Την περασμένη εβδομάδα, ένα ψηφιακό έργο τέχνης κάποιου καλλιτέχνη που υπογράφει ως Beeple πουλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Christie’s έναντι 69,3 εκατ. δολαρίων ενώ οι προσφορές είχαν αρχίσει από το επίπεδο των 100 δολαρίων μόνο, η συνολική χρηματιστηριακή αξία του bitcoin υπερέβη το ένα τρισ. δολάρια καθώς το κρυπτογραφημένο νόμισμα ξεπέρασε τις 61.000 δολάρια, ενώ μια συλλεκτική κάρτα με τη φωτογραφία του ποδοσφαιριστή Τομ Μπρέιντι πουλήθηκε έναντι 1,3 εκατ. δολαρίων. Τα φαινομενικώς μεμονωμένα αυτά συμβάντα συνδέονται μεταξύ τους, καθώς εντάσσονται στις μανίες που έχουν καταλάβει τον χρηματοπιστωτικό κόσμο.
Εδώ και μήνες, επαγγελματίες επενδυτές αλλά και μικροεπενδυτές οδηγούν σε άνοδο τις μετοχές και τα ακίνητα. Τώρα η μανία έχει επεκταθεί στα πλέον επισφαλή και σε ορισμένες περιπτώσεις στα πιο παράλογα περιουσιακά στοιχεία, μεταξύ των οποίων εφήμερα ψηφιακά δημιουργήματα, κρυπτογραφημένα νομίσματα, συλλεκτικά είδη υποκειμενικής αξίας, όπως τα πάνινα αθλητικά παπούτσια ή οι κάρτες με φωτογραφίες διασημοτήτων. Και βέβαια αυτή η φρενίτιδα οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων.
Μολονότι η πανδημία οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους στην ανεργία, πολλοί άνθρωποι είδαν τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς να γεμίζουν χρήματα χάρη στις επιταγές που προσέφεραν οι κυβερνήσεις και γενικότερα στις δαπάνες για τη στήριξη των οικονομιών. Την ίδια στιγμή, όμως, κι ενώ πολύς κόσμος είχε αρκετή ρευστότητα, οι παραδοσιακές επενδύσεις όπως οι μετοχές και τα ομόλογα έχαναν την ελκυστικότητά τους. Ετσι, πολλοί ανέπτυξαν τη δημιουργικότητά τους και ενώ έπλητταν μέσα στους περιορισμούς της πανδημίας, αποφάσισαν να γίνουν πιο ριψοκίνδυνοι. Πολλοί αφέθηκαν να παρασυρθούν από τις διάφορες online παρέες όπως οι Reddit και Discord, στις οποίες γίνεται έντονη συζήτηση περί του ποια επένδυση πρόκειται να ανέβει σύντομα. Κάποιοι στράφηκαν ακόμη και σε τεχνολογικά εργαλεία όπως η ψηφιακή πλατφόρμα Robinhood και η πλατφόρμα κρυπτονομισμάτων Coinbase, που τους έδωσαν τη δυνατότητα να πουλούν και να αγοράζουν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς μόνο με ένα κλικ.
Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν διαφόρων ειδών μίνι «φούσκες» σε ένα σωρό ιδιάζουσες κατηγορίες, με αποτέλεσμα να μετατρέψουν αινιγματικά ακρωνύμια, όπως το spac ή το NFT, σε τόσο αναγνωρίσιμα αρχικά όσο είναι, για παράδειγμα, τα προβεβλημένα σήματα κατατεθέντα σαν το λογότυπο S&P. Παράλληλα, καλλιέργησε ακόρεστη ζήτηση για τις μετοχές εταιρειών όπως αυτή της ιστοσελίδας παιχνιδιών Roblox ή της νοτιοκορεατικής εταιρείας ηλεκτρονικού εμπορίου Coupang ή ακόμη και για τις μετοχές της εταιρείας παιχνιδιών βίντεο GameStop και διαφόρων άλλων κατά κάποιον τρόπο τυχαίων εταιρειών που γνωρίζουν δόξες μόνο μέσω Ιντερνετ. Ολες αυτές οι μανίες, που αναδύθηκαν σε μια εποχή σοβαρότατων οικονομικών προβλημάτων, προοιωνίζονται μεγάλους κινδύνους για πολλούς επενδυτές. Πολλοί έχουν ήδη καταγράψει μεγάλες ζημίες μέσα από τη δραστηριότητά τους στην πλατφόρμα Robinhood, η οποία κατηγορήθηκε πως ενθάρρυνε μια συμπεριφορά μανιώδους παίκτη τυχερών παιχνιδιών.
Μέχρι στιγμής αυτή η κατάσταση με τις αλλεπάλληλες μικροφούσκες δεν φαίνεται να εγκυμονεί συστημικούς κινδύνους για το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ορισμένοι επενδυτές δηλώνουν, πάντως, ανήσυχοι. Οπως τονίζει η Τζέιν Λιουνγκ, υπεύθυνη επενδύσεων στη SVB Private Bank, «οι περισσότεροι άνθρωποι χαίρονται, αλλά την ίδια στιγμή αναρωτιούνται πότε θα σκάσει όλο αυτό».
Ανάμεσα σε αυτούς που υπέκυψαν στη γοητεία αυτής της φρενίτιδας συγκαταλέγεται ο Μάθιου Σκορ, 35 ετών, νομικός στην Cherry Hill στο Νιου Τζέρσεϊ. Εψαχνε «καυτές» επενδύσεις επί χρόνια, αλλά στο τέλος έχασε το ενδιαφέρον του για το χρηματιστήριο και εγκατέλειψε το bitcoin όταν οι φίλοι του το χαρακτήρισαν «ψεύτικο χρήμα». Τώρα έχει μετανιώσει, καθώς η αξία ενός bitcoin έχει υπερβεί τις 60.000 δολάρια, που σημαίνει πως θα μπορούσε να έχει κερδίσει 450.000 δολάρια.
Δεν ήθελε να χάσει ξανά την ευκαιρία και τον Ιανουάριο δαπάνησε 5.000 δολάρια για 351 βίντεο από το NBA Top Shot, μια ιστοσελίδα στην οποία μπορεί κανείς να πουλήσει ή να αγοράσει βίντεο με αγώνες μπάσκετ ή να τα πουλήσει έναντι δεκάδων χιλιάδων δολαρίων.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Momentranks, η αξία αυτών των βίντεο έχει τώρα εκτιναχθεί σε 67.000 δολάρια. Αυτά τα μικρά βίντεο εντάσσονται στην κατηγορία επενδύσεων που έχουν γίνει γνωστά με το ακρωνύμιο NFT , δηλαδή μια κατηγορία ψηφιακών αρχείων που έχουν κατοχυρωθεί ως μοναδικά μέσω της τεχνολογίας blockchain που χρησιμοποιείται για την παραγωγή και των κρυπτονομισμάτων.
Ολα αυτά άρχισαν πέρυσι, όταν η πανδημία οδήγησε την οικονομία σε ελεύθερη πτώση. Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ μείωσε ραγδαία τα επιτόκια, άρχισε να αγοράζει κρατικά ομόλογα, ενώ η κυβέρνηση ψήφισε πακέτα στήριξης της οικονομίας. Ανάλογες κινήσεις έκαναν η Γερμανία και οι χώρες της Ευρωζώνης, η Βραζιλία, η Ιαπωνία και γενικώς οι περισσότερες χώρες. Το αποτέλεσμα ήταν να αυξηθεί σημαντικά η ρευστότητα στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και παράλληλα να ενθαρρύνονται οι δαπάνες. Σύμφωνα με στοιχεία της Federal Reserve, οι καταθέσεις στις αμερικανικές τράπεζες εκτινάχθηκαν στα 16,45 τρισ. δολάρια τον Φεβρουάριο καταγράφοντας αύξηση άνω των 3 τρισ. δολαρίων σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2020.
Από τον Μάρτιο του περασμένο έτους, τα επιτόκια είναι και στις ΗΠΑ σε σχεδόν μηδενικά επίπεδα με αποτέλεσμα να μην είναι ελκυστικές οι παραδοσιακές επενδύσεις σε ομόλογα, ενώ σε ό,τι αφορά τις μετοχές είναι ακριβές, διότι έχει προηγηθεί συνεχής άνοδός τους επί μία δεκαετία. Υστερα άρχισαν οι άνθρωποι να επενδύουν σε μη συμβατικά περιουσιακά στοιχεία.