Powered by Executive ΜΒΑ, Alba Graduate Business School, The American College of Greece
Μια από τις πλέον διαδεδομένες πεποιθήσεις είναι ότι στην κρίση δεν αυτοσχεδιάζεις. Και όμως, η εν εξελίξει παγκόσμια πανδημία οδήγησε πολλούς οργανισμούς να αυτοσχεδιάσουν, να υιοθετήσουν, δηλαδή, καινοτόμες στρατηγικές σε πραγματικό χρόνο χωρίς πρότερο σχεδιασμό. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, εκπαιδευτικοί οργανισμοί εκλήθησαν να υιοθετήσουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση, επιχειρήσεις εισήλθαν στο ρυθμό τηλε-εργασίας, αρκετές επιχειρήσεις στο λιανεμπόριο εισήλθαν στο ψηφιακό εμπόριο, εργοστάσια προσανατόλισαν την γραμμή παραγωγής τους στην παρασκευή μασκών και αναπνευστήρων, ενώ επιχειρήσεις με εταιρικούς πελάτες ξεκίνησαν να πωλούν απευθείας στους τελικούς καταναλωτές.
Αν και οι οργανισμοί αντιμετωπίζουν συχνά αντιξοότητες (μια τυπική ύφεση ανά πενταετία ή αναμενόμενες ετήσιες φυσικές καταστροφές), οι κρίσεις διαφέρουν, διότι απαιτούν άμεση ανταπόκριση για την επιβίωση του οργανισμού. Επιπλέον, υφιστάμενα πλάνα και δομές δεν επαρκούν και ίσως παγιδεύουν σε ξεπερασμένες λύσεις, ενώ δυνητικές αντιδράσεις περιπλέκονται από την αβεβαιότητα, σύγχυση και φόβο που επιφέρει το άγνωστο.
Υπ΄ αυτές τις συνθήκες, οι ηγέτες στην πολιτική, επιστήμη, υγεία και τις επιχειρήσεις καλούνται να αναπτύξουν στρατηγικές σε ελάχιστο χρόνο, χωρίς την πολυτέλεια της συγκέντρωσης και ανάλυσης δεδομένων ή πιλοτικής ανάπτυξης και προετοιμασίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η στρατηγική έρχεται πιο κοντά στο θέατρο του αυτοσχεδιασμού που δεν ακολουθεί προκαθορισμένους ρόλους και πλοκή, όπως συμβαίνει στο κλασικό θέατρο. Αντίστοιχα, η στρατηγική εμπνέεται από την jazz, όπου ο στόχος δεν είναι η ακριβής εκτέλεση της ίδιας μελωδίας, αλλά η δημιουργία μουσικής σε πραγματικό χρόνο και επί τόπου. Το κοινό στοιχείο του αυτοσχεδιασμού στις εταιρίες, τις μπάντες τζαζ και το θέατρο είναι ότι δεν υπάρχει πλάνο ή παρτιτούρα ή σενάριο – ακόμη και αν υπάρχουν πλάνα, μελωδίες, και χαρακτήρες. Δεν έχουμε έτοιμες απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα, καθώς τα δεδομένα αλλάζουν ταχύτατα.
Ενώ ο αυτοσχεδιασμός δημιουργεί συνειρμούς έλλειψης πειθαρχίας και τυχαίας, άσκοπης αντίδρασης σε απρόοπτα, είναι αφέλεια να αγνοούμε ότι στηρίζεται σε αυστηρούς κανόνες για να είναι αποτελεσματικός:
- Κινητήριος μοχλός στην τζαζ είναι η εντατική προσοχή σε ενεστώτα χρόνο—στις αντιδράσεις του θεατή-, η άμεση επικοινωνία και ο συντονισμός με τα μέλη της μπάντας (πχ. επαφή με τα μάτια, σινιάλα με τα χέρια μεταξύ των μουσικών). Κατά αντιστοιχία, και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναπτύξουν την ικανότητα επαγρύπνησης σε αδύναμα σινιάλα από το περιβάλλον τους. Η συνεχής ροή πληροφορίας σε όλα τα επίπεδα της επιχείρησης αποτελεί την πυξίδα για την σύνθεση της κατάλληλης αντίδρασης, ελλείψει επεξεργασμένου σχεδίου. Οι επιχειρήσεις που αυτοσχεδιάζουν επιτυχώς καταβάλλουν αδιάκοπη προσπάθεια να σπάσουν τα σιλό μεταξύ τμημάτων, αλλά και με το εξωτερικό περιβάλλον.
- Ευέλικτες δομές με σαφείς προτεραιότητες. Ενώ οι επιχειρήσεις προσπαθούν να ελέγχουν την συμπεριφορά των εργαζομένων τους με λεπτομερή περιγράμματα εργασίας (job description), στην πραγματικότητά ένα πιο λιτό περίγραμμα δίνει χώρο στην πρωτοβουλία των εργαζομένων όταν αντιμετωπίζουν απρόοπτα χωρίς τις καθυστερήσεις που επιφέρουν οι εγκρίσεις και οι πολύπλοκες, επίσημες διαδικασίες. Επειδή οι πρωτοβουλίες χωρίς συντονισμό οδηγούν στο χάος, η αφομοίωση των εταιρικών στόχων και αρχών από τους εργαζόμενους είναι σημαντική προϋπόθεση του αυτοσχεδιασμού.
- Κουλτούρα με ανοχή στο ρίσκο. Στην τζαζ, η εμπιστοσύνη και η αποδοχή λαθών από το συνεχή πειραματισμό των μουσικών είναι εκ των ων ουκ άνευ και επιτρέπει στα μέλη της μπάντας να διορθώνουν ατέλειες χωρίς να χάνουν την αυτοπεποίθησή τους και το ρυθμό τους. Ο αυτοσχεδιασμός εκ φύσεως εμπεριέχει αυξημένο ρίσκο που, αν οργανισμός δεν μπορεί να ανεχθεί, υπονομεύει την αυτοπεποίθηση των εργαζομένων να δοκιμάζουν νέες λύσεις και ιδέες. Η αποδοχή μικρών και έξυπνων ’αποτυχιών΄ και η συνεπακόλουθη διάθεση για πειραματισμό και ρίσκο αποτελεί το πιο κρίσιμο στοιχείο στη δημιουργικότητα και ζωντάνια του θεατρικού και μουσικού αυτοσχεδιασμού.
Ενώ γνωστά παραδείγματα αυτοσχεδιασμού δημιουργούν την εντύπωση ότι ο αυτοσχεδιασμός είναι για σπάνιες, έκτακτες συνθήκες όπως η θρυλική προσυδάτωση του Airbus της US Airways από τον πιλότο Sully στον ποταμό Hudson στη Νέα Υόρκη το 2009, μετά από σφοδρή σύγκρουση με σμήνος από χήνες, η δραματική διάσωση ενός πηρηνικού εργοστασίου στην Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, μετά από ένα καταστροφικό σεισμό και επακόλουθο τσουνάμι τεραστίων διαστάσεων το 2011, ή η επική ιστορία διάσωσης του Βρεττανού εξερευνητή, σερ Έρνεστ Σάκλετον από ναυάγιο στην Ανταρκτική το 1915, και όμως, οι κρίσεις συμβαίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα, καθώς οι οργανισμοί τακτικά καλούνται να αντιμετωπίσουν νέου τύπου ανταγωνιστές, συνεχείς μεταβολές στη συμπεριφορά του καταναλωτή και ανατρεπτικές τεχνολογίες στη τραπεζική και πληρωμές, το εμπόριο και την εφοδιαστική αλυσίδα. Αν η νέα κανονικότατα στις αρχές του 21ου αιώνα χαρακτηρίζεται από απρόοπτα και αβεβαιότητα σε μόνιμη βάση, οι οργανισμοί καλούνται να αναπτύξουν δομές και δεξιότητες αυτοσχεδιασμού για ευελιξία και προσαρμοστικότητα στο άγνωστο.