Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι η κινητήριος δύναμη που καλείται να κάνει πράξη το όραμα της Ε.Ε. για μια οικονομική ανάκαμψη από την πανδημία με αιχμή τις «πράσινες» επενδύσεις σε όλο τους το φάσμα.
Στο πλαίσιο αυτό, το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας («Ελλάδα 2.0») καλείται να στηρίξει και να υλοποιήσει μία σειρά από μεγαλεπήβολες επενδύσεις σε πληθώρα οικονομικών τομέων, ανάμεσά τους και η ενέργεια, με το ποσό για τα «πράσινα» έργα να φτάνει το 37% του συνόλου των 57 δισ. ευρώ που φιλοδοξεί να κινητοποιήσει η κυβέρνηση. Σε αυτήν την κατεύθυνση, έχει ήδη υπογραφεί η συμφωνία για τη χρηματοδότηση μεγάλων επενδύσεων ύψους 5 δισ. ευρώ, μεταξύ της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του υπουργείου Οικονομικών. Μόνο για το 2020, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων παρείχαν στην Ελλάδα στήριξη ύψους 2,8 δισεκατομμυρίων ευρώ προς ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις.
Οπως είναι λογικό, το Σχέδιο Ανάκαμψης ενισχύει σημαντικά τόσο τη στρατηγική απολιγνιτοποίησης και ενεργειακής μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών της χώρας μας, όσο και τις υφιστάμενες χρηματοδοτήσεις του ΕΣΠΑ, με απώτερο σκοπό την επίτευξη των στόχων του 2030 στις εκπομπές CO2, τη διείσδυση των ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας. Τους πόρους του σχεδίου θα πλαισιώσουν άλλες χρηματοδοτήσεις του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, με αποτέλεσμα μια μόχλευση ικανή να οδηγήσει σε μια κρίσιμη μάζα ανάπτυξης για τον κάθε τομέα.
Ανάμεσα στα έργα που θα λάβουν κονδύλια από το εθνικό σχέδιο ξεχωρίζουν αυτά για την ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρισμού (307 εκατ. ευρώ), που σε συνδυασμό με την αποθήκευση ενέργειας (450 εκατ.) και τους έξυπνους μετρητές θα οδηγήσουν σε ένα στιβαρό σύστημα που θα μπορέσει να «σηκώσει» την ανάπτυξη των ΑΠΕ στο νέο της στάδιο με ποσοστά διείσδυσης που θα προσεγγίζουν το 50%. Πέραν όμως των ΑΠΕ, υπάρχει και ένας ακόμη λόγος, αφού οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ανέδειξαν την ανάγκη για ενίσχυση του δικτύου, γεγονός που αναγνωρίζουν και οι διαχειριστές.
Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών, καθοριστική είναι η στήριξη με 202 εκατ. ευρώ για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του ειδικού λογαριασμού (ΕΛΑΠΕ), ώστε να υπάρξει εξομάλυνση των οικονομικών συνθηκών για τους επενδυτές και να μπορέσουν να προγραμματίσουν τα έργα τους με σιγουριά στη δεκαετία που διανύουμε. Ολα αυτά τη στιγμή κατά την οποία τόσο το ΥΠΕΝ, όσο και οι επιχειρήσεις στρέφονται σε μία σειρά από νέες τεχνολογίες, όπως τα υπεράκτια αιολικά, προκειμένου να εκμεταλλευθεί η χώρα το πλούσιο ανανεώσιμο δυναμικό της σε ξηρά και θάλασσα. Εκεί εντάσσεται και η συμπερίληψη του νέου θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στο Σχέδιο Ανάκαμψης, όπως και το χωροταξικό των ΑΠΕ.
Η μεγαλύτερη τομή, όμως, του Σχεδίου Ανάκαμψης έχει να κάνει με την εξοικονόμηση ενέργειας, αφού προβλέπει πόρους 1,73 δισ. ευρώ για νέα προγράμματα «Εξοικονομώ» στις κατοικίες, στις επιχειρήσεις και στο Δημόσιο που μαζί με τη μόχλευση αναμένεται να φτάσουν τα 4,5 δισ. Η εξοικονόμηση είναι το πιο απαιτητικό κομμάτι της ενεργειακής μετάβασης και τα κονδύλια αυτά θα έχουν καθοριστική σημασία για την επίτευξη των στόχων. Ταυτόχρονα, η επιτάχυνση και η μεγέθυνση των προγραμμάτων εξοικονόμησης αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για την κυβέρνηση και όλους τους εμπλεκόμενους που καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες εξελίξεις σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Ενα ακόμη στοίχημα είναι η ηλεκτροκίνηση και η ανάπτυξη του δικτύου φόρτισης, όπου στο σχέδιο προβλέπονται περί τα 300 εκατ. ευρώ για τις συγκοινωνίες και τους φορτιστές τη στιγμή κατά την οποία το ΥΠΕΝ έχει θέσει στόχο μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2021 να έχουν χωροθετηθεί 10.000 σημεία φόρτισης. Πλέον παρατηρούμε πως το κόστος των ηλεκτρικών αυτοκινήτων μειώνεται σταδιακά και σύντομα θα φτάσει σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα, ώστε να μπορεί να ανταγωνιστεί επί ίσοις όροις το κόστος των συμβατικών. Δεδομένης λοιπόν της απότομης διείσδυσης των ηλεκτρικών οχημάτων, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη ενός επαρκούς δικτύου για την περαιτέρω ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης.
Οσον αφορά τα ορυκτά καύσιμα, η νέα κατεύθυνση της Κομισιόν απαγορεύει επί της ουσίας τη χρηματοδότησή τους, με αποτέλεσμα να μην περιλαμβάνονται στο εθνικό σχέδιο κονδύλια για υποδομές ή μονάδες φυσικού αερίου, οι οποίες θα πρέπει να στηριχθούν σε εναλλακτικά κεφάλαια. Από την πλευρά τους, οι εγχώριες εταιρείες του φυσικού αερίου δηλώνουν ότι δεν θα υπάρξει πρόβλημα με τη χρηματοδότηση της επέκτασης του δικτύου σε νέες περιοχές, καθώς υπάρχουν επαρκή κεφάλαια με ίδια μέσα ή από άλλες πηγές χρηματοδότησης. Το ίδιο ισχύει και με τις νέες μονάδες αερίου που σχεδιάζουν τόσο η ΔΕΗ όσο και οι ιδιωτικοί όμιλοι, ώστε να πλαισιώσουν τις ΑΠΕ στο κρίσιμο μεσοδιάστημα μέχρι οι τελευταίες να μπορέσουν να αναλάβουν το βάρος μαζί με την αποθήκευση.
Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ότι στο Σχέδιο Ανάκαμψης υπάρχουν κονδύλια 100 εκατ. ευρώ για τη δέσμευση και αποθήκευση CO2 σε εγκαταστάσεις του Πρίνου που αποτελεί ένα πρωτοποριακό σχέδιο για τα ελληνικά δεδομένα. Υψηλής σημασίας είναι και τα κονδύλια 242 εκατ. ευρώ για την αποκατάσταση των παλαιών λιγνιτωρυχείων στη Δ. Μακεδονία, ώστε να αξιοποιηθούν οι εκτάσεις για νέες δραστηριότητες με βάση το σχέδιο μετασχηματισμού της τοπικής οικονομίας.
Συνοψίζοντας, η ενεργειακή αγορά βρίσκεται στο επίκεντρο του σχεδίου ανάκαμψης της Ε.Ε., το οποίο καλείται να ενισχύσει τη γρήγορη έξοδο από την κρίση και ταυτόχρονα να θέσει τα θεμέλια για μια σύγχρονη και βιώσιμη οικονομία. Το Σχέδιο Ανάκαμψης αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία, όχι μόνο ώστε η Ελλάδα να προχωρήσει ταχύτατα προς την ενεργειακή μετάβαση, αλλά και για να καλύψει μέρος του εδάφους που χάθηκε την προηγούμενη δεκαετία.
* Ο δρ Κώστας Ανδριοσόπουλος είναι καθηγητής ECSP Business School, πρόεδρος επιτροπής ενέργειας του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου, διευθύνων σύμβουλος Akuo Energy Ελλάδος.