H «απόκτηση νέων δεξιοτήτων και αναβάθμιση δεξιοτήτων — Προσαρμογή των εκπαιδευτικών συστημάτων για την υποστήριξη των ψηφιακών δεξιοτήτων και της εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης για όλες τις ηλικίες» είναι ένας από τους 7 εμβληματικούς τομείς, στους οποίους η ΕΕ καλεί τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις (CEDEFOP) τα επόμενα χρόνια, και έως το 2030, σχεδόν το μισό του ενήλικου πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πάνω από 200 εκ. πολίτες, και το μεγαλύτερο μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, θα χρειασθούν αναβάθμιση δεξιοτήτων, επανακατάρτιση και επανεκπαίδευση.
Δεν είμαστε απλά σε εποχή αλλαγών, αλλά σε αλλαγή εποχής. Η διεθνής πρόκληση είναι ιστορικής κλίμακας. Και αφορά ακόμη περισσότερο την ελληνική οικονομία και κοινωνία, και την ευημερία της. Η οικονομική ευημερία κάθε κοινωνίας εξαρτάται από την αύξηση της παραγωγικότητάς της και από την αύξηση του ποσοστού των απασχολουμένων της. Η ελληνική, ως μέρος της ευρωζώνης και της ΕΕ, υστερεί και στα δύο και καλείται να τα βελτιώσει ταχύτατα.
Όχι μόνον η θεωρία αλλά και η διεθνής εμπειρία δείχνουν ότι υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ ανάπτυξης γνώσεων και δεξιοτήτων ανθρωπίνου δυναμικού, καινοτομίας, παραγωγικότητας, απασχολησιμότητας (δυστυχώς από τότε που φύγαμε από τον παράδεισο, -και για να ξαναγυρίσουμε εκεί- ο καθείς δεν αρκεί να υπάρχει, αλλά και κάτι πρέπει να ξέρει να κάνει, για τον εαυτό του και την κοινωνία όπου ανήκει), και ικανοποίησης από την εργασία.
Εντέλει η ευημερία συναρτάται με την ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρωπίνου δυναμικού. Στρέφοντας την οικονομία μας και την κοινωνία μας προς δραστηριότητες εντάσεως γνώσης θα καταστήσει εφικτό και ευκολότερο τον παραγωγικό μετασχηματισμό τους, την «πράσινη» και την ψηφιακή μετάβασή τους, και θα τονώσει την ανάπτυξη που είναι πλούσια σε καλές και βιώσιμες θέσεις εργασίας.
Για να ανθίσει στην Ελλάδα η παραγωγή, η καινοτομία και η παραγωγικότητα, θεμελιώδης προϋπόθεση είναι η ριζική μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης και των υποσυστημάτων της, ώστε να προκύπτει ως αποτέλεσμα αυτό που περιγράφεται με την ωραία ελληνική λέξη: Παιδεία.
Είναι μύθος και αυταπάτη ότι η σημερινή εκπαίδευση είναι για να φτιάχνει, και φτιάχνει, κυρίως «οικονομικά παραγωγικά εργαλεία». Δεν φτιάχνει οικονομικά και παραγωγικά «εργαλεία», διότι δεν φτιάχνει παιδεία. Η οικονομία και η παραγωγή δεν χρειάζονται, ούτε μπορούν η σύγχρονη οικονομία και η σύγχρονη παραγωγή να επιβιώνουν και να εξελίσσονται, με λειτουργικά αναλφάβητο ανθρώπινο δυναμικό, με ανειδίκευτο ανθρώπινο δυναμικό, που δεν γνωρίζει τις τέχνες του λόγου, της σκέψης, του υπολογισμού, της ανάλυσης και της σύνθεσης, της επίλυσης προβλημάτων και της συνεργασίας.
Η οικονομία και η παραγωγή που οδηγούν στην ευημερία χρειάζονται Παιδεία. Με την οποία το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα δεν τα πάει και πολύ καλά. Δεν έχουμε καλά σχολεία; Έχουμε και καλά. Δεν έχουμε καλούς δασκάλους και καθηγητές; Έχουμε και καλούς. Δεν έχουμε καλά πανεπιστημιακά τμήματα; Έχουμε και καλά. Αλλά δεν έχουμε μόνο αυτά. Η συνολική, η μεγάλη εικόνα, συγκριτικά με τις απαιτήσεις των καιρών, και των εταίρων μας στην Ευρώπη και στον ΟΟΣΑ δεν είναι γοητευτική, αντιθέτως.
Τα αποτελέσματα του σημερινού συστήματος κατατάσσονται στις χαμηλότερες θέσεις της ΕΕ των 27 και του ΟΟΣΑ των 37. Και με κριτήριο την σχέση πόρων και αποτελεσμάτων, είναι συγκριτικά ακριβό και σπάταλο, και των (σπανίων) οικονομικών πόρων αλλά και του (πολυτιμότερου) χρόνου των νέων. Έχει ισχυρές παρασιτικές συνιστώσες οι οποίες δεν βοηθούν την κοινωνία και την οικονομία να εισέλθουν στον 21ο αιώνα.
Ένα από τα χαρακτηριστικά του είναι ότι δεν έχει επαφή, και δεν θέλει να έχει επαφή με τον κόσμο της παραγωγής και των επιχειρήσεων. Ακόμη και εκεί που είναι προφανές ότι θα πρέπει να έχει: στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Η αναγγελθείσα μεταρρύθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης θα είναι τέτοια αν δημιουργήσει και καλλιεργήσει αυτήν την επαφή. Ως ένα βήμα, στα πολλά που απαιτούνται, για να βαδίσουμε από την αυτοεπιπεδούμενη εκπαίδευση στην παιδεία. Στην δημιουργία και την ενίσχυση της αλυσίδας αξίας γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων στην ελληνική κοινωνία και την ελληνική οικονομία. Για να πιάνουν τόπο οι επενδύσεις – τα «λεφτά για την παιδεία»- χρειάζονται μεταρρυθμίσεις.
* Ο κ. Χρήστος Α. Ιωάννου είναι Διευθυντής Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας ΣΕΒ