Από την κατασκευή αυτοκινήτων έως τα αυτοεξυπηρετούμενα ταμεία, όλοι διαπιστώνουμε ότι ο αυτοματισμός μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο της εργασίας: από τη μία πλευρά κατατείνει στο μειωμένο κόστος και την υψηλότερη παραγωγικότητα και από την άλλη στην επισφαλέστερη απασχόληση.
Η πανδημία όξυνε την κατάσταση. Η αύξηση της τηλεργασίας, επί παραδείγματι, πλήττει τους εργαζομένους με χαμηλούς μισθούς και διευρύνει τις ανισότητες. Γενικότερα, εάν η πανδημία επιταχύνει τον ρυθμό αυτοματοποίησης, τότε ενδέχεται να αντιμετωπίσουμε αύξηση της ανεργίας για όσους έχουν χαμηλή εξειδίκευση. Οι ανησυχίες είναι βάσιμες, όπως αποδεικνύει πρόσφατη έρευνα του ΔΝΤ, στο πλαίσιο της οποίας επικεντρωθήκαμε σε μία μορφή αυτοματισμού, τα βιομηχανικά ρομπότ, και αναλύσαμε το πόσο επηρέασε την υιοθέτησή τους μία σειρά παλαιότερων σοβαρών πανδημιών: του SARS (του oξέος αναπνευστικού συνδρόμου) το 2003, της H1N1 (της γρίππης των χοίρων) το 2009, του MERS (του αναπνευστικού συνδρόμου της Μέσης Ανατολής) το 2012 και του Εμπολα το 2014. Εξετάσαμε 18 βιομηχανίες σε 40 χώρες μεταξύ των ετών 2000 και 2018.
Διαπιστώσαμε ότι η χρήση των ρομπότ (μετρημένη με νέες εγκαταστάσεις ρομπότ ανά 1.000 υπαλλήλους) αυξάνεται μετά ένα πανδημικό συμβάν, ειδικά όταν οι επιπτώσεις στην υγεία είναι σοβαρές και όταν η πανδημία σχετίζεται με δραστική οικονομική ύφεση. Ποιοι είναι οι λόγοι: Πρώτον, μετά μεγάλα σοκ, όπως η ύφεση, οι εταιρείες αναδιοργανώνουν τις δραστηριότητές τους και προσαρμόζουν την παραγωγή σε τεχνολογίες, που μειώνουν το κόστος εργασίας. Δεύτερον, οι εταιρείες ίσως προτιμούν τα ρομπότ, επειδή είναι απρόσβλητα από ασθένειες. Επιπλέον, η αβεβαιότητα λόγω πανδημίας ευνοεί την αυτοματοποίηση, διότι οι επιχειρήσεις προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι μπορούν να αντεπεξέλθουν και στην επόμενη τέτοια κρίση. Οι εργαζόμενοι με χαμηλή εξειδίκευση διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εκτοπισμού από τα ρομπότ εν συγκρίσει με τους υψηλά ειδικευμένους, εκτραχύνοντας την υπάρχουσα δυναμική ανισότητας. Η επιτάχυνση της ρομποτοποίησης είναι μία οδός, μέσω της οποίας οι πανδημίες οξύνουν την ανισότητα Καθώς ο αυτοματισμός εντείνεται μετά την πανδημία, μετασχηματίζοντας τους χώρους εργασίας, περισσότεροι άνθρωποι θα κληθούν να βρουν νέα εργασία, ειδικά οι λιγότερο ειδικευμένοι. Οι πολιτικές για τον μετριασμό της αυξανόμενης ανισότητας περιλαμβάνουν την αναβάθμιση της εκπαίδευσης για την ικανοποίηση της ζήτησης, παρέχοντας πιο ευέλικτες δεξιότητες, τη διά βίου μάθηση και την εκ νέου κατάρτιση.
Ενα καλό παράδειγμα είναι η πρωτοβουλία SkillsFuture της Σιγκαπούρης για τη διά βίου μάθηση σε όλα τα στάδια της ζωής, ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις από τις τεχνολογικές αλλαγές. Αν και η ρομποτοποίηση είναι αναπόφευκτη, το πώς αυτή θα επιμεριστεί, θα εξαρτηθεί από τις πολιτικές.
* Οι Tahsin Saadi Sedik και Jiae Yoo είναι οικονομολόγοι του ΔΝΤ.