Γενικό lockdown ή άνοιγμα και κλείσιμο ανάλογα με την πορεία της πανδημίας; Το ερώτημα αυτό βασανίζει άπαντες, ενώ ξεκάθαρες απαντήσεις δεν υπάρχουν. Οι έμποροι το θεωρούν ψευτοδίλημμα, η αγορά χρειάζεται ηρεμία για να δουλέψει, απορρίπτουν και τα δύο και ζητούν να μένουν ανοικτοί με click in shop και περιορισμούς. Οι οικονομολόγοι από την πλευρά τους τάσσονται υπέρ του «ακορντεόν», καθώς λίγος τζίρος είναι προτιμότερος από τον καθόλου τζίρο.
Το λιανεμπόριο δεν δουλεύει ούτε με «ακορντεόν» ούτε με lockdown
Της Δήμητρας Μανιφάβα
«Μας είπαν ότι θα κλείσουμε τον περασμένο Νοέμβριο για να μπορέσουμε να ανοίξουμε τα Χριστούγεννα. Αλλά τελικά ούτε τα Χριστούγεννα ανοίξαμε. Από την άλλη, οι διαφορετικές ανακοινώσεις κάθε μέρα ή κάθε δύο τρεις μέρες για το πώς θα λειτουργούμε επίσης λειτουργούν αρνητικά». Με αυτά τα λόγια ο πρόεδρος της Ελληνικής Συνομοσπονδίας Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ) Γιώργος Καρανίκας ουσιαστικά δηλώνει ότι για το λιανεμπόριο το δίλημμα «πλήρες κλείσιμο της αγοράς για μερικές εβδομάδες ή ανοιγοκλείσιμο, κατά το λεγόμενο σύστημα ακορντεόν» δεν υφίσταται. Ειδικά, μάλιστα, όπως επισημαίνει ο εμπορικός κόσμος, καθώς από τον Νοέμβριο κι έπειτα αποδείχθηκε αναποτελεσματικό και το πλήρες κλείσιμο της αγοράς, αλλά και το σύστημα «ακορντεόν», με συνέπεια το λιανεμπόριο, εκτός από τις απώλειες που είχε κατά την περυσινή πασχαλινή περίοδο, να χάνει τον τζίρο των ενδιάμεσων χειμερινών εκπτώσεων, τον τζίρο της Black Friday, τον τζίρο των Χριστουγέννων και πλέον και αυτόν των τακτικών χειμερινών εκπτώσεων, καθώς το ολικό lockdown στην Αττική θα διαρκέσει τουλάχιστον έως τις 28 Φεβρουαρίου, τότε δηλαδή που τελείωναν και οι εκπτώσεις.
Μικρά διαλείμματα
Η μη πραγματοποίηση πωλήσεων όλες αυτές τις περιόδους με ελάχιστα μικρά διαλείμματα σημαίνει τεράστιο κόστος για το λιανεμπόριο, καθώς εκτός από την απώλεια σε έσοδα και τις δαπάνες σε πάγια έξοδα, ο κλάδος και ειδικά οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ένδυση – υπόδηση επιβαρύνονται και από το γεγονός ότι έμεινε αδιάθετο το μεγαλύτερο μέρος του χειμωνιάτικου εμπορεύματος. Προϊόντα που αγοράστηκαν από τις επιχειρήσεις, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος τους δεν διατέθηκαν και απλώς πιάνουν χώρο στις αποθήκες, κάτι που επίσης κοστίζει.Στο μεταξύ, η σύγχυση που επικρατεί τις τελευταίες ημέρες, με το λιανεμπόριο μέχρι χθες να δουλεύει σε τέσσερις διαφορετικές ταχύτητες, έχει επίπτωση και στους καταναλωτές που εμφανίζουν και αυτοί πλέον σημάδια κόπωσης. Τη Δευτέρα και την Τρίτη που το λιανεμπόριο στην Αττική, εκεί όπου γίνεται περίπου το 80% του συνολικού τζίρου του κλάδου στη χώρα, δούλεψε μόνο με το μοντέλο του click away, οι πωλήσεις ήταν μειωμένες κατά 80%-90% σε σύγκριση με την προηγούμενη εβδομάδα, όταν εφαρμοζόταν ακόμη και το μοντέλο click in shop για τις κατηγορίες της ένδυσης, της υπόδησης και των βιβλίων. Καταστήματα που υπό κανονικές συνθήκες κάνουν 1.000 ευρώ τζίρο ημερησίως, έφτασαν να κάνουν τζίρο 23 ευρώ!«Τα καταστήματα δεν έπρεπε να κλείσουν σε καμία περίοδο. Επρεπε εξαρχής να λειτουργήσουν όλα με το σύστημα click in shop (αγορές με ραντεβού εντός του καταστήματος) και να τεθούν χρονικοί και γεωγραφικοί περιορισμοί για να μειωθεί η κινητικότητα και να μη γίνεται κατάχρηση της δυνατότητας για ψώνια», υποστήριξε, μιλώντας στην «Κ», ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών, Σταύρος Καφούνης.
Η αγορά θέλει ρουτίνα
Η αγορά θέλει ρουτίνα«Η αγορά θέλει μια συνέχεια, μια ρουτίνα. Αυτό που συμβαίνει το τελευταίο διάστημα σκοτώνει τα πάντα», δήλωσε χαρακτηριστικά στην «Κ» πολύπειρο στέλεχος του λιανεμπορίου, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, προσθέτοντας ότι θα μπορούσε η πολιτεία να έχει εκπονήσει ένα σχέδιο μεγαλύτερης διάρκειας το οποίο να περιλαμβάνει άνοιγμα και κλείσιμο της αγοράς, αλλά αυτό να είναι γνωστό εκ των προτέρων. Μεγάλη μερίδα του εμπορικού κόσμου εξακολουθεί να τάσσεται υπέρ των χρονικών περιορισμών στις αγορές, με την εφαρμογή αντίστροφης μέτρησης στα κινητά τηλέφωνα, ακόμη και στα συμβατικά. Υπενθυμίζεται ότι σχετική προεργασία είχε γίνει και από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, με το μέτρο αυτό, όμως, να απορρίπτεται από το Μέγαρο Μαξίμου με το επιχείρημα, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι τίθεται ζήτημα παραβίασης ατομικών δικαιωμάτων.
Εντείνονται οι φόβοι για κύμα λουκέτων
Λίγο πριν «ανοίξει» το λιανεμπόριο για δύο εβδομάδες –σε όλη την επικράτεια– ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών (ΕΣΑ) είχε εκτιμήσει πως σε περίπτωση τρίτου lockdown κινδυνεύει με οριστικό λουκέτο μία στις δύο επιχειρήσεις του κλάδου. Τούτο μένει να αποδειχθεί.
Μέχρι τώρα, πάντως, οι απώλειες είναι σοβαρές τόσο σε έσοδα όσο και σε θέσεις εργασίας, ενώ έχουν αρχίσει να εμφανίζονται και τα πρώτα λουκέτα. Σε δήλωσή του χθες, μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού, ο κ. Στ. Καφούνης υποστήριξε ότι οι οικονομικές προτάσεις που έως σήμερα έχουν καταθέσει οι ίδιοι οι φορείς του εμπορίου πλέον δεν είναι επαρκείς και ικανές ώστε να αντιμετωπίσουν τον εφιάλτη που βιώνουν οι επιχειρήσεις.
Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την εξέλιξη του τζίρου στο λιανεμπόριο, προκύπτει ότι κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2020 συνολικά ο κλάδος είχε απώλειες κάτι παραπάνω από 3 δισ. ευρώ, στα 34,77 δισ. ευρώ από 37,79 δισ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2019.
Τα 3 δισ. είναι έτσι κι αλλιώς σημαντικό ποσό, αλλά εάν αφαιρέσει κάποιος από τη ζυγαριά τον κλάδο των τροφίμων και ειδικά τον κλάδο των σούπερ μάρκετ, που είδε τις πωλήσεις του να αυξάνονται περίπου κατά 10% μες στην προηγούμενη χρονιά, προκύπτει ότι η ζημία σε δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις του υπόλοιπου λιανεμπορίου είναι αρκετά μεγαλύτερη, πάνω από 4 δισ. ευρώ. Επιπλέον, στα στοιχεία αυτά δεν συμπεριλαμβάνεται το κρίσιμο τέταρτο τρίμηνο του 2020, το οποίο παραδοσιακά συμβάλλει κατά 27% στις συνολικές ετήσιες πωλήσεις.
Ο δείκτης απασχολουμένων, όπου συγκαταλέγονται και οι ίδιοι οι εργοδότες που εργάζονται στην επιχείρηση και συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας, στον κλάδο του λιανικού εμπορίου υποχώρησε το τρίτο τρίμηνο του 2020 συνολικά κατά 0,7% σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2019.
Ο γενικός δείκτης απασχολουμένων στο λιανεμπόριο, εξαιρουμένων όμως του κλάδου τροφίμων και των πρατηρίων καυσίμων, μειώθηκε κατά 3%.
Σύμφωνα με το στατιστικό μητρώο επιχειρήσεων της ΕΛΣΤΑΤ (στοιχεία 2017) ο αριθμός των λιανεμπορικών επιχειρήσεων (νομικές μονάδες και όχι καταστήματα) εξαιρουμένων των σούπερ μάρκετ, καταστημάτων τροφίμων και των πρατηρίων καυσίμων στην Περιφέρεια Αττικής, ήταν 6.665 με 92.451 απασχολουμένους και τζίρο 8,84 δισ. ευρώ.
«Ο μειωμένος τζίρος είναι προτιμότερος από τον μηδενικό τζίρο»
Της Ειρήνης Χρυσολωρά
Mπορεί να δοκιμάζει τα νεύρα των επιχειρηματιών, που είναι υποχρεωμένοι να αναπροσαρμόζουν κάθε τόσο τα σχέδιά τους και τον τρόπο λειτουργίας τους, αλλά τουλάχιστον εξασφαλίζει κάποιο τζίρο και με αυτή την έννοια το «ακορντεόν» στην αγορά είναι προτιμότερο από ένα παρατεταμένο κατέβασμα ρολών, εκτιμούν οι οικονομολόγοι, επικαλούμενοι και τη διεθνή πείρα των λίγων μηνών που εφαρμόσθηκε.
Μάλιστα, έχει διαπιστωθεί ότι η ζήτηση που συμπιέζεται κατά την περίοδο των κλειστών καταστημάτων εκδηλώνεται στη συνέχεια με ένταση, με αποτέλεσμα να αναπληρώνεται ένα μέρος της απώλειας. Οι οικονομολόγοι σημειώνουν ότι αυτό αποδείχθηκε και στην πράξη τα Χριστούγεννα, όπου το άνοιγμα των καταστημάτων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες επέτρεψε να περιοριστεί το μέγεθος της ύφεσης.
Οπως λέει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Εθνικής Τράπεζας Νίκος Μαγγίνας, οι χώρες, όπως η Πορτογαλία, που εκμεταλλεύθηκαν τη συσσώρευση της ζήτησης τα Χριστούγεννα, ανταμείφθηκαν οικονομικά, ενώ καμιά χώρα δεν επέλεξε το πλήρες κλείσιμο. «Ολοι προτιμούν να εξαντλούν τα περιθώρια ανοίγματος για να εκμεταλλευθούν τη συσσωρευμένη ζήτηση», λέει. Εξάλλου, αν ήθελε κανείς να ακολουθήσει δραστικές λύσεις, θα έπρεπε να κλείσει και τα εξωτερικά του σύνορα, κάτι που θα αποτελέσει για την Ελλάδα το δίλημμα του καλοκαιριού, σημειώνει, σχολιάζοντας το παράδειγμα της Νέας Ζηλανδίας.
Κατά την άποψη του κ. Μαγγίνα, πρέπει να συνεχιστεί ο αγώνας εύρεσης της χρυσής τομής, κάθε φορά, μεταξύ ανοίγματος και κλεισίματος, και το άνοιγμα να γίνεται στοχευμένα.
Ο ίδιος προσθέτει ότι παράλληλα δίνεται κι ένας δημοσιονομικός αγώνας. Πάντως, εκτιμά ότι το κράτος αντέχει κι άλλον ένα χρόνο αντίστοιχο με το 2020, δεδομένου ότι σε αντίστοιχη θέση βρίσκονται και οι άλλες χώρες. Θα ήταν αποδεκτό, εκτιμά, να διαμορφωθεί το έλλειμμα στο 6% του ΑΕΠ φέτος από 8,5%-9% του ΑΕΠ το 2020.
Γεγονός είναι ότι η απάντηση στο ερώτημα πόσο αυστηροί περιορισμοί πρέπει να επιβληθούν και για πόσο χρόνο, ώστε να μην ξεφύγει το υγειονομικό πρόβλημα πέρα από ένα όριο, αλλά να συντηρηθεί και η οικονομία στη ζωή, δεν είναι απλή. Το φαινόμενο είναι καινούργιο και οι μεταβλητές είναι πάρα πολλές για να μπορεί κανείς να βγάλει ένα ασφαλές συμπέρασμα. Το σίγουρο είναι ότι –όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα τους πρώτους μήνες του 2021– το δημοσιονομικό κόστος των μέτρων στήριξης θα είναι μεγαλύτερο και η οικονομική δραστηριότητα ασθενέστερη από τις αρχικές προβλέψεις της κυβέρνησης. «Τα ρίσκα είναι προς τα κάτω», λέει ο Τάσος Αναστασάτος, επικεφαλής οικονομολόγος του ομίλου της Eurobank. «Το καλό είναι ότι μένει ένα μέρος της κυκλικής ανάκαμψης, που αναμένεται να εκδηλωθεί την επόμενη χρονιά, με την προϋπόθεση ότι δεν έχεις χάσει παραγωγικό ιστό». Επιπλέον, πηγή ανησυχίας είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, η αύξηση των φορολογικών υποχρεώσεων αλλά και των κόκκινων δανείων, και οι επιπτώσεις της αύξησης αυτής στα πιστωτικά ιδρύματα. Στην τελευταία πρόβλεψή του, ο κ. Αναστασάτος είχε αναφέρει ρυθμό ανάκαμψης 3,8% για φέτος, αλλά τα πράγματα παραμένουν αβέβαια.
Υπέρ του «ακορντεόν», έναντι του πλήρους κλεισίματος, τάσσεται και ο κ. Παναγιώτης Καπόπουλος, επικεφαλής οικονομολόγος της Alpha Bank, σημειώνοντας ότι είναι προτιμότερο να σωθεί έστω και λίγος τζίρος. Οπως τονίζεται, το άνοιγμα και το κλείσιμο των επιχειρήσεων είναι απότοκο των περιορισμένων δεδομένων που έχουμε στη διάθεσή μας για έναν πιο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Βεβαίως, αναγνωρίζει ότι είναι αρνητικό από πλευράς προγραμματισμού των επιχειρήσεων, αλλά δεν υπάρχει εναλλακτική. «Ακόμη και το “ακορντεόν” επιτρέπει στην επιχείρηση να κάνει μια ένεση ρευστότητας», λέει. Η Alpha Bank προβλέπει επί του παρόντος μια ανάκαμψη της τάξης του 4%-4,6% για το 2021, συνυπολογίζοντας τη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Από δημοσιονομικής πλευράς, ο κ. Καπόπουλος εκτιμά ότι ο κίνδυνος χώρας δεν είναι μεγάλος, καθώς το πρόβλημα είναι παγκόσμιο.
Τις δυσκολίες στην αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων ως προς το άνοιγμα της οικονομίας επισημαίνει και ο κ. Ηλίας Λεκκός, επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας Πειραιώς. Ωστόσο, σημειώνει ότι το καθολικό lockdown, με στόχο τον μηδενισμό των κρουσμάτων, είναι δύσκολο να επιτευχθεί γιατί θα σήμαινε και κλείσιμο των συνόρων. «Το “ακορντεόν” είναι μια συμβιβαστική λύση που κρατάει την πανδημία σε διαχειρίσιμα επίπεδα και το μερικό άνοιγμα προσφέρει εκτόνωση σε αυτούς που πλήττονται», υποστηρίζει. Βεβαίως, αναγνωρίζει ότι η ιδανική λύση θα ήταν αν μπορούσαμε να πούμε ότι με έναν μήνα πλήρους lockdown θα μηδενίζαμε τα κρούσματα και δεν θα επανεμφανίζονταν, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει. «Οπότε, η εναλλακτική επιτρέπει να συντηρεί την ελπίδα», σχολιάζει.
Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση του δημοσιονομικού προβλήματος, θεωρεί ότι θα αυξηθεί η στήριξη από την Ευρώπη μέσω των προγραμμάτων React EU και SURE. Επίσης, εκτιμά ότι αν χρειαστεί το ελληνικό Δημόσιο να δανειστεί 1-2 δισ. ευρώ περισσότερα, θα το κάνει με μεγάλη άνεση. Για το ΑΕΠ, προβλέπει ένα πρώτο τρίμηνο με ύφεση της τάξης του 12%, αλλά σημειώνει ότι η ανάκαμψη μπορεί να συμβεί πολύ γρήγορα, με τη βοήθεια των εμβολίων, καθώς δεν μιλάμε για κυκλική ύφεση.