Μετά τις δαπάνες που επιστράτευσαν για να αντιμετωπίσουν την υγειονομική κρίση αλλά και για να στηρίξουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά, οι κυβερνήσεις πρέπει να δρομολογήσουν αλλαγές για μια ασφαλή και επιτυχή επιστροφή στην ανοικτή οικονομία. Πρέπει να σχεδιάσουν τις κατάλληλες πολιτικές που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα, να διευκολύνουν τη μετάβαση σε οικονομίες με μεγαλύτερες αντιστάσεις, με ευρύτερη συμμετοχή του πληθυσμού σε αυτές αλλά και πιο πράσινες οικονομίες.
Αυτές είναι οι προτεραιότητες που συνιστά το ΔΝΤ να θέσουν οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο για την περίοδο μετά το πλήγμα της πανδημίας. Στη σχετική έκθεσή του για τη δημοσιονομική πολιτική (Fiscal Monitor), το Ταμείο υπογραμμίζει πως οι ανεπτυγμένες οικονομίες αλλά και ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες, οι ισχυρότερες εξ αυτών, έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν σημαντικά τις δημόσιες επενδύσεις καθώς το κόστος του δανεισμού τους βρίσκεται ήδη σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Τονίζει πως στις χώρες αυτές ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων μπορεί να δώσει δυναμική ώθηση στην απασχόληση και στην οικονομική δραστηριότητα, να προσελκύσει επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα και να απορροφήσει την ιδιωτική αποταμίευση χωρίς να προκαλέσει άνοδο του κόστους δανεισμού. Επικαλούμενο μελέτες που έχουν γίνει σε δείγμα 400.000 επιχειρήσεων αλλά και σε πολλές χώρες, το Ταμείο τονίζει πως οι δημόσιες επενδύσεις σε περιόδους μεγάλης αβεβαιότητας, όπως ακριβώς είναι η τρέχουσα υγειονομική κρίση και η συνεπακόλουθη οικονομική κρίση, μπορούν να έχουν ισχυρότατο αντίκτυπο στην αύξηση του ΑΕΠ και στην απασχόληση. Εκτιμά ειδικότερα πως μια αύξηση των δημοσίων επενδύσεων κατά 1% του ΑΕΠ σε ανεπτυγμένες οικονομίες και στις ισχυρές αναδυόμενες οικονομίες μπορεί να δημιουργήσει άμεσα 7.000.000 θέσεις εργασίας και τελικά από 20 έως 33 εκατ. θέσεις εργασίας όταν συνεκτιμηθεί ο έμμεσος μακροοικονομικός ευεργετικός αντίκτυπος.
Τονίζει, επίσης, ότι ακόμη και σε συνθήκες κοινωνικής αποστασιοποίησης λόγω της πανδημίας, οι κυβερνήσεις μπορούν να προχωρήσουν σε επενδύσεις εάν τοποθετήσουν κεφάλαια σε έργα συντήρησης, αν αναθεωρήσουν και επανεκκινήσουν σχέδια που έχουν εκτιμηθεί ως πολλά υποσχόμενα και τα οποία έχουν καθυστερήσει, αν επισπεύσουν έργα που δρομολογούνται ώστε να αποφέρουν καρπούς μέσα στην επόμενη διετία και εάν αρχίσουν να σχεδιάζουν άμεσα τα νέα σχέδια βάσει των προτεραιοτήτων της περιόδου μετά την κρίση.
Προειδοποιεί, όμως, πως χρειάζεται επισταμένη διαχείριση των επενδύσεων καθώς σε εποχές αυξημένων δημοσίων επενδύσεων είναι συνήθη προβλήματα οι καθυστερήσεις, οι υπερβάσεις του προϋπολογισμού των έργων αλλά και τα απογοητευτικά αποτελέσματα κάποιων έργων. Οπως σημειώνει, όταν σε μια χώρα έχουν αυξηθεί και επιταχυνθεί οι δημόσιες επενδύσεις, το κόστος ενός μεμονωμένου έργου μπορεί να αυξηθεί ακόμη και κατά 10%.
Ρόλος
Αναφορικά με τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, το Ταμείο υπογραμμίζει πως μπορεί να είναι ιδιαιτέρως σημαντικός σε κλάδους κρίσιμους για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης όπως είναι, για παράδειγμα, οι τομείς των επικοινωνιών και των μεταφορών. Προσθέτει, επίσης, πως μπορεί να είναι εξίσου σημαντική η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και σε τομείς κρίσιμους για την ανάκαμψη όπως, για παράδειγμα, ο κατασκευαστικός κλάδος και ο τομέας της μεταποίησης. Το ΔΝΤ εφιστά, πάντως, την προσοχή των κυβερνήσεων τονίζοντας ότι οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει οπωσδήποτε να συνοδεύονται από συμπληρωματικές πολιτικές που θα αντιμετωπίσουν τυχόν προβλήματα εκτεταμένης μόχλευσης ή προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες του ιδιωτικού τομέα. Σημειώνει, άλλωστε, πως οι νέες επενδύσεις στον τομέα των υπηρεσιών υγείας, της προσφοράς προσιτής στέγης, της ψηφιοποίησης αλλά και της προστασίας του περιβάλλοντος είναι αυτές που μπορούν περισσότερο να θέσουν τα θεμέλια μιας πιο ανθεκτικής οικονομίας στην οποία θα έχει ενεργό συμμετοχή μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Το Ταμείο κάνει, όμως, ιδιαίτερη αναφορά στις χώρες χαμηλού εισοδήματος και στις φτωχότερες από τις αναδυόμενες αγορές και ειδικότερα σε όσες δανείζονται σε ξένο νόμισμα. Οπως τονίζει, οι χώρες αυτές έχουν περιορισμένες δυνατότητες να προχωρήσουν σε δημόσιες επενδύσεις καθώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη χρηματοδότηση, μολονότι έχουν συμμετάσχει στις μεγάλες προσπάθειες που καταβάλλονται παγκοσμίως στο πλαίσιο των στόχων για βιώσιμη ανάπτυξη.
Οπως σημειώνει το Ταμείο, στις χώρες αυτές οι ιθύνοντες που χαράσσουν πολιτική πρέπει να λάβουν τα μέτρα τους για να διασφαλίσουν ότι οι δημόσιες επενδύσεις τους θα είναι συμβατές με τους καίριους στόχους που είναι πρωτίστως να σώσουν τις ζωές και να προστατεύσουν την ευημερία του πληθυσμού τους και να ενισχύουν τις δυνάμεις του και την αποτελεσματικότητά του. Τις καλεί να καταβάλουν προσπάθειες ώστε να μην αμελήσουν περαιτέρω και να μην αναβάλουν για αργότερα την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης.