Επί αιώνες, το χρήμα που τύπωναν οι κυβερνήσεις λειτουργούσε ως ο αιμοδότης της παγκόσμιας οικονομίας – εννοούμε τα χρήματα τα οποία οι άνθρωποι χρησιμοποιούν για να αποταμιεύουν, να πληρώνουν λογαριασμούς και να διατηρούν λογιστικά βιβλία, αλλά και τα ίδια τα κράτη, ώστε να υπολογίζουν τον πλούτο και τη γεωπολιτική ισχύ τους. Εντούτοις, στη σημερινή ψηφιακή μας εποχή, αυτό το χρήμα βρίσκεται ενώπιον ενός παράδοξου και μεταμοντέρνου ανταγωνισμού.
Τα κρυπτογραφημένα νομίσματα, επινοημένα για να υποκαταστήσουν τα παραδοσιακά εθνικά, εξελίχθηκαν σε γενικευμένη εμμονή, γεννώντας τη δική τους αντικουλτούρα και προσελκύοντας κεφάλαια εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων από κερδοσκοπικές επενδύσεις, οι οποίες καμία σχέση δεν έχουν με τη βιωσιμότητά των πρώτων. Πώς θα πρέπει να αντιδράσουν οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις, αν οφείλουν να το κάνουν; Με μία λέξη: προσεκτικά. Πρέπει να βρουν την ισορροπία μεταξύ τού να δώσουν κίνητρα στην καινοτομία και να εμποδίσουν τη βλάβη.
Και κάτι ακόμη πιο σημαντικό: ως ανταγωνιστές στην παγκόσμια αγορά ρευστού, χρειάζεται να καλυτερεύσουν τα προϊόντα τους. Το χρήμα λαμβάνει διάφορες μορφές και όχι ιδανικές. Τα χαρτονομίσματα και τα νομίσματα διευκολύνουν τις διαπροσωπικές συναλλαγές, θεωρούμενα ασφαλή ως σύμβολα αγοραστικής δύναμης, αν και κοστίζει να τα κρατάς σε μεγάλες ποσότητες και δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες μιας εξ αποστάσεως συναλλαγής. Οι καταθέσεις στις τράπεζες σε συσχετισμό με τις πιστωτικές και τις χρεωστικές κάρτες, που συνδέονται μαζί τους, είναι βολικότερες, αλλά και ελαττωματικές. Προβλέπουν υψηλές προμήθειες και, αφότου δεν λογίζονται της άμεσης αρμοδιότητας της εκάστοτε κυβέρνησης, ενέχουν στοιχείο κινδύνου.
Το 2008 εισήλθε στην αγορά το bitcoin, το πρώτο κρυπτογραφημένο νόμισμα, μέσω ατόμου με το ψευδώνυμο Σατόσι Νακαμότο. Επρόκειτο για σύστημα ηλεκτρονικού ρευστού, το οποίο θα λειτουργούσε εκτός των καθιερωμένων διαύλων και δεν θα απαιτούσε την εμπιστοσύνη προς την οποιαδήποτε κεντρική Αρχή.
Eνα υπολογιστικό πρωτόκολλο θα δημιουργούσε νέα ψηφιακά νομίσματα κι ένα δίκτυο εθελοντικού χαρακτήρα με κόμβoυς επεξεργασίας θα διατηρούσε ένα διάσπαρτο δημόσιο καθολικό με την ονομασία blockchain – και αυτό το σύστημα θα βασιζόταν σε υψηλή κρυπτογράφηση για να εξασφαλίσει ακρίβεια, ασφάλεια και ανωνυμία. Οι άνθρωποι θα μπορούσαν, αντί να κάνουν εμβάσματα ή να διαχειρίζονται έντυπους λογαριασμούς, να προχωρούν σε πληρωμές με τη χρήση ιδιωτικών αλφαριθμητικών κλειδιών, πιστοποιώντας ότι έχουν στην κυριότητά τους bitcoins.
Σήμερα, δέκα και πλέον χρόνια από την εμφάνισή τους, το bitcoin και τα άλλα ψηφιακά νομίσματα δείχνει να έχουν επιτύχει, ξεπερνώντας και τα πιο άγρια όνειρα των δημιουργών τους. Δεν μπορείς, όμως, να τα θεωρήσεις χρήματα, γιατί είναι εξαιρετικά ευμετάβλητα κι εύκολα χάνονται. Σχεδόν το 20% όλων των bitcoins σήμερα είναι ανενεργά σε πορτοφόλια ψηφιακά, των οποίων τα κλειδιά έχουν χάσει οι κάτοχοί τους. Επίσης, δεν γίνονται δεκτά ευρέως. Αντί να λειτουργήσουν ως κάτι ρηξικέλευθο, πυροδότησαν τη φιλοσοφία του καζίνου και της κερδοσκοπίας. Οι ρυθμιστικές αρχές οφείλουν να προσέξουν, διότι το ευμετάβλητο του ψηφιακού νομίσματος μπορεί να απειλήσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Επίσης, δεν είναι στα καθήκοντά τους οι Αρχές να εμποδίσουν τις ριψοκίνδυνες επενδύσεις, αλλά χρειάζεται να διασφαλίσουν πως οι χρήστες γνωρίζουν τι πράττουν και δεν βλάπτουν άλλους. Τέλος, μπορούν να επεξεργαστούν βελτιωμένες εναλλακτικές, μιας και το βέβαιον είναι πως το bitcoin φανέρωσε περίτρανα τις τεράστιες αδυναμίες του συμβατικού χρήματος.