Ενα φαινόμενο που παρατηρείται συχνά τα τελευταία χρόνια έχει να κάνει με τις πιέσεις που ασκούνται σε παγκοσμίου βεληνεκούς ομίλους να λάβουν μέτρα ώστε οι δραστηριότητές τους διεθνώς να μην παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να μη βλάπτουν το περιβάλλον. Ωστόσο, στη βιομηχανία της παραγωγής, επεξεργασίας και διανομής καφέ, οι όποιες προσπάθειες δεν φαίνεται να αποδίδουν τα αναμενόμενα. Λίγες ενδείξεις, μάλιστα, υπάρχουν προς αυτήν την κατεύθυνση, ενώ οι περισσότεροι από τους αγρότες, με τους οποίους οι όμιλοι καφέ συνεργάζονται, εμφανίζουν απώλειες και δεν έχουν τη δυνατότητα βιώσιμης παραγωγής.
Τα σχετικά συμπεράσματα αποτυπώνονται σε έκθεση με τον τίτλο «Βαρόμετρο του καφέ», την οποία συνέταξε ομάδα κορυφαίων μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ). Μεταξύ των ομίλων που αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης των ΜΚΟ είναι η γνωστή αλυσίδα καφέ Starbucks και η JDE Peet. Αμφότερες αντιμετωπίζουν εντεινόμενες απαιτήσεις από τους καταναλωτές τους για προϊόντα τα οποία παρήχθησαν βάσει ηθικών κανόνων. Συν τοις άλλοις, έρχεται με τη σειρά της και η Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία φέτος ετοιμάζει νομοθεσία, βάσει της οποίας θα αποτρέπεται η εισαγωγή εμπορευμάτων «ηθικά επιλήψιμων». Και αυτό σημαίνει πως δεν θα εισάγονται προϊόντα των οποίων η παραγωγή και η επεξεργασία σχετίζεται με την αποψίλωση των δασών, λόγου χάριν, ή για την κατασκευή τους παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εχουν προηγηθεί αρκετά χρόνια, πάντως, αποτυχημένων προσπαθειών, που έκαναν εθελοντικά οι ίδιοι παγκόσμιοι όμιλοι, για να αποκαταστήσουν τον τρόπο λειτουργίας των προμηθευτών τους.
Στην έκθεση «Βαρόμετρο του καφέ» αναφέρεται πως, «ενώ υπάρχουν εταιρείες οι οποίες εφαρμόζουν ολοκληρωμένες πολιτικές (με στόχο τη βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων παραγωγής και επεξεργασίας), πολλοί μεγάλοι έμποροι και επιχειρήσεις, που ασχολούνται με το καβούρδισμα του καφέ, δείχνουν μια ασάφεια ως προς τις δεσμεύσεις και ως προς το να κάνουν την οποιαδήποτε πρόοδο σε αυτήν την κατεύθυνση». Τελικά, όπως παρατηρεί η έκθεση, «κανείς δεν κάνει αρκετά», αν και δεν κατονομάζει συγκεκριμένες εταιρείες. Από την πλευρά της, η JDE Peet είπε ότι γνωρίζει ποια είναι τα προβλήματα και ανησυχεί για όσα αντιμετωπίζουν οι μικροκαλλιεργητές. Εξ ου και προσφέρει σε αυτούς προγράμματα τα οποία καλύπτουν 15 χώρες παραγωγής καφέ, ώστε να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των πιο σοβαρών προκλήσεων για την αειφορία τους. Η Starbucks δεν έδωσε απάντηση σε σχετικό ερώτημα. Ο κλάδος του καφέ, όσον αφορά το λιανεμπόριό του, αποτιμάται σε ετήσια βάση γύρω στα 200-250 δισ. δολάρια, όπως τονίζει η έκθεση. Παρά ταύτα, οι χώρες παραγωγής λαμβάνουν λιγότερο από το 10% αυτής της αξίας, όταν εξάγουν το προϊόν τους ως ακατέργαστη πρώτη ύλη, ενώ οι αγρότες που το καλλιεργούν ακόμη λιγότερα.
Σε παγκόσμια κλίμακα ο καφές καλλιεργείται σε περίπου 12,5 εκατομμύρια κτήματα, εκ των οποίων το 95% σχεδόν από αυτά αφορά μικρά χωράφια υψηλής εντάσεως εργασίας. Σε αυτά τα χωράφια απασχολείται συνήθως το σύνολο της κάθε αγροτικής οικογένειας, καθώς και άτομα τα οποία εργάζονται σε εποχική βάση. Και όπως υπογραμμίζει η έκθεση, ο καφές προσφέρει τα προς το ζην σε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη τη Γη. Σημειωτέον πως οι τιμές στα προθεσμιακά συμβόλαια της ποικιλίας καφέ ICE Αrabica μειώθηκαν σε επίπεδα ναδίρ σχεδόν 14 ετών κατά το 2019, παραμένοντας ακόμη κάτω από το κόστος παραγωγής, που επωμίζονται πολλοί μικροί καλλιεργητές. «Οι άνθρωποι αυτοί τελούν υπό συνεχή πίεση για μείωση του κόστους, ειδικά εκείνου που σχετίζεται με την εργασία και το περιβάλλον», ανέφερε η έκθεση. Οι συντάκτες της, τέλος, προειδοποίησαν ότι μέχρι στιγμής ο καφές έχει διαδραματίσει σχετικά μικρό ρόλο στην αποψίλωση των δασών, αλλά, εάν δεν υπάρξουν μεταρρυθμίσεις στον κλάδο, αυτό δεν θα συνεχίσει να ισχύει.