Ενας αιώνας έχει περάσει από τότε που οι Γάλλοι αρχαιολόγοι Σαρλ Αβεζού και Ρισάρ Πικάρ, έχοντας την επίσημη άδεια του ελληνικού κράτους, ξεκίνησαν τις ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων. Ηταν το 1914, καλοκαίρι όπως και τώρα, μια δύσκολη χρονιά για το νεότερο ελληνικό κράτος. Ομως αυτή η αρχαία πόλη, μία από τις σημαντικότερες του παρελθόντος, είχε ήδη κινήσει το ενδιαφέρον των μελών της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Η πόλη, που εγκαταλείφθηκε κατά τον 14ο μ.Χ. αι. και η παρουσία της αναφέρθηκε ξανά πολύ αργότερα χάρη στους περιηγητές, είχε επείγουσα ανάγκη προστασίας. Οι ανασκαφικές εργασίες τότε επικεντρώθηκαν στο θέατρο, στην πύλη της Νεάπολης και στην αποκάλυψη των περίφημων αναγλύφων βράχων.
Η παράσταση που πρόκειται να ανέβει την προσεχή εβδομάδα στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων ονομάζεται «Οιδίπους, Ανασκαφή δεύτερη». Από τον τίτλο είναι φανερό ότι η προσπάθεια συνδέεται άμεσα με την ιστορική μνήμη της περιοχής. Πέντε πρόσωπα –δύο ηθοποιοί, ένας σκηνοθέτης, ένας χορευτής και ένας μουσικός– «διαβάζουν» με τον τρόπο τους το κορυφαίο έργο του Σοφοκλή σε μια διασκευή που πλησιάζει την τραγωδία «με την ίδια συγκίνηση που πριν από έναν αιώνα ένιωθαν οι αρχαιολόγοι και οι εργάτες σκάβοντας το χώμα σε αυτόν τον ίδιο τόπο».
Μας μιλάει ο Θοδωρής Γκόνης, διευθυντής του Φεστιβάλ Φιλίππων, που σκηνοθετεί την παράσταση και υποδύεται έναν από τους ρόλους. Τον αναζητήσαμε για περισσότερες πληροφορίες και μας μίλησε από τον προαύλιο χώρο του θεάτρου σε μια διακοπή της πρόβας. Κάτω από τα δέντρα, ακούγοντας το κελάηδισμα των πουλιών και φράσεις από τον λόγο του Οιδίποδα που, στη θαυμάσια μετάφραση του Μίνου Βολανάκη, υποδύεται ο ηθοποιός Θέμης Πάνου. «Ξέρουμε», μας είπε, «ότι δεν είμαστε σε θέση να λύσουμε το αίνιγμα του Οιδίποδα σε αυτή την παράσταση. Προσπαθούμε όμως να εξαντλήσουμε τα ελάχιστα μέσα που διαθέτουμε: τον τόπο, την ενέργειά του, την πατούσα μας που περπατά στο φως της ημέρας. Επιστρατεύοντας την τόλμη και τη διαίσθησή μας αναζητάμε τα στοιχεία του τραγικού στην αυθεντική του πηγή. Θα σταματήσουμε όπου πιστεύουμε ότι αγγίξαμε κάτι από την πρώτη ύλη του κειμένου. Και αν είμαστε λίγο τυχεροί, θα ανακαλύψουμε στον ποιητή κάποιο κρυμμένο νόημα».
Οι κάτοικοι
Βοηθοί τους σε αυτή την προσπάθεια, εκτός από τη θεατρική τέχνη, στάθηκαν οι κάτοικοι της περιοχής των Κρηνίδων, εκεί όπου έλαβε χώρα το Διεθνές Εργαστήρι Αρχαίου Δράματος. Φέτος είναι η δεύτερη χρονιά που ο συγκεκριμένος θεσμός λειτουργεί εδώ φιλοξενώντας για 15 ημέρες ανθρώπους του θεάτρου που ήθελαν να δουλέψουν πάνω στο αρχαίο δράμα. Η παράσταση «Οιδίπους – Ανασκαφή δεύτερη» αποτελεί μία από τις τρεις που προέκυψαν από αυτήν τη δημιουργική συνύπαρξη. «Οι πρόβες γίνονταν στο δημοτικό σχολείο, στην πλατεία, στις παρόδους του θεάτρου, και μπορούσαν να τις παρακολουθήσουν ελεύθερα οι κάτοικοι της περιοχής. Είχαμε πολλούς επισκέπτες και δη τους ηλικιωμένους που έρχονταν για να μας ακούσουν να διηγούμαστε τις αρχαίες ιστορίες, που όμως είναι γνωστές σε όλους. Κάποιοι σχολίαζαν μεγαλοφώνως τα τεκταινόμενα, και αυτό μας ευχαριστούσε. Οι άνθρωποι της περιοχής έζησαν κοντά στο θέατρο, όπως συνέβαινε εδώ από το 1957, οπότε εγκαινιάστηκε το αρχαίο θέατρο των Φιλίππων, έως τη δεκαετία του ’70. Ηταν η εποχή που οι πρόβες πριν από την πρεμιέρα της θερινής περιοδείας του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος κρατούσαν ένα μήνα και οι ηθοποιοί ζούσαν στο χωριό. Η δική μας επιθυμία μέσω του Εργαστηρίου είναι ακριβώς αυτή: να πιάσουμε το νήμα από τα παλιά και να το συνδέσουμε με το παρόν».
«Οιδίπους, Ανασκαφή δεύτερη», 22/8, 8 μ.μ., με ελεύθερη είσοδο.