Αγνωστες λέξεις παραμένουν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές για αρκετούς κλάδους της οικονομίας, οι οποίοι τόσο την περίοδο των μνημονίων όσο και σήμερα καταγράφουν τα χαμηλότερα ποσοστά χρήσης καρτών. Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, δεκάδες κλάδοι που δραστηριοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών και οι οποίοι διαχρονικά βρίσκονται ψηλά στις λίστες της φοροδιαφυγής αποφεύγουν τις συναλλαγές με κάρτες. Ενώ οι υπηρεσίες είχαν 59,7% μερίδιο στην ιδιωτική κατανάλωση το 2019, στην αξία των πληρωμών με κάρτα το μερίδιό τους περιορίζεται σε 31,3%. Ιδιαίτερα περιορισμένη είναι η διείσδυση της χρήσης καρτών στην εκπαίδευση, στις επαγγελματικές υπηρεσίες και στις επισκευές, ενώ παρά την πρόοδο που σημειώθηκε, υπάρχει περιθώριο για σημαντική περαιτέρω αύξηση της χρήσης καρτών στην εστίαση.Στην κορυφή αυτής της λίστας βρίσκονται:
• Εκπαίδευση.
• Ψυχαγωγία.
• Υπηρεσίες υγείας.
• Συνεργεία αυτοκινήτων.
• Επισκευές ακινήτων.
• Κομμωτήρια.
• Ταξιδιωτικές υπηρεσίες.
• Μικρά καταστήματα τροφίμων.
Μάλιστα, εν μέσω πανδημίας οι κλάδοι αυτοί φαίνεται ότι συνεχίζουν να κρατούν τα ηνία της φοροδιαφυγής, όπως άλλωστε προκύπτει από τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων την περασμένη εβδομάδα, όπου όλες οι ανωτέρω επαγγελματικές δραστηριότητας είχαν εντοπιστεί για φοροδιαφυγή μεγάλης αξίας. Αντίθετα, αυξάνεται η χρήση καρτών στα σούπερ μάρκετ, στα φαρμακεία, στα καταστήματα ένδυσης, ακόμα και στα εστιατόρια για τα οποία, όπως σημειώνεται στη μελέτη, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης.Αυτό που δεν έχει καταφέρει καμία κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια είναι να περιορίσει τη φοροδιαφυγή σε αυτούς τους τομείς. Δεν έχουν ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα, ενώ ταυτόχρονα απουσιάζουν τα κίνητρα τόσο στους φορολογουμένους όσους και στους επαγγελματίες έτσι ώστε να περιορισθεί η φοροδιαφυγή. Στο πλαίσιο αυτό, και όπως ανέφερε ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ Ν. Βέττας, θα πρέπει να ληφθούν στοχευμένα μέτρα για την αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας. Ειδικότερα, τα μέτρα για τους καταναλωτές που προτείνονται εστιάζονται στην:
• Επιστροφή χρημάτων σε καταναλωτές που πληρώνουν ηλεκτρονικά σε στοχευμένους κλάδους ή γεωγραφικές περιοχές.
• Εκπτωση φόρου εισοδήματος που χορηγείται σε περίπτωση μεγάλης χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών σε συγκεκριμένους κλάδους.
• Εφαρμογή ενός πιο στοχευμένου προγράμματος λοταρίας, τόσο ως προς το πεδίο εφαρμογής όσο και ως προς τη δημοσιότητα.
Μέτρα όμως προτείνονται και για τις επαγγελματικές ομάδες που συμβάλλουν στην αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Ειδικότερα:
• Λοταρία για αυτοαπασχολουμένους που επιτυγχάνουν στόχους διείσδυσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
• Πίστωση ή έκπτωση φόρου σε πωλητές αγαθών και παρόχων υπηρεσιών που επιτυγχάνουν στόχους διείσδυσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών τόσο σε σχέση με το επίπεδο χρήσης όσο και με την ετήσια αύξησή τους.
• Εφαρμογή ηλεκτρονικής τιμολόγησης.Μείωση λόγω πανδημίας
Η πανδημία επηρέασε σημαντικά τη χρήση καρτών στην Ελλάδα. Με την επιβολή των πρώτων περιοριστικών μέτρων, ο αριθμός πληρωμών με κάρτα μειώθηκε (σε σύγκριση με ένα έτος πριν) κατά 7% τον Μάρτιο του 2020 και κατά 19% τον Απρίλιο, αλλά επανήλθε σε διψήφιους ρυθμούς ανόδου (13%-14%) με το άνοιγμα της οικονομίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Η αύξηση της συχνότητας στη διάρκεια της πανδημίας αφορούσε κυρίως συναλλαγές μικρότερης αξίας, ενώ η αξία των συναλλαγών με φυσική παρουσία υποχώρησε σημαντικά. Ως αποτέλεσμα, παρά τη μεγάλη άνοδο των διαδικτυακών πληρωμών με κάρτα (άνω του 20% σε αριθμό και άνω του 30% σε αξία, το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο του 2020), η αξία συναλλαγών στο σύνολο της αγοράς κατέγραψε υψηλούς ρυθμούς συρρίκνωσης (22%-25%) το 2020.
Το «πλαστικό χρήμα» αυξάνει τα έσοδα από τον ΦΠΑ
Αν η χρήση καρτών φτάσει στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τα έσοδα από ΦΠΑ θα αυξηθούν κατά 1,1 δισ. ευρώ σε μια χρονιά, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ. Ηδη, η χρήση καρτών και ο πρόσφατος νόμος του 2016 για τα κίνητρα πληρωμής μέσω «πλαστικού χρήματος» συνέβαλε στην αύξηση κατά 17% των εσόδων από ΦΠΑ το 2019.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η αύξηση κατά 1% της χρήσης καρτών σε αξία συναλλαγών οδηγεί σε αύξηση των εσόδων ΦΠΑ κατά 0,13 ποσοστιαίες μονάδες. Μάλιστα, το όφελος στον ΦΠΑ λόγω της αυξημένης χρήσης καρτών εκτιμάται σε 273 εκατ. ευρώ το 2019. Σημειώνεται ότι το συνολικό δημοσιονομικό όφελος είναι μεγαλύτερο, καθώς ο υπολογισμός δεν περιλαμβάνει το όφελος που προκύπτει ως επιπλέον έσοδα από φορολογία εισοδήματος και ασφαλιστικές εισφορές που σχετίζονται με οικονομική δραστηριότητα η οποία παρέμενε αδήλωτη πριν από την εξάπλωση των καρτών πληρωμής. Με δεδομένο ότι το επίπεδο χρήσης καρτών στην Ελλάδα παραμένει χαμηλό σε σχέση με άλλες χώρες της Ε.Ε., υπάρχει περιθώριο για μεγαλύτερο δημοσιονομικό όφελος από συνέχιση της εξάπλωσης της χρήσης των ηλεκτρονικών πληρωμών.
Με βάση διεθνείς πρακτικές για το μερίδιο χρήσης καρτών προς ιδιωτική κατανάλωση, τα ετήσια έσοδα ΦΠΑ θα ήταν υψηλότερα κατά 6,4% (1,1 δισ. ευρώ) αν η Ελλάδα έφθανε το μέσο επίπεδο χρήσης καρτών της Ευρωζώνης και κατά 11,1% (2 δισ. ευρώ) εάν έφθανε το μέσο επίπεδο χρήσης που σημειώνεται στην Ε.Ε.-28. Με βάση τα στοιχεία, παρά την ισχυρή άνοδο της χρήσης καρτών στη χώρα την τελευταία πενταετία δεν εξαλείφθηκε η διαφορά σε σχέση με το μέσο επίπεδο χρήσης καρτών της Ε.Ε. Ειδικότερα, η αξία συναλλαγών με κάρτα ως ποσοστό της κατανάλωσης νοικοκυριών ανήλθε σε 21,1% στην Ελλάδα το 2019, από 7% το 2015. Παραμένει όμως σημαντικά χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (31,7%) και της Ε.Ε.-28 (39,5%).