«Πρόκειται για ένα απόλυτο έργο θεάτρου εν θεάτρω (ή μάλλον θεάτρου εν θεάτρω εν θεάτρω)», γράφει ο Δημήτρης Μαυρίκιος στο σκηνοθετικό του σημείωμα για το «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Λουίτζι Πιραντέλο, που εδώ και μία εβδομάδα παίζεται στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θέατρου. Ταυτισμένος με το έργο του Ιταλού δραματουργού και νομπελίστα, ανέβηκε και ο ίδιος στη σκηνή. Αλλά όπως μας επισημαίνει μία από τις πρωταγωνίστριές του, η Λυδία Φωτοπούλου, έκανε στον καθένα από τους ηθοποιούς της παράστασης από ένα προσωπικό δώρο. «Η διασκευή του έχει κάτι από όλους μας».
Πράγματι γράφτηκε αφού είχε συμπληρωθεί η διανομή, με ηθοποιούς που τους γνώριζε όλους προσωπικά ο καταξιωμένος σκηνοθέτης. Η χημεία πέτυχε. Πρώτο βράδυ της παράστασης, το κοινό τους παρακολουθούσε να τρέχουν από τη σκηνή στην πλατεία, τους διαδρόμους και τους εξώστες, να αποκαλύπτουν τον κόσμο και τις αγωνίες τους, τις ψευδαισθήσεις, τα όνειρα και τις ζήλιες τους.
Ενώνει κοινό και ηθοποιούς
«Είναι ένα έργο που αγγίζει την ψυχοσύνθεση του ηθοποιού», λέει στην «Κ» η Λυδία Φωτοπούλου. «Εχει στον πυρήνα του τη δημιουργία μιας παράστασης. Το ότι βλέπουμε θέατρο και μιλάμε για το θέατρο ενώνει πολύ πιο εύκολα το κοινό με τους ηθοποιούς. Δεν παίζεται συχνά. Ομως ο ηθοποιός το αγαπάει γιατί είναι ένα ταξίδι στα πολύ δικά του πράγματα». Αν στο «Εξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» του Πιραντέλο παρακολουθούμε τις πρόβες ενός θιάσου όταν εισβάλλουν ξαφνικά έξι χαρακτήρες οι οποίοι ζητούν από τον σκηνοθέτη να αναλάβει να γράψει και να ανεβάσει την ιστορία τους, στο «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» ο ηθοποιός ζητάει από τον σκηνοθέτη να πάει παρακάτω για να ζήσει το ρόλο του. «Ισως γιατί η τέχνη δεν είναι τόσο χαοτική όσο η ζωή. Υπάρχει ένας στόχος σε κάθε ρόλο. Στη σκηνή ζώντας τη ζωή ενός άλλου βρίσκεις μια πληρότητα».
Πώς είναι να παίζεις τον εαυτό σου και παράλληλα μέσα απ’ αυτόν, τους ήρωες της μυθοπλασίας του συγγραφέα; «Ο εαυτός μας, όπως δείχνει και ο Πιραντέλο, δεν είναι ένας. Ολοι οι άνθρωποι έχουμε διαφορετικούς εαυτούς. Εδώ ναι μεν υπάρχει ο εαυτός μας ως ένας ηθοποιός που καλείται από ένα σκηνοθέτη να αυτοσχεδιάσει πάνω σε ένα διήγημα, αλλά κι ο εαυτός που ο σκηνοθέτης έφτιαξε για τις ανάγκες του έργου. Οπότε περνάμε από διάφορα στάδια στη σκηνή και υπάρχει πάντα ένας εαυτός που είναι κρυμμένος. Ολα αυτά δείχνουν την πολυπλοκότητα κάθε ανθρώπου και τη φιλοσοφία του Πιραντέλο ότι δεν είμαστε ένα, αλλά πολλοί. Ο Δ. Μαυρίκιος έχει εξαιρετική γνώση του πιραντελικού σύμπαντος. Οπως μας είπε χθες ένας θεατής “η παράσταση είναι ύμνος στο θέατρο”».
Η Λυδία Φωτοπούλου με τον Γιάννη Βογιατζή σε σκηνή από την παράσταση.
Από τις συγκινητικές στιγμές είναι και η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι που ακούγεται στην παράσταση. Την έγραψε το 1961 για το ανέβασμα του Δημήτρη Μυράτ. Ακούγονται και τα λόγια του στον πρόλογο: «Η παράσταση δεν είναι φώτα, δεν είναι σκηνικό. Είναι οι άνθρωποι: εσείς κι εγώ. Είναι η αδιακρισία σας στη μοναξιά μας, είναι η αναπνοή σας στη σιωπή μας…». Τη Λυδία Φωτοπούλου τη συγκινούν ιδιαίτερα γιατί υπογραμμίζουν τον κρίκο που ενώνει τον ηθοποιό με τον θεατή. «Η αδιακρισία στη μοναχικότητα που έχει ο ηθοποιός στη σκηνή είναι η χρήση του κινητού από κάποιους θεατές, ο ήχος και το φως». Υποστηρίζει πως δεν ενοχλείται αν κάποιος φύγει διακριτικά από μια παράσταση, αφού «έχει δικαίωμα να μην του αρέσει». Αλλά «το φως της οθόνης σπάει την επικοινωνία για την οποία πασχίζεις κάθε βράδυ. Σαν να σου λέει ο θεατής “δεν με ενδιαφέρει να ακούσω, θα δω το κινητό μου”. Κι ένα φως να ανάψει πάνω σε ένα πρόσωπο, νιώθεις χαμένη τη διαδικασία του παίρνω – δίνω, που έχει η τέχνη».
Η μοναξιά του καλλιτέχνη συνήθως βγαίνει έπειτα στο καμαρίνι. «Αν ένα βράδυ πάει πολύ καλά, η διάθεσή μου μετά είναι επικοινωνιακή. Αν δεν πάει όμως, τότε νιώθω ένα βούλιαγμα. Αλλες φορές η μοναξιά βγαίνει έπειτα από εντατικές πρόβες, οπότε το Δευτερότριτο που ακολουθεί το θέλεις με σιωπές. Είναι και η μοναξιά της σκηνής. Τις στιγμές που είσαι για λίγο μόνος με το άγνωστο».
Οι εγωισμοί και οι κόντρες στο στάδιο της προετοιμασίας μιας παράστασης δεν αποκαλύπτονται πάντα. «Ενας νέος ηθοποιός σπάνια λέει στον σκηνοθέτη του “μου κόβεις τον ρόλο”. Κι όμως υπάρχει μέσα μας κι αυτό. Οι άνθρωποι του θεάτρου είμαστε παιδιά και όπως ζηλεύουμε το μικρό μας αδελφάκι, βγαίνει κι αυτό. Η ευρυχωρία μέσα μας έρχεται με τα χρόνια».
Δεν αρνείται πως στο θέατρο σήμερα υπάρχει σύγχυση, «όμως και ως κοινωνία και ως ανθρώπινο είδος είμαστε σε σύγχυση». Μιλάει για τους κακοπληρωμένους νέους συναδέλφους της που σχηματίζουν μικρές ομάδες για να υπάρξουν, που φυτοζωούν, πληρώνονται με ποσοστά κι άλλοτε τίποτε. «Βέβαια, από τους νέους θα προκύψει το καινούργιο, απλώς δεν μπορεί όλοι να βγάλουν κάτι καινούργιο».