Η φετινή θα είναι σίγουρα μια δια-φορετική ΔΕΘ. Το πυκνό πέπλο αβεβαιότητας που έχει καλύψει τον ορίζοντα, λόγω της πανδημίας, αφαιρεί περιθώρια ελευθερίας στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής και υπαγορεύει προτεραιότητες, προσανατολισμένες κυρίως στην επιβίωση εργαζομένων και επιχειρήσεων.
Αν σε αυτά τα δεδομένα προστεθεί το πρόβλημα της έντασης με την Τουρκία, που πιέζει τις εξοπλιστικές δαπάνες, συμπληρώνεται το παζλ του προϋπολογισμού της επόμενης χρονιάς, του δυσκολότερου των τελευταίων ετών, όπως διακηρύσσουν τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου.
Στην κυβέρνηση μιλούν για 3 άξονες στους οποίους θα κινηθεί η ομιλία του πρωθυπουργού: μέτρα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, φοροελαφρύνσεις και αμυντικές δαπάνες.
Οι φοροελαφρύνσεις είναι ίσως το πιο δύσκολο κομμάτι. Αν η αντιμετώπιση των συνεπειών του κορωνοϊού είναι αναπόφευκτη και αποδεκτή από την Ε.Ε., που έχει χαλαρώσει για τον σκοπό αυτό τους δημοσιονομικούς περιορισμούς, και αν οι αμυντικές δαπάνες είναι θέμα εθνικής σημασίας, η εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος φοροελαφρύνσεων μοιραία δέχεται τις μεγαλύτερες πιέσεις.
Ωστόσο αναζητούνται τρόποι να ενταχθούν έστω και με προσωρινό χαρακτήρα –που μπορεί στη συνέχεια να μονιμοποιηθεί– ορισμένες τουλάχιστον βασικές κυβερνητικές δεσμεύσεις για φοροελαφρύνσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, προτεραιότητα εδώ έχουν σταθερά η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, καθώς και η μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης. Μέτρα ευθέως προσανατολισμένα στην ελάφρυνση της μεσαίας τάξης. Κυβερνητική πηγή μετέφερε στην «Κ» ότι η σχετική δημοσιονομική χαλάρωση που θα υπάρχει το 2021 επιτρέπει στην κυβέρνηση να προχωρήσει σε κάποια τέτοια μέτρα, αναλαμβάνοντας προσωρινές πρωτοβουλίες και ανάλογα με την εξέλιξη της κρίσης να τις συνεχίσει ή όχι.
«Ο προϋπολογισμός δεν θα έχει μεταφερόμενο κόστος στο 2022», υποστηρίζει στέλεχος του οικονομικού επιτελείου, επικαλούμενο και τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που μπορεί να παραμείνουν στο ράφι το 2021, αλλά όχι και το 2022.
Ρυθμιστής η πανδημία
Τα μέτρα αναμένεται να οριστικοποιηθούν αυτό το Σαββατοκύριακο. Το οικονομικό επιτελείο έχει σαφώς πάρει θέση υπέρ μιας συντηρητικής προσέγγισης, με τον κ. Σταϊκούρα να επισημαίνει τακτικά το τελευταίο διάστημα ότι η ώρα για τις μόνιμες φοροελαφρύνσεις του προγράμματος της κυβέρνησης θα έρθει όταν θα κλείσει η παρένθεση της πανδημίας. Το πότε ακριβώς θα κλείσει αυτή η παρένθεση παραμένει αβέβαιο, αλλά στο Γενικό Λογιστήριο εκτιμούν ότι θα μπούμε στο 2021 και θα παραμείνουμε, τουλάχιστον τους πρώτους μήνες, με την κρίση λόγω πανδημίας σε εξέλιξη.
Αν στο μέτωπο των φοροελαφρύνσεων το έδαφος κερδίζει η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και της εισφοράς αλληλεγγύης, σε αυτό των μέτρων για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κορωνοϊού, νέα προσθήκη θα αποτελέσει, σύμφωνα με πληροφορίες, η παροχή κινήτρων για την αύξηση της απασχόλησης.
Ετσι, πέρα από τις παρατάσεις αναστολών και του προγράμματος «Συν-Εργασία», η κυβέρνηση θέλει να δώσει μια νέα και πιο αισιόδοξη προοπτική, ώστε να ενισχύονται επιχειρήσεις που όχι απλώς διατηρούν τις θέσεις εργασίας τους, αλλά και δημιουργούν νέες. Τα κίνητρα θα είναι στα πρότυπα των σχετικών προγραμμάτων του ΟΑΕΔ.
Επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι ειλημμένη η απόφαση να συνεχιστεί η εφαρμογή των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ σε εστίαση και αλλού, που λήγουν στο τέλος Οκτωβρίου.
Στο 6%-7% του ΑΕΠ το πρωτογενές έλλειμμα
Το οικονομικό επιτελείο δεν ανησυχεί για τον προϋπολογισμό, χωρίς λόγο. Αντίθετα, τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του δείχνουν ότι ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός φέτος θα είναι μεγάλος. Συγκεκριμένα, υπολογίζουν ότι το πρωτογενές έλλειμμα θα είναι 6%-7% του ΑΕΠ, κάτι που σημαίνει ότι το έλλειμμα, μαζί με τους τόκους, θα προσεγγίσει το 10% του ΑΕΠ, όταν στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, τον Απρίλιο, προέβλεπε 4,7%.
Το καλό είναι ότι τα μέτρα που φούσκωσαν το έλλειμμα του φετινού προϋπολογισμού είναι βασικά προσωρινά. Μέχρι στιγμής, το δημοσιονομικό κόστος του κορωνοϊού έχει φτάσει στα 15 δισ. ευρώ και προβλέπεται να σκαρφαλώσει στα 24 δισ. ευρώ. Οταν τα μέτρα αυτά σταματήσουν, θα επανέλθει, θεωρητικά, ο προϋπολογισμός στην πορεία των πρωτογενών πλεονασμάτων, που είχε προ πανδημίας.
Το άλλο καλό είναι ότι δεν εφαρμόζονται φέτος οι δημοσιονομικοί περιορισμοί της μεταμνημονιακής εποπτείας ή οποιοιδήποτε άλλοι. Ενα καθεστώς που αναμένεται να συνεχιστεί και το 2021, πιθανώς σε ελαφρώς πιο περιοριστικό πλαίσιο.
Ωστόσο, στην πράξη δεν θα γυρίσει απότομα ο διακόπτης της οικονομίας το 2021, ακόμη κι αν τελειώσει η κρίση του κορωνοϊού. Για την ακρίβεια, κανείς δεν γνωρίζει τι θα γίνει, αλλά είναι πιθανό να χρειαστεί να δαπανηθούν για ένα διάστημα επιπλέον ποσά για στήριξη πληττόμενων επιχειρήσεων και εργαζομένων. Το Ταμείο Ανάκαμψης θα βοηθήσει, αλλά δεν είναι βέβαιο ακόμη τι ποσό θα εισπραχθεί και πώς θα εγγραφεί στον προϋπολογισμό.
Εξάλλου, τα ελλείμματα μεν μπορεί να είναι προσωρινά, αλλά προστίθενται στο χρέος. Σύμφωνα με εκτίμηση τραπεζικής πηγής, το χρέος αναμένεται να κυμανθεί φέτος στο 197%-198% του ΑΕΠ.
Ετσι, για τον προϋπολογισμό του 2021, το οικονομικό επιτελείο έχει βάλει ως στόχο το πρωτογενές έλλειμμα να τείνει προς το μηδέν. Ακόμη, δεν έχουν οριστικοποιηθεί τα μεγέθη, αλλά ο στόχος του είναι αν όχι να μηδενίσει το πρωτογενές έλλειμμα, τουλάχιστον να μην ξεπεράσει αυτό το 2% του ΑΕΠ.
Κρίσιμο ρόλο θα παίξει ασφαλώς στην έκβαση των δημοσιονομικών αποτελεσμάτων και το μέγεθος της ύφεσης. Τα αποτελέσματα του δευτέρου τριμήνου, με το ρεκόρ του 15,2%, κινούνται πάντως εντός των προβλέψεων της κυβέρνησης, που έχει υπολογίσει ύφεση 8% για το 2020 συνολικά.