Τα αθλητικά ντοκιμαντέρ, όπως και γενικότερα το είδος, γνωρίζουν τα τελευταία χρόνια μεγάλη άνθηση· η σταθερή τάση, άλλωστε, του αθλητισμού να γεννάει ήρωες, αλλά ενίοτε και «κακούς» –αληθινούς, όχι από αυτούς των κόμικς–, δίνει στις συγκεκριμένες ταινίες τεκμηρίωσης έξτρα ενδιαφέρον, τοποθετώντας τις ιστορίες τους σε εκείνο το μαγικό μεταίχμιο ανάμεσα στην απτή πραγματικότητα και στην αχλύ του μύθου. Κορυφαίο, ίσως, παράδειγμα των παραπάνω αποτελεί το «The last dance», η σειρά ντοκιμαντέρ του ESPN γύρω από τους Σικάγο Μπουλς και τον μεγάλο Μάικλ Τζόρνταν, η οποία μας δίνει την αφορμή να ανατρέξουμε σήμερα και σε άλλες σπουδαίες ανάλογες δουλειές και να τις συστήσουμε (όχι μόνο) σε όσους αγαπούν τα σπορ.
Γιατί όμως όλος αυτός ο θόρυβος γύρω από το «The last dance»; Αρχικά, διότι η μπασκετική οικουμένη το περίμενε εδώ και τέσσερα χρόνια, από τότε που ανακοινώθηκε, περίπου σαν το ιερό δισκοπότηρο. Και οι δημιουργοί του δεν μας απογοήτευσαν. Εχοντας στη διάθεσή τους πολύ υλικό που δημοσιεύεται για πρώτη φορά από την τελευταία πρωταθληματική σεζόν των Μπουλς (1997-98), μοιράζουν την αφήγηση ανάμεσα σε εκείνη τη χρονιά και την υπόλοιπη πορεία του Τζόρνταν, από τα μικράτα του μέχρι την απόλυτη καταξίωση. Ο ίδιος ο «Αir», καθώς και πλήθος άλλοι, από τον Μάτζικ Τζόνσον μέχρι τον… Μπαράκ Ομπάμα, ανατρέχουν στις λεπτομέρειες της ιστορίας, συχνά με αυθόρμητες και απολαυστικές αντιδράσεις.
Και από το μπασκετικό είδωλο, πάμε σε ένα του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Ο Αϊρτον Σένα, ο οποίος σαν χθες το 1994 έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 34 ετών, θα μπορούσε να είναι ο ορισμός του μότο «Live fast, die young». Το ντοκιμαντέρ «Senna» του Ασίφ Καπάντια, πιθανότατα το πιο συγκινητικό της λίστας, καταγράφει λεπτομερώς τη ζωή και την καριέρα του Βραζιλιάνου θρύλου της Φόρμουλα 1. Από τα ερασιτεχνικά καρτ μέχρι τη σαμπάνια του Μόντε Κάρλο και τελικά εκείνη τη μοιραία στιγμή στην πίστα της Ιμολα, εδώ παρακολουθούμε την πορεία ενός ήρωα, που άστραψε και έσβησε γρήγορα, σαν τα μονοθέσια-βολίδες που οδηγούσε.
Αγχος και υποκουλτούρα
Από τη συγκίνηση στο… άγχος. Τέτοιο νιώθει πραγματικά ο θεατής παρακολουθώντας τον ατρόμητο Αλεξ Χόνολντ να σκαρφαλώνει, με τα γυμνά του χέρια, πανύψηλους κάθετους βράχους στο οσκαρικό «Free solo». Η ταινία συνοδεύει όλη την προετοιμασία του Αμερικανού αναρριχητή, σωματική και πνευματική, καθώς εκείνος ετοιμάζεται να επιχειρήσει έναν άθλο, με τη ζωή του να κρέμεται σε μια κλωστή. Η δική του ψυχοσύνθεση, οι φιλοσοφικές προεκτάσεις του όλου θέματος, αλλά και τα υπέροχα κινηματογραφημένα τοπία, κάνουν το ντοκιμαντέρ ένα από τα καλύτερα των τελευταίων ετών.
Το πιο ροκ από τα φιλμ της λίστας είναι αναμφίβολα αυτό που μας ταξιδεύει στην ξεχωριστή «υποκουλτούρα» της σανίδας του σκέιτ. Το «Dogtown and Z-boys» μπορεί να είναι λίγο παλαιότερο από τα υπόλοιπα (2002), ωστόσο ξεχειλίζει από αυθεντικότητα, μιας και ο δημιουργός του, Στέισι Περάλτα, είναι ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές. Στις ακτές του Λος Αντζελες της δεκαετίας του 1970, εκείνος μαζί με τους φίλους του μετέφεραν το πάθος τους για το σερφ στους δρόμους και στις άδειες πισίνες και έγιναν οι πιονέροι του σπορ αλλά και ενός ολόκληρου τρόπου ζωής. Το ντοκιμαντέρ μοντάρει την ιστορία τους με την απαραίτητη «βρωμιά», ενώ την επενδύει με το ανάλογο πανκ σάουντρακ και τη φωνή του Σον Πεν στην αφήγηση.
Τελευταίο της λίστας ένα ντοκιμαντέρ, αν όχι ακριβώς αθλητικό, τότε σχετικό με τον αθλητισμό και πάντως αξιοθαύμαστο για την τόλμη του. Το βραβευμένο με Οσκαρ «Icarus» ξεκινά με ένα προσωπικό πείραμα γύρω από το ντόπινγκ, για να εξελιχθεί σε ολόκληρο γεωπολιτικό θρίλερ. Ενας Ρώσος επιστήμονας θα φέρει τελικά στο φως την απίστευτη ιστορία συγκάλυψης, η οποία οδήγησε στον αποκλεισμό των Ρώσων αθλητών από τους Ολυμπιακούς Αγώνες και συγκλόνισε την παγκόσμια αθλητική κοινότητα.
* Ολες οι ταινίες που αναφέρθηκαν μπορούν να αναζητηθούν στο Netflix, πλην του «Dogtown», το οποίο υπάρχει ολόκληρο στο YouΤube.