Ο Τσάρλι Μπρούκερ (Charlie Brooker) ήταν ακριβώς 40 χρόνων όταν έγραψε τα πρώτα δύο επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς «Black Mirror», που έμελλε να γίνει η μεγάλη του επιτυχία. Αυτό συνέβη το 2011 και ο διάσημος πλέον «Μαύρος καθρέφτης» του, μια ανθολογία ιστοριών επιστημονικής φαντασίας (sci-fi), βγήκε στον αέρα από το αγγλικό Channel 4 παίρνοντας διθυραμβικές κριτικές. Κάθε επεισόδιο ήταν αυτοτελές, με διαφορετικό καστ ηθοποιών, άλλο σκηνικό, ξεχωριστή πραγματικότητα, αλλά όλα μιλούσαν για το ίδιο πράγμα: τον τρόπο που ζούμε σήμερα και το δυσοίωνο μέλλον που ίσως μας επιφυλάσσεται αν αποδειχτούμε αδέξιοι στη χρήση της τεχνολογίας.
«Εάν η τεχνολογία ήταν ναρκωτικό –και έτσι φαίνεται μερικές φορές– ποιες θα ήταν οι παρενέργειές της;», είχε αναρωτηθεί τότε ο δημιουργός σε μια συνέντευξή του. Αυτός ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ ευχαρίστησης και δυσαρέσκειας που μετατρέπεται σε απειλή, εξαιρετικά σκηνοθετημένος, είναι ο τόπος στον οποίο διαδραματίζονται όλα τα επεισόδια του «Μαύρου καθρέφτη».
Βεβαίως ο Μπρούκερ είχε όλα τα εφόδια για να κάνει μια μεγάλη επιτυχία. Δημοσιογράφος με στήλη στην εφημερίδα Guardian, συγγραφέας, σεναριογράφος, παραγωγός, ήδη γνωστός παρουσιαστής στην αγγλική τηλεόραση και αγαπητός για την καυστική, ευφυή σάτιρα της καθημερινής ζωής, έβαλε στον «Καθρέφτη» το προσωπικό του ενδιαφέρον για την επιστημονική φαντασία και την τεχνολογία. Κάποτε δήλωσε ότι δεν αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο, επειδή η πτυχιακή του εργασία αφορούσε τα βιντεοπαιχνίδια, τομέα που τότε δεν έχαιρε εκτίμησης. Αν αυτό είναι αλήθεια, ο νεαρός φοιτητής των Σπουδών Επικοινωνίας τούς «την έφερε».
Υστερα από δύο σεζόν με αμείωτη τηλεθέαση, το «Black Mirror» κίνησε το ενδιαφέρον του αμερικανικού συνδρομητικού καναλιού Netflix, που ανέλαβε το 2015 την παραγωγή της τρίτης σεζόν, με πολύ μεγαλύτερο προϋπολογισμό και την προβολή που η αμερικανική τηλεόραση ξέρει να επιφυλάσσει στα προϊόντα της. Ετσι ο Μπρούκερ βρέθηκε στις ΗΠΑ με τιμές και η σειρά βγήκε στον αέρα με τα 6 πρώτα της επεισόδια μόλις πριν από ένα μήνα.
Φυσικά την είδαμε. Και προφανώς όχι επειδή ο Στίβεν Κινγκ δήλωσε ήδη το ενδιαφέρον του γι’ αυτήν, μολονότι ο σεβασμός προς τον δάσκαλο του sci-fi τρόμου είναι ομολογημένος. Ετυχε να ανακαλύψω τη σειρά νωρίς από ένα άρθρο των New York Times, που τη χαρακτήριζε «κρυμμένο διαμάντι» – ίσως επειδή έμενε τότε «κλεισμένη» στη βρετανική τηλεόραση. Κάθε ιστορία είχε τόλμη και χαρακτηριστικό ευρωπαϊκό απαισιόδοξο χιούμορ, που την έκανε απολαυστική και τρομακτική ταυτόχρονα. Με κάθε επεισόδιο η απεικόνιση ενός ενδεχόμενου μελλοντικού κόσμου στον οποίο οι νέες τεχνολογίες θα μας «έδειχναν τα δόντια» τους γινόταν περισσότερο καθηλωτική.
Τα αμερικανικά διαδικτυακά τηλεοπτικά σάιτ έχουν στήσει ήδη δημοφιλείς ψηφοφορίες ιεραρχώντας τα επεισόδια του 3ου κύκλου από το χειρότερο στο καλύτερο. Είναι άδικο να το κάνουμε κι εμείς, επειδή έτσι θα χάσει η σειρά, που τώρα ξεκινά τη νέα πορεία της, τις εκπλήξεις της για τους θεατές. Μπορώ όμως να πω τα δικά μου προηγούμενα αγαπημένα.
• «Be Right Back»: Νεαρή γυναίκα χάνει τον σύζυγό της σε δυστύχημα και το βαρύ πένθος την οδηγεί να ζητήσει τη βοήθεια μιας on-line εταιρείας που δημιουργεί, χάρη στις πληροφορίες των social media, ένα εικονικό υποκατάστατο του νεκρού.
• «The Entire History of You»: Ενα εμφύτευμα-κάμερα πίσω από το αυτί δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να καταγράψουν ό,τι κάνουν, βλέπουν ή ακούν δημιουργώντας έτσι ηλεκτρονικά αρχεία μνήμης, που μπορούν να επαναπροβάλουν όποτε θέλουν οι ίδιοι, αλλά και οι γύρω τους, χωρίς τίποτε να μένει κρυφό.
• «The National Anthem»: Το πρώτο επεισόδιο του πρώτου κύκλου, ένα πολύ σκληρό και προφητικό σχόλιο για την επίδραση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στη σύγχρονη πολιτική. Θα δεχτεί ο Βρετανός πρωθυπουργός, για να σώσει τη ζωή της απαχθείσας πριγκίπισσας, να συνευρεθεί… σεξουαλικά με ένα γουρούνι on camera μέσα σε τηλεοπτικό στούντιο και η εικόνα του να αναπαραχθεί σε εθνικό δίκτυο όπως ζητάει ο απαγωγέας;
Την εποχή που προβλήθηκε το συγκεκριμένο επεισόδιο, κάποιοι επισήμαναν ότι το «Black Mirror» μοιάζει περισσότερο με πολιτική σάτιρα παρά με επιστημονική φαντασία. Σήμερα έχουν γραφτεί ήδη ανάλογα σχόλια με αφορμή τα νέα επεισόδια. Μήπως ο κόσμος του «Men Against Fire» δανείζεται τον κυνισμό του Ντόναλντ Τραμπ και την έλλειψη συμπάθειας (empathy) προς τους αδύναμους, που χαρακτηρίζει την εποχή μας; Προβλέπει το «Playtest» το μέλλον των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, στα οποία η εξέλιξη και η δράση είναι απολύτως προσωποποιημένες και προσαρμοσμένες στους φόβους του χρήστη;
Μολονότι οι ιστορίες κλείνουν το μάτι προς το κοινωνικό σχόλιο, ο «Μαύρος καθρέφτης» παραμένει μια απολαυστική σειρά, από εκείνες που κάνουν τη σύγχρονη τηλεόραση εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ο δημιουργός της λέει: «Οσο πιο φρικτό γίνεται κάτι, τόσο πιο αστείο το βρίσκω», εξηγώντας πώς γεννιούνται οι παράξενες ιδέες του.
Οι σκεπτικιστές ίσως πουν ότι η αμερικανική εκδοχή του «Καθρέφτη» είναι λιγότερο σκοτεινή. Είναι αλήθεια ότι διαθέτει λαμπερό κάστινγκ και πολυέξοδη παραγωγή που δίνει τη δυνατότητα να δημιουργούνται καταπληκτικοί φανταστικοί κόσμοι με επιτυχημένα ειδικά εφέ, όπου υπάρχει ανάγκη. Αυτό όμως δεν στερεί τη σειρά από την πολυπλοκότητα και το ανήσυχο πνεύμα της.
«Φρικτή κωμωδία»
Ας πάρουμε για παράδειγμα το «Nosedive», το καλύτερό μου στον τρίτο κύκλο, ό,τι πιο έξυπνο, εύστοχο και διασκεδαστικό έχει γραφτεί σχετικά με τα social media. Αν υπάρχει ο όρος «φρικτή κωμωδία», τον υιοθετούμε παρακολουθώντας τις περιπέτειες της Lacie Pound.
Η λίγο άχαρη και κάπως αφελής ηρωίδα ως γνήσια sociopath –«κοινωνιοπαθής», θα λέγαμε– προσπαθεί να αυξήσει τη δημοτικότητά της και να διευρύνει τη σφαίρα της κοινωνικής επιρροής της προκειμένου να μπει στην ομάδα των «high four», των απολύτως επιτυχημένων. Επιβάλλονται τα χαμόγελα, οι χαριτωμένες φωτογραφίες με ζώα και μωρά, τα επιφωνήματα θαυμασμού, οι διασκεδάσεις, τα καλογυμνασμένα σώματα και οι γαστρονομικές γνώσεις. Απαγορεύονται οι γκρίνιες, οι ατυχίες, οι αναδουλειές, οι χωρισμοί, η πλήξη, ο θυμός. Η ευκαιρία της είναι ο γάμος της παιδικής της φίλης…