Η κατεύθυνση που θα πάρει η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ θα καθορίσει και την ένταση του ανταγωνισμού την επόμενη ημέρα στην εγχώρια αγορά φυσικού αερίου. Η εκτίμηση αυτή έχει τη σημασία της όταν διατυπώνεται από τον κ. Παναγιώτη Κανελλόπουλο, αναπληρωτή γενικό διευθυντή Τομέα Ηλεκτρικής Ενέργειας και Φυσικού Αερίου, της Mytilineos, που κατέχει σήμερα την πρώτη θέση στη χονδρεμπορική αγορά φυσικού αερίου και είναι παράλληλα ένας εκ των διεκδικητών της ΔΕΠΑ.
Θεωρούμε ότι ο πρωτεύων στόχος ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ Eμπορίας δεν είναι εισπρακτικός, αλλά η ενίσχυση του ανταγωνισμού και η μείωση του κόστους φυσικού αερίου για τους τελικούς καταναλωτές και την εθνική οικονομία, τονίζει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο κ. Κανελλόπουλος.
Παρατηρεί ωστόσο ότι ο ανταγωνισμός θα πληγεί, εάν από την ιδιωτικοποίηση προκύψει υψηλός βαθμός συγκέντρωσης, ιδιαίτερα αν αυτή συνδυαστεί με τη «γειτονική» αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας. Ο κ. Κανελλόπουλος μιλάει για τον ανταγωνισμό και τον ρόλο που έπαιξε η Μytilineos στο άνοιγμα της αγοράς, από την έλευση του πρώτου φορτίου LNG στη Ρεβυθούσα τον Μάιο του 2010 μέχρι και την αξιοποίηση της συγκυρίας των χαμηλών διεθνών τιμών LNG που την έφεραν στην πρώτη θέση της αγοράς.
«Σε κάποιες χρονικές περιόδους το κρατικό μονοπώλιο αγόραζε φυσικό αέριο από τους προμηθευτές του σε τιμές υψηλότερες κατά 30% από τις τιμές που βρίσκαμε στην αγορά», αναφέρει, επισημαίνοντας τη σημασία του ανταγωνισμού στη διαμόρφωση των τιμών.
«Η ανταγωνιστική προμήθεια φυσικού αερίου είναι το κλειδί της επιτυχίας για την ηλεκτροπαραγωγή», σύμφωνα με τον ίδιο, αφού η χρήση του θα αυξηθεί με την απόσυρση του λιγνίτη.
Ο κ. Κανελλόπουλος επισημαίνει στη συνέντευξή του τη στρατηγική σημασία της Ρεβυθούσας και για την αγορά των Βαλκανίων, τονίζοντας ότι μέχρι σήμερα έχει εξαχθεί προς τη Βουλγαρία το 14% των συνολικών εισαγωγών προς την Ελλάδα.
Σε ό,τι αφορά τις προωθούμενες νέες υποδομές (FSRU Αλεξανδρούπολης και υπόγεια αποθήκη Καβάλας), συνδέει την κατασκευή τους με τις επιπτώσεις στο κόστος χρήσης του συστήματος και τη δυνατότητα να παραμείνει ανταγωνιστικό και συνεχώς μειούμενο.
Αναγνωρίζει ωστόσο ότι οι εξελίξεις στον τομέα των διεθνών διασυνδέσεων σε συνδυασμό και με την ανάπτυξη και απελευθέρωση των όμορων αγορών, θα επιτρέψουν στη χώρα μας να παίξει δυνητικά ρόλο Hub στην περιοχή των Βαλκανίων.
– Η αγορά του φυσικού αερίου πέρασε μέσα σε πολύ λίγα χρόνια από τα μονοπώλια στον ανταγωνισμό. Θα αλλάξει και πώς το τοπίο η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ;
– Κατ’ αρχάς η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ είναι ένα σημαντικό βήμα προς την ολοκλήρωση της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας. Γνωρίζετε ότι έχουν προηγηθεί δύο αποτυχημένες προσπάθειες στο παρελθόν, γεγονός που αποδεικνύει τον μεγάλο βαθμό δυσκολίας του εγχειρήματος. Αυτή τη φορά όμως νομίζω ότι έχει γίνει σωστή προετοιμασία και φαίνεται ότι υπάρχουν καλές πιθανότητες να ολοκληρωθεί επιτυχώς. Η χονδρεμπορική αγορά του φυσικού αερίου βέβαια έχει ανοίξει ήδη και ο ανταγωνισμός είναι έντονος. Η Mytilineos κατέχει την πρώτη θέση στο μερίδιο των εισαγωγών και τη χονδρεμπορική αγορά και το πρώην κρατικό μονοπώλιο έχει υποχωρήσει στη δεύτερη θέση.
Επιπλέον, άλλες εταιρείες, κυρίως ηλεκτροπαραγωγοί, οι οποίοι διαθέτουν την κρίσιμη μάζα κατανάλωσης, δραστηριοποιούνται στην εισαγωγή φυσικού αερίου κυρίως με τη μορφή LNG. Η κατεύθυνση που θα πάρει η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ θα καθορίσει και την ένταση του ανταγωνισμού την επόμενη ημέρα. Εμείς επιθυμούμε να υπάρχει μια ενεργειακή αγορά η οποία θα λειτουργεί χωρίς στρεβλώσεις, θα διέπεται από ένα σύγχρονο και σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο, με μεγάλη ρευστότητα, ενώ κανένας συμμετέχων δεν θα έχει δεσπόζουσα θέση έτσι ώστε να λειτουργούν οι ανταγωνιστικές δυνάμεις.
– Με βάση το καταγεγραμμένο επενδυτικό ενδιαφέρον, η ΔΕΠΑ Εμπορίας είναι βέβαιο ότι θα καταλήξει σε κάποιον από τους μεγάλους εγχώριους ενεργειακούς ομίλους. Εκτιμάτε ότι αυτό θα δρομολογήσει γενικότερες επιχειρηματικές ανακατατάξεις στην αγορά;
– Δεν θα απέκλεια κανέναν από αυτούς που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, ο καθένας έχει τα δυνατά του σημεία. Θεωρούμε ότι ο πρωτεύων στόχος της ιδιωτικοποίησης της ΔΕΠΑ Εμπορίας δεν είναι εισπρακτικός, αλλά η ενίσχυση του ανταγωνισμού με τα συνακόλουθα οφέλη μείωσης του κόστους φυσικού αερίου και του κόστους ενέργειας για τη βιομηχανία και τους υπόλοιπους τελικούς καταναλωτές. Αν μετά την ιδιωτικοποίηση προκύψει υψηλός βαθμός συγκέντρωσης, ιδιαίτερα αν αυτή συνδυαστεί με τη «γειτονική» αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτή του φυσικού αερίου, τότε θα πληγεί ο ανταγωνισμός και αυτό θα είναι εις βάρος της εθνικής οικονομίας.
– Ποιο είναι το Plan B της Mytilineos για την επόμενη ημέρα στην περίπτωση που δεν κριθεί προτιμητέος επενδυτής;
– Η Mytilineos έχει το μεγαλύτερο μερίδιο στη χονδρεμπορική αγορά, ενώ στο λιανεμπόριο βρίσκεται στο στάδιο της ανάπτυξης, έχοντας εξαιρετικές προοπτικές, με το σήμα Protergia. Η ΔΕΠΑ Εμπορίας μπορεί να συμπληρώσει το χαρτοφυλάκιο της Mytilineos και να ενισχύσει τη θέση της στη λιανική. Μέχρι σήμερα, η Protergia κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο στη λιανική του φυσικού αερίου από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται, εξαιρουμένων των δύο πρώην γεωγραφικών μονοπωλίων. Θα συνεχίσουμε την οργανική μας ανάπτυξη και έχοντας ως βάση το περίπου 8% μερίδιο αγοράς στη λιανική του ηλεκτρισμού, το μεγαλύτερο από τους ιδιώτες παρόχους, θα αναπτυχθούμε και στη λιανική του φυσικού αερίου. Φυσικά, θα αξιολογήσουμε οποιαδήποτε άλλη ευκαιρία εξαγοράς παρουσιαστεί.
– Πώς κατάφερε η Μytilineos, από το περιπετειώδες άνοιγμα της αγοράς του LNG το 2009, να ανατρέψει μέσα σε μια δεκαετία την πρωτοκαθεδρία της ΔΕΠΑ και να αναδειχθεί σήμερα σε λίντερ της αγοράς;
– Το άνοιγμα της αγοράς του φυσικού αερίου στην Ελλάδα αξίζει να καταγραφεί ως «παράδειγμα». Αρχικά υπήρχε το όραμα της διοίκησης να δει την εταιρεία να γίνεται μέσα στα επόμενα χρόνια η ηγέτις στην ελληνική ενεργειακή αγορά, με παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πιο φιλικά προς το περιβάλλον καύσιμα, όπως είναι το φυσικό αέριο και οι ανανεώσιμες πηγές. Στη συνέχεια, ακολούθησε η διαμόρφωση της στρατηγικής. Αναγνωρίζοντας ότι το φυσικό αέριο θα παίξει τον πρωτεύοντα ρόλο στην ανταγωνιστικότητα των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, η εταιρεία αποφάσισε να αναζητήσει τρόπους για να κάνει την πρώτη εισαγωγή LNG, μιας και η Ρεβυθούσα ήταν τότε η μοναδική ελεύθερη πύλη εισόδου για ιδιωτικό φυσικό αέριο.
Αφού ξεπέρασε τα ρυθμιστικά εμπόδια, κατάφερε να κάνει την πρώτη ιδιωτική εισαγωγή LNG που έγινε ποτέ στην Ελλάδα τον Μάιο του 2010. Ταυτόχρονα επένδυσε σε ανθρώπινο δυναμικό το οποίο διέθετε την εμπειρία και τις δεξιότητες στη διεθνή αγορά LNG, αλλά και να διαχειριστεί ένα πολύπλοκο χαρτοφυλάκιο προμηθειών με τον βέλτιστο τρόπο. Στη συνέχεια, η Mytilineos το 2016 έκανε την πρώτη εξαγωγή φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, το 2017 πέτυχε να κάνει την πρώτη ιδιωτική εισαγωγή από τη Βουλγαρία και το 2018 την πρώτη ιδιωτική εισαγωγή από την Τουρκία. Oλα τα παραπάνω συντέλεσαν στο άνοιγμα της αγοράς και στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού, με αποτέλεσμα τη δραματική μείωση των τιμών του φυσικού αερίου.
Σε κάποιες χρονικές περιόδους το κρατικό μονοπώλιο αγόραζε φυσικό αέριο από τους προμηθευτές του σε τιμές υψηλότερες κατά 30% από τις τιμές που βρίσκαμε στην αγορά. Αυτό ώθησε όλους τους συμμετέχοντας να προσπαθήσουν να γίνουν ανταγωνιστικοί και φτάσαμε στο σημερινό χρονικό σημείο όπου λειτουργεί ο ανταγωνισμός, η Ελλάδα απολαμβάνει τιμές αγοράς και μάλιστα κάποιες φορές χαμηλότερες, γεγονός που επιτρέπει σε ελληνικές εταιρείες να εξάγουν φυσικό αέριο προς τη Βουλγαρία, όπως επίσης και ρεύμα προς τις διασυνδεδεμένες χώρες (Ιταλία, Β. Μακεδονία). Το σημαντικότερο όμως είναι ότι από το άνοιγμα της αγοράς προέκυψαν μεγάλα οφέλη για την εθνική οικονομία, τα οποία υπολογίζονται σε πάνω από 3 δισ. ευρώ, ποσό τεράστιο αν υπολογίσει κάποιος ότι πραγματοποιήθηκε σε καιρό έντονης κρίσης για την ελληνική οικονομία.
Η επιτυχία της ηλεκτροπαραγωγής
– Το φυσικό αέριο έχει χαρακτηριστεί «το καύσιμο-γέφυρα» για τη μετάβαση από τον λιγνίτη στις ΑΠΕ. Πώς θα επηρεάσει ο ρόλος αυτός τον ανταγωνισμό στην αγορά ηλεκτρισμού;
– Εκτιμούμε ότι το 2020 η ηλεκτρική παραγωγή από λιγνίτη θα ανέλθει στις 5,5 TWH, ενώ αυτή από φυσικό αέριο σε 19,2 TWH, με αυξητική τάση για το 2021 κατά περίπου 20%. Αντιλαμβάνεστε ότι η ανταγωνιστική προμήθεια φυσικού αερίου είναι το «κλειδί» της επιτυχίας για την ηλεκτροπαραγωγή.
Η Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει ως hub για τα Βαλκάνια
– Ενώ στη χονδρική αγορά φυσικού αερίου ο ανταγωνισμός είναι έντονος, στη λιανική τα πρώην μονοπώλια εξακολουθούν να συγκεντρώνουν μερίδια πάνω από 90%. Γιατί αυτή η υστέρηση;
– Στη χονδρική, εφόσον έχεις την κρίσιμη μάζα κατανάλωσης και είσαι φερέγγυος αγοραστής, τότε μπορείς να βρεις ανταγωνιστικές προμήθειες φυσικού αερίου που θα σου επιτρέψουν να διεισδύσεις στην αγορά. Στη λιανική, απευθύνεσαι στους τελικούς πελάτες και κυρίως στους οικιακούς και εμπορικούς καταναλωτές, των οποίων η αγοραστική συμπεριφορά ακολουθεί διαφορετικούς κανόνες.
Εκεί υπάρχουν η δύναμη της συνήθειας και η αδράνεια. Επιπλέον, υπάρχουν εμπόδια τα οποία θα πρέπει να αρθούν το συντομότερο.
Σήμερα, τα πρώην μονοπώλια έχουν δικαίωμα άρνησης της μετακίνησης των πελατών τους προς άλλους παρόχους εφόσον οι πελάτες αυτοί έχουν ληξιπρόθεσμο ακόμα και 1 λεπτό του ευρώ, ρύθμιση ιδιαιτέρως αυστηρή, καθώς δεν τιμωρεί μόνο τους στρατηγικούς κακοπληρωτές αλλά και τους εκ παραδρομής ή τους συγκυριακά ασυνεπείς πελάτες. Επιπλέον, δεν κάνουν όλοι οι καταναλωτές χρήση φυσικού αερίου όπως στο ρεύμα και στις τηλεπικοινωνίες, και αυτό στερεί τη δυνατότητα εξατομικευμένης προσέγγισης από άλλους παρόχους.
– Πώς επηρέασαν τον ανταγωνισμό και την ελληνική αγορά οι χαμηλές τιμές LNG στη διεθνή αγορά;
– Αναμφισβήτητα το περιβάλλον χαμηλών τιμών LNG δημιούργησε ευκαιρίες σε όσους ήταν έτοιμοι να τις εκμεταλλευτούν. Η Mytilineos, έχοντας ήδη μια σημαντική θέση στο LNG, περίπου 50% των συνολικών εισαγωγών στη Ρεβυθούσα, συνέχισε το πρόγραμμά της και εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας LNG στην Ελλάδα. Οι υπόλοιποι ηλεκτροπαραγωγοί έφεραν σημαντικό αριθμό φορτίων LNG, μειώνοντας αντίστοιχα την προμήθεια φυσικού αερίου από τον βασικό τους προμηθευτή. Το χρονικό παράθυρο χαμηλών τιμών φαίνεται ότι τελείωσε και οι τιμές του LNG σήμερα είναι διπλάσιες από αυτές που ήταν δύο μήνες πριν, οπότε οι αυξημένες εισαγωγές που παρατηρήθηκαν τους τελευταίους μήνες αναμένεται να μειωθούν.
– Η Ρεβυθούσα ανέδειξε πράγματι σε αυτό το τοπίο των χαμηλών τιμών LNG τη στρατηγική σημασία των υποδομών φυσικού αερίου. Ακόμη ένα FSRU, αυτό της Αλεξανδρούπολης, δείχνει να μπαίνει στην τελική ευθεία για την υλοποίησή του, ενώ έχει δρομολογηθεί από το ΤΑΙΠΕΔ και ο διαγωνισμός για την αξιοποίηση του κοιτάσματος της Καβάλας σε υπόγεια αποθήκη φυσικού αερίου. Τι προοπτικές ανοίγονται για την εγχώρια αγορά;
– Η Ρεβυθούσα ανταποκρίθηκε επιτυχώς στις αυξημένες ανάγκες για εισαγωγή LNG για εγχώρια κατανάλωση αλλά και για εξαγωγή. Να σημειώσω ότι μέχρι σήμερα έχουν εξαχθεί περίπου 7 TWH φυσικού αερίου ή το 14% των συνολικών εισαγωγών στην Ελλάδα προς τη Βουλγαρία. Ως έμποροι φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, υποστηρίζουμε την κατασκευή όλων εκείνων των υποδομών που θα αυξήσουν τη δυναμικότητα (εισαγωγής, αεριοποίησης και αποθήκευσης) του συστήματος. Είναι όμως εξίσου σημαντικό –ή ακόμα και σημαντικότερο– το κόστος χρήσης του συστήματος να παραμείνει ανταγωνιστικό και συνεχώς μειούμενο. Συνεπώς, οι υπό κατασκευή υποδομές θα πρέπει να υποστηρίζονται από τα δεδομένα της αγοράς και να βελτιστοποιούν τη χρήση και το κόστος του ελληνικού συστήματος.
– Σε συνδυασμό με τον TΑΡ, τον ΙGB, αλλά και τον σχεδιασμό για τον East Med, ο γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή αναμφισβήτητα αναβαθμίζεται. Πόσο κοντά είναι στο να λειτουργήσει ως ένα hub για την ευρύτερη περιοχή;
– Οντως, οι εξελίξεις των διασυνδέσεων, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη και απελευθέρωση των όμορων αγορών, θα επιτρέψει στη χώρα μας να παίξει δυνητικά τον ρόλο του hub για την περιοχή των Βαλκανίων. Κυρίαρχη παράμετρος για την επιτυχή και αποτελεσματική λειτουργία ενός hub είναι η αύξηση της ρευστότητας (liquidity) της αγοράς. Αυτό επιτυγχάνεται με την εφαρμογή ενός ευέλικτου και εστιασμένου στην αγορά ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου σε επίπεδο ευρύτερης περιοχής και συνδεδεμένων αγορών, όπως αυτής του ηλεκτρισμού. Ηδη έχουν γίνει βήματα προς αυτή την κατεύθυνση από τη ΡΑΕ και τον ΔΕΣΦΑ, ενώ αναμένονται και περαιτέρω δράσεις. Απαιτείται, επίσης, η κατά το συντομότερο δυνατό έναρξη λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας για το φυσικό αέριο, που θα διευκολύνει τον σχεδιασμό τόσο της άμεσης παρουσίας αλλά και της μεσομακροπρόθεσμης στρατηγικής των συμμετεχόντων στην αγορά.