Ανισότητες: Μία «πανδημία» μέσα στην πανδημία

Ανισότητες: Μία «πανδημία» μέσα στην πανδημία

6' 7" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η επέλαση της Covid19 σε δύο σφοδρά κύματα δεν έφερε μόνο τη βαθύτερη ύφεση στην μεταπολεμική ιστορία. Παρά το δίχτυ ασφαλείας που προσπάθησαν να απλώσουν οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο και τις γενναίες ενέσεις ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών, η πανδημία αυξάνει τα ποσοστά φτώχειας και ανοίγει την ψαλίδα των ανισοτήτων. Γυναίκες, ηλικιωμένοι, μετανάστες, χαμηλά εισοδήματα και μειονότητες όχι μόνο επλήγησαν σφοδρότερα από την διπλή υγειονομική και οικονομική κρίση, αλλά και θα ανακτήσουν το χαμένο έδαφος με πιο αργούς ρυθμούς. Γιατί συμβαίνει αυτό και ποια είναι η εικόνα στην Ελλάδα. 

Οι ανισότητες (εισοδηματικές ή με βάση το φύλο και τη φυλή) δεν ήρθαν αιφνίδια στη ζωή μας όπως ο ιός. Μάλιστα καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό το ποιους η Covid-19 επρόκειτο να πλήξει περισσότερο. Αν και έχουμε μάθει καλά ότι δε κάνει διακρίσεις, ο ιός εξαπλώνεται σαφώς ταχύτερα μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων που έχουν λιγότερες ευκαιρίες πρόσβασης σε τεστ και υπηρεσίες υγείας, σε μέρη όπου οι άνθρωποι βιώνουν συνθήκες συνωστισμού στο σπίτι ή την εργασία. Για παράδειγμα στις ΗΠΑ  όπου οι ανισότητες παραμένουν υψηλότερες από ό,τι στην Ευρώπη, οι μειονότητες μαύρων και ισπανόφωνων παρουσιάζουν πολύ υψηλότερα ποσοστά θνητότητας από Covid-19 από ό,τι οι λευκοί. Δραματική είναι η κατάσταση και σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής όπου επίσης οι ανισότητες είναι στα ύψη.

Ακόμη και πριν έρθουμε αντιμέτωποι με τον εφιάλτη της πανδημίας όμως οι ανισότητες απασχολούσαν έντονα την πολιτική ατζέντα. Και τούτο γιατί τις τελευταίες δεκαετίες κατά τις οποίες η παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο είχαν ως αποτέλεσμα να βγουν από τη φτώχεια εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι στον αναπτυσσόμενο και αναδυόμενο και να κλείσει η ψαλίδα μεταξύ των οικονομιών, στο εσωτερικό των χωρών του ανεπτυγμένου κόσμου οι ανισότητες διευρύνονταν. Το φαινόμενο αυτό (που ο Μπράνκο Μιλάνοβιτς περιέγραψε με μία καμπύλη, που θυμίζει ελέφαντα) ήταν ένας παράγοντας που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην δυσφορία απέναντι στην παγκοσμιοποίηση και σε πολιτικούς σεισμούς από την άνοδο της ακροδεξιάς  έως το Brexit και την εκλογή Τραμπ.  

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω. Πρόσφατη έρευνα σε 37 χώρες έδειξε ότι τα ¾ των νοικοκυριών είδαν το εισόδημά του να συρρικνώνεται από την αρχή της πανδημίας. Το ποσοστό μεταξύ των πιο φτωχών νοικοκυριών ανεβαίνει στο 82% 

Όπως έχουν εξηγήσει στο World Economic Forum ο Ίαν Γκόλντιν (καθηγητής Παγκοσμιοποίησης και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και Ρόμπερτ Μουγκά, ιδρυτής του SecDev Group και του Igarape Institute υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις τρόποι με τους οποίους η πανδημία οξύνει τις ανισότητες.

Πρώτον, οι καλύτερα αμειβόμενοι εργαζόμενοι είναι συνήθως σε θέσεις στις οποίες είναι εφικτή η τηλεργασία, ενώ οι χαμηλόμισθοι κυρίως σε δραστηριότητες όπου δεν υπάρχει αυτή η επιλογή. 
Ένα υψηλότερο ποσοστό χαμηλόμισθων απασχολούνται σε υπηρεσίες πρώτης ανάγκης (εργαζόμενοι στη φροντίδα ηλικιωμένων, αστυνομικοί, δάσκαλοι, υπάλληλοι καθαριότητας) και έχουν υψηλότερο κίνδυνο να έρθουν σε επαφή με τον ιό. 
Τρίτον τα χαμηλότερα εισοδήματα έχουν μεγάλη εκπροσώπηση σε κλάδους που «πάγωσαν» εν μέσω της πανδημίας: υπάλληλοι σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, στον τουρισμό ή και σε εμπορικά καταστήματα. 
Τέταρτον, η πανδημία ανοίγει και πάλι την ψαλίδα μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών, καθώς οι πρώτες έχουν πολύ μεγαλύτερα περιθώρια να προσφέρουν στήριξη σε επιχειρήσεις και εργαζομένους. 
Σε αυτούς θα προσθέσουμε και έναν πέμπτο. Την αποσύνδεση των αγορών από την πραγματική οικονομία. Στην Ευρώπη οι αγορές μετοχών αποχαιρέτισαν το 2020 με περιορισμένες σχετικά απώλειες παρά την απότομη συρρίκνωση του ΑΕΠ. Στις ΗΠΑ οι δείκτες της Wall Street σκαρφάλωσαν σε νέα ιστορικά υψηλά επίπεδα, ενώ το κλίμα ευφορίας κατέβαλε και άλλες αγορές ανά τον πλανήτη με αποτέλεσμα ο παγκόσμιος δείκτης να κλείσει τη χρονιά με κέρδη 14%. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τις ανισότητες; Από το ράλι των αγορών βγαίνουν πρωτίστως κερδισμένοι οι έχοντες. Αυτοί είναι που έχουν τη δυνατότητα για μεγάλες τοποθετήσεις σε μετοχές και άλλο ενεργητικό ρίσκου. Έτσι το διάστημα Απριλίου- Ιουνίου έχασαν την εργασία τους 44 εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ και την ίδια ώρα οι πέντε πλουσιότεροι άνθρωποι της χώρας είδαν την περιουσία τους να αυξάνεται κατά 26% ή 102 δις. δολάρια. 

Χωρίς «αντισώματα» οι γυναίκες 

Σε αντίθεση με περιόδους ύφεσης στο παρελθόν στις οποίες πλήττονταν κυρίως κλάδοι όπως η μεταποίηση και οι κατασκευές (στους οποίους το ποσοστό των ανδρών εργαζομένων είναι υψηλότερο), στη σημερινή κρίση είναι οι υπηρεσίες που παρέλυσαν, όπου η παρουσία των γυναικών είναι πιο ισχυρή. Στα τέλη του δεύτερου τριμήνου του 2020 όπως προκύπτει από ανάλυση του ΟΗΕ στη βάση δεδομένων 55 χωρών υψηλού και μεσαίου εισοδήματος, 321 εκατομμύρια γυναίκες και 182 εκατ. άνδρες ήταν εκτός αγοράς εργασίας. Αποκαλυπτική και η έρευνα της McKinsey, που έδειξε ότι ενώ οι γυναίκες καλύπτουν μόλις το 39% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, αντιστοιχούσαν στο 54% των συνολικών θέσεων εργασίας που χάθηκαν κατά την πανδημία.

H υψηλότερη συμμετοχή γυναικών στους κλάδους που επηρεάστηκαν από το lockdown μπορεί να εξηγήσει εν μέρει μόνο το χάσμα αυτό. Σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει η κοινωνική αντίληψη (πανίσχυρη έως σήμερα ανά τον πλανήτη) ότι είναι η γυναίκα εκείνη που πρέπει να αφήσει ή να μειώσει την εργασία της για να φροντίσει ασθενείς, ηλικιωμένους ή τα παιδιά που μένουν στο σπίτι την περίοδο της καραντίνας.

Σύμφωνα με έρευνα του ΟΗΕ σε 38 χώρες το 60% των γυναικών και το 54% των ανδρών ανέφεραν ότι χρειάστηκε να αυξήσουν τις ώρες απλήρωτης εργασίας στο σπίτι όταν ξέσπασε η πανδημία. Οι γυναίκες το έκαναν με μεγαλύτερη ένταση και για μεγαλύτερη περίοδο. Για παράδειγμα αφιέρωσαν κατά μέσο όρο έξτρα 5,2 ώρες την εβδομάδα στην φροντίδα των παιδιών, ενώ οι άνδρες 3,5 ώρες την εβδομάδα. Στις περισσότερες χώρες οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της πανδημίας αφιερώνουν 30+ ώρες την εβδομάδα μόνο για τα παιδιά- σχεδόν όσο ένας εργαζόμενος στη δουλειά του. 

Η εικόνα στην Ελλάδα 

Δεν υπάρχουν προς το παρόν συγκεκριμένα για το εάν και πόσο η πανδημία διεύρυνε τις ανισότητες στη χώρα μας. Το μοτίβο όμως που περιγράψαμε για τους κλάδους και τις πληθυσμιακές ομάδες που δέχονται το ισχυρότερο πλήγμα από την πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα ισχύει εν πολλοίς και εδώ. Γυναίκες, χαμηλής ειδίκευσης εργαζόμενοι, παιδιά νοικοκυριών χαμηλότερου εισοδήματος μετρούν τις μεγαλύτερες πληγές.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι με βάση τα προ πανδημίας στοιχεία οι εισοδηματικές ανισότητες στην Ελλάδα είναι κοντά στο μέσο ορο του ΟΟΣΑ, αλλά υψηλότερες σε σχέση με την εικόνα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το μέσο διαθέσιμο εισόδημα του υψηλότερου 20% είναι 5,5 φορές μεγαλύτερο από του χαμηλότερου 20% (ενώ στον ΟΟΣΑ 5,4 φορές, στις ΗΠΑ 8,5 φορές και τη Σουηδία 4,1 φορές).  

Όσον αφορά στην ψαλίδα μεταξύ των δύο φύλων η Ελλάδα αποσπά υψηλή βαθμολογία στο πεδίο των μισθών. Το μισθολογικό χάσμα είναι περιορισμένο.  Ωστόσο αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι το ποσοστό της ανεργίας στις γυναίκες είναι σταθερά πολύ υψηλότερο εκείνο του ανδρών (20% έναντι 13,1%). Επιπλέον η εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ευθύνης στον επιχειρηματικό κόσμο και στην πολιτική σκηνή παραμένει απογοητευτικά χαμηλή. Έτσι στην κατάταξη του World Economic Forum για το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων (Gender Gap Index 2020 rankings) η χώρα μας κατατάσσεται στην 84η θέση μεταξύ 153 χωρών. Μόνο δύο χώρες της Ε.Ε., η Κύπρος και η Ουγγαρία έχουν χαμηλότερη θέση. Η επέλαση της Covid19 σίγουρα δεν θα βοήθησε στο να βελτιωθεί η εικόνα. 

Η πανδημία ωστόσο δεν είναι μόνο μία καταστροφική δύναμη. Είναι και ένα μήνυμα αφύπνισης. Έδωσε ώθηση στη στροφή στην πράσινη οικονομία και στον ψηφιακό μετασχηματισμό, αποκάλυψε τη σπουδαιότητα των επενδύσεων στους τομείς της υγείας, της παιδείας, της έρευνας και της καινοτομίας.  Θα μπορούσε να είναι και ο παράγοντας, που θα μας αναγκάσει να κοιτάξουμε επιτέλους το ζήτημα ανισοτήτων κατάματα και να θέσουμε σε εφαρμογή διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπισή του. 

Πηγή: moneyreview.gr

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή