Σε νέα βάση τίθεται τώρα η μάχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της συστηματικής φοροαποφυγής από πολυεθνικές εταιρείες και κατά των ειδικών φορολογικών συμφωνιών, που επιτρέπουν σε επιχειρηματικούς κολοσσούς με ιλιγγιώδη κέρδη να ελαχιστοποιούν ή και να μηδενίζουν τη φορολογική τους επιβάρυνση.
Οπως αποκάλυψε στους Financial Times o επίτροπος Οικονομίας, Πάολο Τζεντιλόνι, λίγες ώρες πριν από τη χθεσινή ακρόασή του ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Κομισιόν θα εντείνει τις πιέσεις στα κράτη-μέλη για να καταργήσουν το καθεστώς τέτοιων ειδικών συμφωνιών. Προτίθεται να χρησιμοποιήσει δύο μοχλούς άσκησης πίεσης. Πρώτα απ’ όλα θα ζητήσει από τα κράτη-μέλη να εντάξουν μέτρα κατά των ειδικών φορολογικών συμφωνιών στα εθνικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα που θα υποβάλουν για να αντλήσουν το μερίδιό τους από τα 750 δισεκατομμύρια δολάρια του Ταμείου Ανάκαμψης.
Συνθήκη
Παράλληλα, όμως, σκοπεύει να επιστρατεύσει ένα μάλλον άγνωστο εργαλείο της συνθήκης της Ε.Ε., που της δίνει τη δυνατότητα να πατάξει οποιοδήποτε μέτρο στρεβλώνει τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Πρόκειται για το άρθρο 116 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης, που της επιτρέπει να εμποδίσει φορολογικές συμφωνίες όταν αυτές υπονομεύουν την εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Καθοριστική λεπτομέρεια στην υπόθεση είναι ότι η επίκληση του άρθρου 116 μπορεί να γίνει με τη λεγόμενη ειδική πλειοψηφία, εν ολίγοις, δεν προϋποθέτει ομοφωνία ούτε και μπορεί να την εμποδίσει ένα μεμονωμένο κράτος-μέλος προβάλλοντας βέτο.
Κοινοτικοί αξιωματούχοι που προτίμησαν την ανωνυμία εκτιμούν, πάντως, πως η Κομισιόν δεν πρόκειται να αναφερθεί σε συγκεκριμένα κράτη-μέλη τουλάχιστον πριν από το επόμενο έτος. Οπως υπογράμμισε στη βρετανική εφημερίδα ο Ιταλός επίτροπος, «πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όσα εργαλεία έχουμε στη διάθεσή μας για να καταργήσουμε αυτές τις απαράδεκτες φορολογικές συμφωνίες και ειδικότερα τώρα που σχεδιάζουμε τις βασικές αρχές για την εφαρμογή του Ταμείου Ανάκαμψης».
Η φοροαποφυγή από πλευράς πολυεθνικών αλλά και βαθύπλουτων ιδιωτών έχει αναβαθμιστεί ως προτεραιότητα στην ατζέντα της Ε.Ε. καθώς οι χώρες-μέλη της ετοιμάζονται να αναλάβουν δυσθεώρητο χρέος για να αντιμετωπίσουν τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας. Η Κομισιόν προωθεί ήδη σειρά μέτρων, μεταξύ των οποίων και την υποχρέωση για μεγαλύτερη διαφάνεια στα οικονομικά των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.
Μέχρι στιγμής, πάντως, οι προσπάθειές της έχουν προσκρούσει στην έλλειψη της ομοφωνίας που απαιτείται όταν πρόκειται για θέματα φορολογίας. Το πρόβλημα δημιουργούν όσα κράτη-μέλη έχουν υιοθετήσει αυτήν την τακτική της σκανδαλωδώς ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης των πολυεθνικών για να προσελκύσουν επενδύσεις στο έδαφός τους και όσες θέσεις εργασίας τις συνοδεύουν.
Πρακτική
Οπως ανέφερε η Κομισιόν τον Μάιο, τέσσερις χώρες-μέλη της Ε.Ε., Ολλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο και Ουγγαρία, εφαρμόζουν συστηματικά αυτήν την πρακτική, που διευκολύνει επιχειρηματικούς κολοσσούς πολυεθνικών να ελαχιστοποιούν τη φορολογική τους επιβάρυνση και συχνά να καταβάλλουν σχεδόν μηδενικούς φόρους. Προλείανε, έτσι, το έδαφος ώστε να μπορούν άλλες χώρες-μέλη να εντείνουν τις πιέσεις στις κυβερνήσεις των τεσσάρων χωρών για να καταργήσουν τις ειδικές φορολογικές συμφωνίες προκειμένου να μη διακινδυνεύσουν την απόρριψη των μεταρρυθμιστικών τους προγραμμάτων και το μερίδιό τους από τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης.
Διπλωματικές πηγές της Ε.Ε. εκφράζουν φόβους, όμως, πως ίσως οι κυβερνήσεις ορισμένων χωρών δεν θα θελήσουν να απορρίψουν τα μεταρρυθμιστικά προγράμματα άλλων χωρών, φοβούμενες κινήσεις αντεκδίκησης και απόρριψη των δικών τους προγραμμάτων. Γι’ αυτό και η Κομισιόν μερίμνησε να έχει ως εναλλακτική το άρθρο 116, ώστε να δώσει ώθηση στο θέμα όποια και αν η στάση των εταίρων.
«Είμαι αποφασισμένος να αξιοποιήσω όσες δυνατότητες μας προσφέρουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες», τόνισε ο κ. Τζεντιλόνι, και εξήγησε πώς η υφιστάμενη νομική διαδικασία μπορεί να καταστήσει χρονοβόρα και μακροσκελή την ψήφιση των προτάσεων της Κομισιόν. Ακόμη, και το άρθρο 116, βέβαια, μπορεί να προσκρούσει σε ένα ομαδικό βέτο που θα προβάλουν από κοινού όσες χώρες-μέλη προσφέρουν ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς σε ξένες επιχειρήσεις.