ευχαριστημένος για τον χώρο που μου παραχωρείται στο θέατρο. Είμαι δρομέας μεγάλων αποστάσεων. Το βραβείο ήταν απλώς ένας σταθμός».
– Η κρίση έχει φέρει κοσμογονικές αλλαγές στον χώρο σας;
– Βιώνουμε την αποεπαγγελματοποίηση του επαγγέλματός μας. Συνάδελφοι παίζουν χωρίς να πληρώνονται. Νέα παιδιά μόλις τελειώσουν τη σχολή κάνουν ομάδες, γιατί δεν έχουν διαφορετικό τρόπο, και ζουν από άλλες δουλειές. Και αναρωτιέμαι: τι, στο διάολο, είναι η ηθοποιία σήμερα; Ετεροαπασχόληση; Χόμπι; Υπάρχει πληθώρα παραστάσεων, ανάπτυξη όμως όχι. Εξαγώγιμο προϊόν δεν παράγουμε. Και μέχρι την τελική κατάρρευση της κοινωνίας μας έτσι θα πορευόμαστε.
– Είστε τόσο απαισιόδοξος;
– Γιατί να μην είμαι; Επειδή σήμερα έχει ωραία λιακάδα και βγήκαμε βόλτα; Ή επειδή κυκλοφορούν ακόμα λίγα χρήματα στην αγορά χάρη στους συνταξιούχους και τους δημοσίους υπαλλήλους; Είναι ξεκάθαρο ότι οι συγκρούσεις που γίνονται παγκοσμίως θα προκαλέσουν αργά ή γρήγορα τοπικές καταρρεύσεις.
– Εσείς έχετε… plan b για την περίπτωση που συμβεί;
– Σε ακραίες συνθήκες θα προσπαθήσω να επιβιώσω – εντός ή εκτός θεάτρου. Οπως το έχω κάνει και στο παρελθόν· την πρώτη δεκαετία δούλεψα και ως κούριερ και ως σερβιτόρος.
– Αν είναι τόσο δύσκολα τα πράγματα, τι σας κάνει να επιμένετε;
– Το θέατρο είναι μια δραστηριότητα –δεν θέλω να το αποκαλώ λειτούργημα– που συνδέεται με την ίδια μας την ύπαρξη. Συνεχώς με φέρνει αντιμέτωπο με αυτό που είμαι και με αυτό που δεν ξέρω ότι είμαι. Γιατί πέρα από την καταγεγραμμένη προσωπική ιστορία μας –τις μνήμες, τα αισθήματα– υπάρχει ένας άγνωστος ωκεανός και το θέατρο τον εμφανίζει μπροστά μας. Και δεν αναφέρομαι μόνο στη σκηνική πράξη. Η σχέση μου ως ηθοποιού με το κοινό, με τον σκηνοθέτη ή με τον παραγωγό μου είναι σχέση παιδιού εξαρτημένου από τους άλλους. Η πάλη να το βιώνω αυτό αλλά να παραμένω ενήλικας είναι διαρκής· επίπονη αλλά και ζωογόνος, με κρατάει σε εργήγορση. Ακόμα και τώρα, για τις ανάγκες αυτής της συνέντευξης, πρέπει να μιλήσω για τον εαυτό μου. Είναι κι αυτό μέρος της δουλειάς μου. Οφείλω να διατυπώσω τις σκέψεις μου ξέροντας ότι θα καταγραφούν και θα διαβαστούν.
Ολα αυτά συνιστούν μια διαδικασία διαρκούς αυτοπροσδιορισμού.
– Ιψεν έχετε ξαναπαίξει;
– Μόνο άλλη μία φορά, στην «Εντα Γκάμπλερ» σε σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη, στο Εθνικό Θέατρο. Υποδύθηκα τον Τέσμαν κι ήταν ένας από τους 2-3 ρόλους στους οποίους ήμουν πραγματικά καλός. Από τους 85 και βάλε που έχω παίξει συνολικά.
– Είστε μετριόφρων…
– Καθόλου. Δεν μπορείς παραπάνω. Για να παίξεις σωστά έναν ρόλο πρέπει να προηγηθούν δέκα λάθος. Και να υπάρχει και απόσταση ανάμεσά τους. Ε, δεν βγαίνει χρονικά!
– Ποιους ρόλους λαχταράτε ακόμα;
– Πολλούς, αλλά δεν συναντιέσαι πάντα με τους ήρωες που λαχταράς. Ναι, ήθελα να υποδυθώ τον Βάνια, μεταξύ άλλων, αλλά ίσως να μη μου δοθεί ποτέ η ευκαιρία. Εχω βάλει, όμως, στοιχεία του Βάνια σε άλλους χαρακτήρες, οπότε κατά κάποιον τρόπο όλους τους ρόλους που ονειρεύτηκα τους έχω ήδη παίξει.
– Εχει νόημα να ρωτάμε τι «λέει» ένα έργο όπως η «Αγριόπαπια» στο σήμερα;
– Τα έργα δεν λένε τίποτα αν εσύ δεν τα «διαβάσεις». Η «Αγριόπαπια» έχει διαχρονική αξία, όχι μόνο γιατί μιλάει για το ζωτικό ψεύδος και τις συνέπειές του αλλά γιατί έχει σασπένς. «Ακουμπάει» στην ανάγκη του θεατή να νιώσει τη χαρά της έκπληξης όταν, τελικά, θα δει πού πάει η ιστορία. Τέτοια έργα είναι πάντα επίκαιρα. Δεν έχει σημασία πώς θα φωτίσεις την παράσταση, πώς θα είναι το σκηνικό, τι ρούχα θα φορούν οι ηθοποιοί – και γυμνοί να βγουν στη σκηνή δεν έχει καμιά σημασία!
«Αγριόπαπια» του Ιψεν, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλoου, θέατρο Πορεία, από 22/11, www.poreiatheatre.com