Το νέο τοπίο και τις τάσεις που διαμορφώνει η πανδημία στον ευρωπαϊκό κλάδο ακινήτων αποτυπώνει η 18η έκδοση της έκθεσης «Emerging Trends in Real Estate® Europe», που δημοσιεύουν από κοινού η PwC και το Urban Land Institute (ULI).
Όπως προκύπτει από την μελέτη, η κατηγορία που θα επηρεαστεί περισσότερο από την αβεβαιότητα της πανδημίας είναι αυτή των ακινήτων που προορίζονται για χρήση λιανεμπορίου και γραφείων λόγω της αβεβαιότητας είσπραξης των ενοικίων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτό, σύμφωνα με την PwC, οδηγεί τους επενδυτές στην αξιολόγηση του λειτουργικού κινδύνου των ενοίκων, εστιάζοντας ταυτόχρονα στα δικά τους πλεονεκτήματα ως διαχειριστές, στην προσπάθεια διασφάλισης των εισοδημάτων τους.
Την ίδια ώρα, οι δυσκολίες με τα επιχειρηματικά ταξίδια και τα δυνητικά μελλοντικά lockdown προκαλούν ανησυχία σχετικά με την επίτευξη συμφωνιών. Ήδη πριν την πανδημία ο κλάδος κατέγραφε μια σειρά εν εξελίξει συμφωνιών, οι οποίες υπόκεινται σε διαδικασία due diligence.
Επιπλέον, η αξιολόγηση των νέων ευκαιριών στο πλαίσιο των περιορισμών που επιβάλλονται και η δυσκολία ανάπτυξης νέων σχέσεων στην «εποχή του Zoom» ενδέχεται να επιβραδύνουν σημαντικά των όγκο των συναλλαγών. Αυτό θα μπορούσε να ευνοήσει τους παίκτες με μεγαλύτερο αποτύπωμα με διαθέσιμους πόρους σε περισσότερες χώρες και να ωφελήσει τις αγορές ακινήτων στις μεγαλύτερες χώρες, όπως τη Γερμανία, όπου υπάρχει κρίσιμη μάζα και δυνατότητα εσωτερικής μετακίνησης.
Ταυτόχρονα, η άμεση επίδραση της πανδημίας στον τουρισμό έχει επηρεάσει και την αγορά ακινήτων, ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα που στηρίζονται στον συγκεκριμένο κλάδο.
Ποιοι κλάδοι βρίσκονται στην κορυφή των προτιμήσεων
Η πανδημία του κορωνοϊού επιτάχυνε τον ψηφιακό μετασχηματισμό παγκοσμίως επηρεάζοντας τους κλάδους προτίμησης των επενδυτών. Ισχυρές προοπτικές, σύμφωνα με την έκθεση, καταγράφονται για τους κλάδους των logistics, των data centers, των πύργων επικοινωνίας και των οπτικών ινών, οι οποίοι είναι πιθανόν να ωφεληθούν από την αυξανόμενη ταχύτητα της ψηφιοποίησης σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, ψηλά στις προτιμήσεις των επενδυτών ανέρχονται οι βιοεπιστήμες, η υγεία και η κατοικία ως αποτέλεσμα της πανδημίας.
Όπως σημειώνει η Σοφία Αθανασοπούλου, Director, Advisory PwC Greece, «κεντρικοί χώροι γραφείων, υπηρεσίες logistics και ενοικιαζόμενες κατοικίες παραμένουν υψηλά στις προτιμήσεις των ερωτηθέντων αναφορικά με επενδύσεις, αναπτυξιακά σχέδια και συνολική απόδοση κεφαλαίων, ενώ ταυτόχρονα άλλοι τομείς, όπως είναι τα ξενοδοχεία και τα εμπορικά κέντρα αντιμετωπίζουν δυσκολίες».
Ταυτόχρονα, η τάση της τηλεργασίας ήρθε για να μείνει με βάση το 91% των ερωτηθέντων ενώ η αλλαγή χρήσης κτιρίων (repurposing) παραμένει τάση που θα επηρεάσει την αγορά ακινήτων τα επόμενα τρία – πέντε έτη, εστιάζοντας πλέον στον τομέα γραφείων και εμπορικών χώρων. Μάλιστα, 47% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η ανακατασκευή είναι ο ελκυστικότερος τρόπος αγοράς prime assets τα οποία σε κάθε περίπτωση κρίνονται υπερτιμημένα για το 41% των ερωτηθέντων. Μακροπρόθεσμα, σύμφωνα με την κ. Αθανασοπούλου, «τη μεγαλύτερη επίπτωση στον τομέα των ακινήτων αναμένεται να έχουν η κλιματική αλλαγή και γενικότερα η υλοποίηση στρατηγικών που συνδέονται με το περιβάλλον».
Σύμφωνα με την Lisette van Doorn, CEO του ULI Europe, η πανδημία έχει επιταχύνει μια σειρά τάσεων που είχαν ήδη εμφανιστεί, όπως για παράδειγμα η ψηφιοποίηση, η εξ αποστάσεως εργασία και τα ψώνια μέσω διαδικτύου, αλλά δεδομένου του τεχνητού περιβάλλοντος που δημιουργούν τα συνεχιζόμενα lockdown και η κρατική στήριξη για υπαλλήλους και επιχειρήσεις, είναι δύσκολο να εκτιμηθούν οι μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η αναζήτηση των αποδόσεων, η οποία είναι ακόμα πιο επιτακτική τώρα σε σχέση την προ-κορωνοϊού εποχή, συνεχίζει να οδηγεί τους επενδυτές στα ακίνητα, ειδικά τα βασικά ακίνητα και αυτά που παράγουν εισόδημα, όπως η κατοικία, η οποία συνεχίζει να προσελκύει τους επενδυτές, στα «ασφαλέστερα καταφύγια» της Ευρώπης.
«Ψήφος εμπιστοσύνης» στις κατοικίες
Αν και με ελαφρώς μικρότερη ένταση από πέρυσι, η κατοικία παραμένει ο κλάδος που συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη προτίμηση των επενδυτών, με τρεις από τους τομείς της πρώτης δεκάδας να αποτελούν κάποιας μορφής κατοικίας.
Δεδομένης της μεγάλης αύξησης της εξ αποστάσεως εργασίας και της αβεβαιότητας σχετικά με το πώς θα εξελιχθεί αυτή η τάση μακροπρόθεσμα, καθώς και το μέλλον των χώρων εργασίας, δεν υπάρχει τομέας γραφείου στη κορυφαία δεκάδα φέτος, ενώ ακόμα και οι co-working χώροι γραφείων έχουν πέσει στην κατάταξη καθώς ο κλάδος υιοθετεί μια προσέγγιση αναμονής σχετικά με τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν μετά την πανδημία.
Το Βερολίνο στην κορυφή της κατάταξης σε επίπεδο προοπτικών
Όπως προκύπτει από την έκθεση, η προσφορά και η ζήτηση στην ευρωπαϊκή αγορά ακινήτων βρίσκεται σε ισορροπία ενώ συνεχίζεται η στήριξη προς σταθερές αξίες όπως το Βερολίνο, το Λονδίνο και το Παρίσι λόγω των μακροπρόθεσμων προοπτικών τους.
Η κατάταξη των πόλεων στην φετινή έκθεση αντανακλά τόσο την επιφυλακτικότητα όσο και τις ευκαιρίες που χαρακτηρίζουν την αγορά, με εστίαση στις πόλεις που θεωρείται ότι προσφέρουν ρευστότητα και σταθερότητα. Το Βερολίνο βρίσκεται στην κορυφή των πόλεων προτίμησης για την προοπτική τους το 2021, με τους επενδυτές να ενθαρρύνονται από την σχετικά ισχυρή επίδοση της Γερμανίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Δεύτερο έρχεται το Λονδίνο, ανεβαίνοντας κατά δύο θέσεις, καθώς οι επενδυτές βλέπουν καλή μακροπρόθεσμη απόδοση, ενώ το Παρίσι παραμένει στην πρώτη τριάδα.
Τα στελέχη του κλάδου των ακινήτων ήταν πολύ επιφυλακτικά σχετικά με τη συνολική πρόβλεψη, με τις συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου να δείχνουν μια αξιοσημείωτη μείωση στην επιχειρηματική εμπιστοσύνη, και το 28% να βλέπει μείωση στην επιχειρηματική εμπιστοσύνη σε σύγκριση με 13% το 2019. Επιπλέον, το 44% αναμένει πτώση στην κερδοφορία σε σύγκριση με το 15% το 2019. Οι επιδημίες ή οι πανδημίες οδήγησαν το 88% των ερωτηθέντων να δηλώσουν «ανήσυχοι» ή «πολύ ανήσυχοι», ενώ το 79% ήταν «ανήσυχοι» ή «πολύ ανήσυχοι» σχετικά με την διεθνή πολιτική σταθερότητα.
Όσοι ερωτήθηκαν θεώρησαν καλύτερο νέο την προοπτική οι κεντρικές τράπεζες να διατηρήσουν «χαμηλότερα για περισσότερο» τα επιτόκια, βλέποντας καθησυχαστικά επίπεδα επενδυτικής δραστηριότητας στα ακίνητα, ακόμα και εν μέσω του πρώτου ευρωπαϊκού lockdown, με πολλούς από αυτούς να αναφέρουν «συγκεντρωμένα κεφάλαια» που περιμένουν να αξιοποιηθούν.
Εκτιμήσεις για αύξηση των επενδύσεων από την Ασία
Οι εγχώριοι επενδυτές αναμένεται να έρθουν στο προσκήνιο το 2021, λόγω των αυστηρών περιορισμών στα διηπειρωτικά ταξίδια για τους επενδυτές της Βόρειας Αμερικής και της Μέσης Ανατολής. Η πλειονότητα (53%) των ερωτηθέντων αναμένει ότι οι επενδυτές από την Ασία, που θεωρούνται ότι ανακάμπτουν πρώτοι από την πανδημία, θα αυξήσουν τις επενδύσεις τους στην Ευρώπη το 2021, αν και το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά χαμηλότερο από τα προηγούμενα χρόνια. Σχεδόν το ένα τρίτο περιμένουν από τους Ευρωπαίους επενδυτές να αυξήσουν τις επενδύσεις τους την επόμενη χρονιά, ενώ μια μικρή πλειοψηφία αναμένει ότι θα διατηρηθούν σταθερές.