Η συζήτηση για το άνοιγμα των σχολείων διεξάγεται φυσικά σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου. Επιστημονική έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 στο Science, χρησιμοποιεί επιδημιολογικά στοιχεία από 41 χώρες (μεταξύ των οποίων και την Ελλάδα) για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο ρυθμός αναπαραγωγής (το καλούμενο R0) της νόσου «συμπιέζεται» ως εξής: (α) κατά 23% από τον περιορισμό των συναθροίσεων σε 1.000 άτομα ή λιγότερα, (β) κατά 34% από τον περιορισμό των συναθροίσεων σε 100 άτομα ή λιγότερα, και (γ) κατά 38% από το ταυτόχρονο κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων. Με άλλα λόγια, η έρευνα συμπεραίνει ότι τα κλειστά σχολεία αποτελούν την «αιχμή του δόρατος» στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει η έρευνα, το ταυτόχρονο κλείσιμο σχολείων και πανεπιστημίων σε σχεδόν όλες τις χώρες δυσχεραίνει την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με το εάν τα σχολεία αποτελούν περισσότερο προσοδοφόρο μέτρο, σε σχέση με τα πανεπιστήμια, συμπίεσης του ιού.
Εκτιμάται ότι το κλείσιμο των σχολείων το 2020 λόγω της πανδημίας συνέβαλε σε σημαντικές απώλειες των μελλοντικών εισοδημάτων των πληγέντων μαθητών και μαθητριών. Οι συγκεκριμένες απώλειες αντιστοιχούν στο 12% με 18% του τρέχοντος παγκοσμίου ΑΕΠ. Επιπλέον, τα κλειστά σχολεία δυστυχώς ενισχύουν την εκπαίδευση… δύο ταχυτήτων. Ερευνα στη Μεγάλη Βρετανία συμπεραίνει ότι, σε καθεστώς lockdown, το 31% των ιδιωτικών σχολείων, σε σχέση με το 6% των δημοσίων σχολείων, διδάσκει ημερησίως τουλάχιστον 4 μαθήματα στους μαθητές του με τη μορφή τηλεκπαίδευσης. Κάτι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, εν μέσω πανδημίας, η «ψαλίδα» της εκπαίδευσης των μαθητών μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων σχολείων διευρύνεται με ταχύ ρυθμό. Η αποτελεσματική λειτουργία της τηλεκπαίδευσης προϋποθέτει, βέβαια, την ευρεία αλλά και ταχεία πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ μας ενημερώνουν ότι, το 2019, το 78,5% των νοικοκυριών στην Ελλάδα είχε πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Το συγκεκριμένο ποσοστό είναι (πολύ) μικρότερο σε σχέση με το 80,9% στην Πορτογαλία, το 85,2% στην Ιταλία και το 94,8% στη Γερμανία. Οσον αφορά την ταχύτητα στην σταθερή ευρυζωνική (fixed broadband) πρόσβαση, ο σχετικός παγκόσμιος δείκτης (Speedtest Global Index) κατατάσσει, τον Δεκέμβριο του 2020, την Ελλάδα στην πενιχρή 99η θέση μεταξύ 176 χωρών. Βελτιωνόμαστε σημαντικά, όμως, στην 42η θέση μεταξύ 139 χωρών όσον αφορά την ταχύτητα στην κινητή (mobile) πρόσβαση!
Επιπλέον, το International Institute for Management Development μας ενημερώνει ότι η χώρα μας κατατάσσεται, για το 2020, στην πολύ χαμηλή 41η θέση μεταξύ 63 χωρών στην κατηγορία «Ψηφιακές/Τεχνολογικές Δεξιότητες». Με άλλα λόγια, η σχετικά χαμηλή πρόσβαση των ελληνικών νοικοκυριών στο Διαδίκτυο ειδικά σε συνδυασμό με τη σαφή υστέρηση της χώρας μας στις τεχνολογικές δεξιότητες, αμφισβητεί την όποια αποτελεσματικότητα της τηλεκπαίδευσης στην Ελλάδα. Κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι τα σχολεία στη χώρα μας θα έπρεπε να ανοίξουν νωρίτερα!
Εν μέσω πανδημίας, όμως, το παραπάνω συμπέρασμα κρίνεται μάλλον βεβιασμένο. Πόσο μάλλον όταν η τελευταία παραλλαγή του βρετανικού ιού επιβαρύνει τον ρυθμό αναπαραγωγής της νόσου (R0) μεταξύ 0,39 και 0,93 μονάδες, κάτι που δυσχεραίνει τη χαλιναγώγηση της πανδημίας. Την ίδια στιγμή, η εκτίμηση των βρετανικών αρχών ότι η νέα παραλλαγή του ιού στη Βρετανία ενδέχεται να είναι περισσότερο θανατηφόρα σε σχέση με τον αρχικό ιό, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι όποιες κυβερνητικές αποφάσεις για κλειστά ή ανοιχτά σχολεία (στον πόλεμο κατά της πανδημίας) κάθε άλλο παρά εύκολες είναι. Αλλωστε, όπως είχε δηλώσει με σοφία ο Σαρλ ντε Γκωλ, το «να κυβερνάς σημαίνει να διαλέγεις συνέχεια μεταξύ των κακών λύσεων»…
* Ο κ. Κώστας Μήλας είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών, University of Liverpool.