Το ευρωπαϊκό πακέτο των 72 δισ. είναι η μεγάλη ευκαιρία της χώρας για αναβάθμιση του αναπτυξιακού μοντέλου, με ένα σημαντικό μέρος του ζητούμενου να είναι η δημιουργία νέων, καλά αμειβομένων θέσεων πλήρους απασχόλησης. Βέβαια, αν ρωτήσει κανείς την πλειονότητα των διευθυντικών στελεχών, θα απαντήσουν ότι οι υφιστάμενες ολιγάριθμες καλά αμειβόμενες θέσεις είναι δύσκολο να καλυφθούν. Η ψηφιακή εποχή φέρνει οφέλη, αλλά όλοι αναρωτιούνται αν οι άνθρωποί τους είναι έτοιμοι.
Αυτός ο φόβος δεν είναι μόνο ελληνικός. Η Ευρώπη πρέπει να επεξεργαστεί ένα σχέδιο για το ανθρώπινο δυναμικό της, κάτι που και το Συμβούλιο της Ευρώπης κρίνει αναγκαίο για την οικονομική ανάκαμψη και την κοινωνική συνοχή. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εκτιμά ότι τα εκατομμύρια θέσεων εργασίας που απειλούνται να εξαφανιστούν στις ΗΠΑ θα κοστίσουν 24.800 δολάρια/άτομο που θα επηρεαστεί. Το κόστος για την Ευρώπη πιθανόν να είναι ανάλογου ή και μεγαλύτερου μεγέθους.
Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, πολλές χώρες επενδύουν ήδη σύμφωνα με τις εξελισσόμενες ανάγκες της αγοράς. Πρόκειται για μια μεγάλη ευκαιρία για κάθε ηλικία, και έχουν αρχίσει να διαφαίνονται ενδιαφέρουσες πρακτικές. Τα προγράμματα Digital Skills Bridge στο Λουξεμβούργο, Skills Future στη Σιγκαπούρη και Skills Norway στη Νορβηγία, στοχεύουν στην εκπαίδευση των πολιτών τους.
Πίσω στην Ελλάδα, πρόσφατη μελέτη του ΣΕΒ καταγράφει αυτό που όλοι λίγο-πολύ ξέρουμε. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι απασχολούνται σε επαγγέλματα με χαμηλή χρήση νέων τεχνολογιών. Οταν το 99,7% της οικονομίας μας είναι μικρές επιχειρήσεις που δυστυχώς αδυνατούν να επενδύσουν σε νέες δεξιότητες, εγείρονται ερωτήματα για την ανάπτυξη που θα μειώσει τις ανισότητες. Για τις μικρές επιχειρήσεις θα πρέπει να δοθούν κίνητρα για να αναπτύξουν συνέργειες για τη δημιουργία οικοσυστημάτων που διευκολύνουν όχι μόνο τη χρηματοδότηση αλλά και την από κοινού εκπαίδευση και ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων. Και σίγουρα θα πρέπει να μειωθούν τα αντικίνητρα για τη δημιουργία μεγαλύτερου μεγέθους επιχειρήσεων, που μπορούν να επενδύσουν στους ανθρώπους τους και να επιδοτηθούν με μεγαλύτερη ευχέρεια ελέγχου από το κράτος. Αρκεί βέβαια να μην προβούμε σε μια κοντόφθαλμη διάγνωση του προβλήματος. Η τεχνολογία αλλάζει συνεχώς και οι όποιες τεχνολογικής φύσεως δεξιότητες χάνουν τη χρησιμότητά τους γρήγορα. Ο συνδυασμός με την ικανότητα αποδόμησης πολύπλοκων προβλημάτων και σύνθεσης δημιουργικών λύσεων είναι το πραγματικό ζητούμενο. Η ενίσχυση της διατμηματικής συνεργασίας και ανταλλαγής ιδεών απαιτεί, σε μεγάλο βαθμό, την «ισοπέδωση» παλαιότερων ιεραρχικών δομών. Οι νέες δεξιότητες που απαιτεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν είναι όμως έμφυτες. Ο καθένας μας μπορεί να τις αποκτήσει, αρκεί να μην έχει αυταπάτες ότι υπάρχουν εύκολες λύσεις, καθώς το κόστος εκπαίδευσης εκ πρώτης όψεως είναι σημαντικό. Το πραγματικό όφελος αν εκτιμήσει κανείς την αποφυγή του κόστους απόλυσης και πρόσληψης νέων υπαλλήλων διαφαίνεται σε βάθος χρόνου.
Σε εθνικό επίπεδο επιβάλλεται η αποφυγή επιφανειακών λύσεων. Χρειάζονται κλαδικές εξειδικεύσεις για την αναγνώριση των αναδυόμενων/φθινουσών θέσεων εργασίας, και του πιθανού αντίκτυπου και εμποδίων από την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Μαζί με τη συμβολή των σχετικών φορέων, αυτά θα πρέπει να καταλήξουν στα μελλοντικά σχεδιαγράμματα των δεξιοτήτων που ο κάθε κλάδος έχει ανάγκη. Με βάση αυτά εντέλει να δημιουργηθούν οδικοί χάρτες που θα επιδοτηθούν, και μέσω αυτού οι επιχειρήσεις και εργαζόμενοι να επωφεληθούν. Οσο πιο σαφής ο σχεδιασμός τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η απόδοση της επένδυσης.
Δεν υπάρχει όμως χρόνος για να προστατεύσουμε πεπερασμένα επαγγέλματα που αναδείχθηκαν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.
Αυτό που χρειάζεται είναι να προστατευθούν οι εργαζόμενοι ώστε να κάνουν τη μετάβαση σε καλά αμειβόμενες και πλήρους απασχόλησης νέες θέσεις εργασίας. Το βασικό αξίωμα σίγουρα που θα πρέπει όλοι να αποδεχθούμε είναι ότι αυτός ο νέος κόσμος, χρειάζεται νέες δεξιότητες.
* O κ. Κωνσταντίνος Τάκος είναι Director, επικεφαλής του τμήματος People και Change Consulting της PwC Ελλάδας.