Στην Ελλάδα του 2021 δραστηριοποιούνται μόλις 331 επιχειρήσεις –σε σύνολο 821.540 οντοτήτων– οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν ως «μεγάλες» με βάση τούς κοινά αποδεκτούς ορισμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Μόλις 331 είναι, δηλαδή, οι εργοδότες που απασχολούν πάνω από 250 εργαζομένους ο καθένας, με τον κατάλογο μάλιστα να συμπεριλαμβάνει και τις επιχειρήσεις που έχουν άμεση ή έμμεση σύνδεση με το κράτος. Είμαστε η χώρα με το πλέον κατακερματισμένο επιχειρείν στην Ευρώπη, κάτι που έχει προφανή αντίκτυπο στους εργαζομένους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι στις λεγόμενες πολύ μικρές επιχειρήσεις –δηλαδή όλες τις οντότητες στις οποίες απασχολούνται έως και 9 εργαζόμενοι, οι οποίες όμως στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το… 97,4% του συνόλου– οι μισθοί είναι πολύ χαμηλότεροι συγκριτικά με τους αντίστοιχους που προσφέρονται στις μικρές, στις μεσαίες ή στις (λιγοστές) μεγάλες επιχειρήσεις.
Τα στατιστικά στοιχεία του ίδιου του ΕΦΚΑ είναι αποκαλυπτικά: Ο μέσος μεικτός μισθός πλήρους απασχόλησης στους εργοδότες που απασχολούν πάνω από 10 άτομα προσωπικό στην Ελλάδα διαμορφώνεται στα 1.372,2 ευρώ με βάση τα προ πανδημίας επίπεδα (Δεκέμβριος 2019).
Χαμηλοί μισθοί
Στις λεγόμενες πολύ μικρές επιχειρήσεις, αυτές δηλαδή που απασχολούν λιγότερους από 10 ανθρώπους, ο μέσος μεικτός μισθός πλήρους απασχόλησης διαμορφώθηκε τον Δεκέμβριο του 2019 στα 840,41 ευρώ. Δηλαδή, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα πληρώνουν 38,8% λιγότερα χρήματα συγκριτικά με τις μικρές, τις μεσαίες ή τις ελάχιστες μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα.
Ο κατακερματισμός του επιχειρείν δημιουργεί βέβαια και άλλα σοβαρά προβλήματα: έλλειψη ανταγωνιστικότητας, εκτεταμένη φοροδιαφυγή, η οποία είναι δύσκολο να εντοπιστεί ακριβώς λόγω του κατακερματισμού, αλλά και περιορισμένες δυνατότητες εξωστρέφειας. Προκειμένου να αναστραφεί αυτή η εικόνα, που συνιστά μια ακόμη αρνητική ελληνική πρωτιά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα επιχειρηθεί μέσα στους επόμενους μήνες μια ολοκληρωμένη παρέμβαση για τη συγκρότηση μεγαλύτερων επιχειρηματικών μονάδων.
Μετά τις ΙΚΕ, τις λεγόμενες επιχειρήσεις τού «ενός ευρώ», που κυριάρχησαν τα τελευταία χρόνια λόγω των πλεονεκτημάτων τους, δρομολογείται μια καινούργια μορφή επιχειρηματικής οντότητας, η οποία θα αποσκοπεί στο να δημιουργήσει ρεύμα συνένωσης δυνάμεων ακόμη και από έχοντες ατομική επιχείρηση. Τα κίνητρα θα είναι τόσο φορολογικά όσο και (κυρίως) χρηματοδοτικά. Ενόψει και της ενεργοποίησης του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης, που θα δώσει φθηνό χρήμα για επενδύσεις, το ζητούμενο είναι να αποκτήσουν δυνατότητα αξιοποίησης αυτών των πόρων πολύ περισσότερες επιχειρήσεις σε σχέση με αυτές που εμφανίζονται σήμερα να πληρούν τα βασικά κριτήρια: δυνατότητα χρηματοδότησης επενδύσεων, πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό. Η ανταπόκριση που θα δείξει η αγορά σε αυτά τα κίνητρα που θα θεσπιστούν μέσα στους επόμενους μήνες συνιστά ένα ακόμη μεγάλο στοίχημα.
Με βάση τους κοινώς αποδεκτούς ορισμούς σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι επιχειρήσεις κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες με κριτήριο τον αριθμό των εργαζομένων που απασχολούν:
1. Πολύ μικρές θεωρούνται είτε οι επιχειρηματικές μονάδες στις οποίες μπορεί να απασχολείται μόνο ο επιχειρηματίας (αυτοαπασχόληση) είτε και αυτές που έχουν έως και 9 εργαζομένους. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι 800.075 και αντιπροσωπεύουν το 97,4% του συνόλου, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. των «28» είναι 93%. Αν μάλιστα απομονωθούν οι επιχειρήσεις με μόνο έναν εργαζόμενο (τον εργοδότη), η διαφορά της Ελλάδας με την Ε.Ε. είναι ακόμη πιο χαώδης.
2. Μικρές θεωρούνται οι επιχειρήσεις με 10 έως 49 εργαζομένους. Στην Ελλάδα έχουμε 18.958 μικρές επιχειρήσεις, που αντιστοιχούν στο 2,3% του συνόλου, με τον μέσο όρο της Ε.Ε. να διαμορφώνεται στο 5,9%.
3. Οι μεσαίες επιχειρήσεις είναι αυτές που απασχολούν από 50 έως 249 άτομα προσωπικό. Εχουμε μόλις 2.176 ή το 0,3% του συνόλου έναντι 0,9% στην Ευρώπη.
4. Οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι αυτές στις οποίες εργάζονται περισσότερα από 250 άτομα. Είναι μόλις 331 και ουσιαστικά δεν μπορεί να υπολογιστεί μερίδιο.
Με βάση αυτούς τους ορισμούς, το 99,96% όλων των επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες, δηλαδή απασχολούν λιγότερα από 250 άτομα. Το ζήτημα όμως είναι ότι αυτές οι επιχειρήσεις απασχολούν το 88% των εργαζομένων, και μάλιστα με χαμηλούς μισθούς, όπως προκύπτει και από τα στοιχεία του ΕΦΚΑ. Η χαώδης διαφορά με την Ευρώπη φαίνεται και από το γεγονός ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ε.Ε. απασχολούν μόλις το 66,6% του συνόλου των εργαζομένων. Ή, πολύ απλά, με αυτά τα δεδομένα, ευκαιρίες απασχόλησης στην Ελλάδα με καλά πληρωμένες δουλειές δεν υπάρχουν.
Ερχονται οι «αστικές επιχειρηματικές συμπράξεις»
Μια νέα νομική μορφή για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας θα έρθει να προστεθεί μέσα στους επόμενους μήνες στις υφιστάμενες. Μετά τις ατομικές επιχειρήσεις, τις προσωπικές εταιρείες, τις ανώνυμες εταιρείες, τις ΕΠΕ ή τις ΙΚΕ ο κατάλογος θα εμπλουτιστεί με τις «αστικές επιχειρηματικές συμπράξεις».
Ουσιαστικά, θα νομοθετηθεί ένα καινούργιο πλαίσιο το οποίο θα ενθαρρύνει τις ατομικές επιχειρήσεις να συμμετέχουν σε ανώτερης μορφής εταιρεία. Στην πράξη, θα «πριμοδοτείται» με φορολογικά αλλά και χρηματοδοτικά κίνητρα η συνεργασία μεταξύ ατομικών επιχειρήσεων ή ακόμη και η συγχώνευση των μικρομεσαίων. Τα κίνητρα δεν θα είναι ενιαία και οριζόντια αλλά «στοχευμένα», ώστε να φανούν στην πράξη και πιο ισχυρά. Οι πολύ μικρές ατομικές επιχειρήσεις που κατά κύριο λόγο δηλώνουν πολύ χαμηλά κέρδη της τάξεως των 5.000-10.000 ευρώ, εκτιμάται ότι δεν θα μπουν στη διαδικασία συνένωσης δυνάμεων αν τους δοθούν μόνο φορολογικά κίνητρα. Και αυτό διότι, ούτως ή άλλως, ο φόρος που πληρώνουν είναι ελάχιστος (ειδικά μετά την ενεργοποίηση της νέας κλίμακας που προβλέπει συντελεστή 9% για τα πρώτα 10.000 ευρώ κερδοφορίας).
Οι ατομικές επιχειρήσεις έχουν ανάγκη κατά κύριο λόγο από χρηματοδότηση είτε υπό μορφήν επιδοτήσεων είτε υπό μορφήν δανεισμού με ευνοϊκούς όρους. Σήμερα, οι περισσότεροι επαγγελματίες είναι «αποκλεισμένοι» από τις τράπεζες, καθώς δεν πληρούν τα κριτήρια δανειοδότησης. Από την άλλη, στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις που απασχολούν προσωπικό και εμφανίζουν σημαντική κερδοφορία, τα φορολογικά κίνητρα ή η δυνατότητα μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών εκτιμάται ότι θα «λειτουργήσει» περισσότερο αποδοτικά.
Το μεγάλο δέλεαρ
Η νέα νομική μορφή και τα κίνητρα συγχωνεύσεων θα συνδεθούν με το Ταμείο Ανάκαμψης. Και αυτό, διότι ο στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα και στις πολύ μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σήμερα στην αγορά, αφού συνενωθούν και αποκτήσουν μεγαλύτερη οντότητα, να διεκδικήσουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν στις ιδιωτικές επενδύσεις που θα «πριμοδοτεί» το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης κυρίως με τη χορήγηση εξαιρετικά ευνοϊκής χρηματοδότησης.
Τα δάνεια που θα λάβει η χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης θα χρησιμοποιηθούν για τη χορήγηση δανείων στους υποψήφιους επενδυτές με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους (σ.σ. σχεδόν άτοκα). Ωστόσο, η βιωσιμότητα των προτεινόμενων επενδύσεων θα κρίνεται από τις τράπεζες.
Αρα, χωρίς τις συνενώσεις δυνάμεων και την απόκτηση μεγαλύτερου επιχειρηματικού μεγέθους, οι μικρομεσαίοι ουσιαστικά θα αποκλείονται από τη δυνατότητα να χρηματοδοτηθούν για να προχωρήσουν σε κάποια επένδυση.