Μια νέα κοινωνία, με πιο συνειδητοποιημένους και δημιουργικούς ανθρώπους, και μια οικονομία με δυναμική ανάπτυξης αντίστοιχη με αυτή μετά το τέλος του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα φέρει η επόμενη μέρα της πανδημίας. Οταν η αισιόδοξη αυτή άποψη διατυπώνεται από έναν από τους πλέον δυναμικούς επιχειρηματίες της χώρας, τον οποίο η μακρά περίοδος της κρίσης δεν εμπόδισε στην επέκταση των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων στο εσωτερικό αλλά και στον διεθνή στίβο, μπορούμε να ελπίζουμε σε καλύτερες ημέρες που τόσο έχουμε ανάγκη. Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, σε μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στην «Κ», μιλάει για την επόμενη μέρα της πανδημίας και το δυναμικό rebound που θα ακολουθήσει, αλλά και το νέο παραγωγικό μοντέλο που έχει ανάγκη η χώρα, το οποίο θα πρέπει να συνδυάζει καινοτομία, παραγωγή, υπηρεσίες και δεξιότητες. Μεταφέρει τη μεγάλη εμπιστοσύνη του στο μέλλον των ελληνικών επιχειρήσεων αλλά και την έμμεση αγωνία του για το «εθνικό διακύβευμα» της αποτελεσματικής αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
– Φαίνεται ότι, ύστερα από ένα χρόνο με περιορισμούς, υπάρχει μια κοινωνική και οικονομική κόπωση; Σας προβληματίζουν οι συνέπειες, πολιτικές και κοινωνικές;
– Η πανδημία είναι ένα συνταρακτικό παγκόσμιο γεγονός και θα ήταν λάθος να μην το αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιο, και σε ατομικό και σε εθνικό, αλλά εντέλει και σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι θέμα χρόνου νομίζω η κοινωνία να πιέσει προς τον υποχρεωτικό εμβολιασμό: όχι τόσο για να μη μολυνθούμε, αλλά για να μην εξελίσσονται οι μολύνσεις σε βαριά νόσο με υπαρξιακό κίνδυνο. Με την ελπίδα –το βλέπουμε στο παράδειγμα στο Ισραήλ– το τείχος ανοσίας να γίνει τόσο υψηλό (π.χ. 90%-95%) που η COVID-19 να έχει γίνει μια γρίπη. Για την οποία γρίπη εμβολιαζόμαστε ετησίως και δεν κινδυνεύουμε.
– Πώς βλέπετε την οικονομική πραγματικότητα την επομένη της πανδημίας;
– H επομένη της πανδημίας δεν θα συμβεί ξαφνικά σε μία ημέρα. Θα συμβεί σταδιακά και θα χρειαστεί ένα ικανό διάστημα επαναπροσαρμογής.
Οταν φτάσουμε εκεί, θα είναι όλα καλύτερα σε σχέση με την pre-COVID εποχή: πιο συνειδητοποιημένοι άνθρωποι, λιγότερο εγωιστές, με χαρά για τη ζωή και τη δημιουργία και τις οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις, και με μια οικονομία που θα αναπτύξει πολύ μεγάλη δυναμική, όπως έγινε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
– Να σταθούμε λίγο περισσότερο στα θέματα της οικονομίας; Στη διάρκεια της πανδημίας, η μεταποίηση και οι εξαγωγές συνέχισαν να δείχνουν δυναμισμό. Πώς το εξηγείτε και τι συμπεράσματα θα πρέπει να εξαχθούν για το μέλλον;
– Οι ελληνικές επιχειρήσεις άντεξαν μια πολυετή δημοσιονομική και πιστωτική κρίση με εξουδετερωμένο το τραπεζικό σύστημα. Λίγοι δεν τα κατάφεραν. Οι πολλοί όμως τα κατάφεραν και, μέσα από αξιοθαύμαστες επιχειρηματικές δεξιότητες που «αναγκάστηκαν» να αναπτύξουν, έχουν τώρα «αντισώματα» και γι’ αυτή την κρίση. Εχω μεγάλη εμπιστοσύνη στο μέλλον των ελληνικών επιχειρήσεων και τώρα πια και των τραπεζών. Η ανθεκτικότητα της μεταποίησης και των εξαγωγών, που αναφέρετε, είναι μόνο ένα δείγμα του μεγάλου rebound που θα ακολουθήσει.
– Πολλές προσδοκίες έχουν επενδυθεί στους πόρους από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να μπορέσει η οικονομία να τους απορροφήσει εντός των προβλεπόμενων χρονοδιαγραμμάτων;
– Είναι γεγονός ότι οι πόροι του Ταμείου ανέρχονται σε ένα πολύ σημαντικό ποσό για τη χώρα μας. Αν σε αυτό το ποσό συνυπολογίσουμε και τη μόχλευση, τότε δίχως υπερβολή μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα νούμερο που μπορεί να πλησιάζει το σημερινό –μειωμένο λόγω κρίσης– ΑΕΠ. Ωστόσο το ποσό αυτό πρέπει να απορροφηθεί μέσα σε πολύ στενά χρονικά πλαίσια. Η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη καταρτίσει τη λίστα των προτεινόμενων δράσεων, ενώ έχει πραγματοποιηθεί και η σχετική κοστολόγησή τους. Αυτό που χρειάζεται είναι ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στις διαδικασίες δημοπράτησης, αδειοδότησης όπου απαιτείται, αλλά και ανάθεσης. Μην αναλωθούμε στη γραφειοκρατία και μην αρχίσουμε τη στείρα αντιπαράθεση και την αμφισβήτηση μπροστά σε ένα τέτοιο εθνικό διακύβευμα. Χρειάζεται συστράτευση όλων των δυνάμεων για να πετύχουμε.
– Από την περίοδο της δημοσιονομικής κρίσης επισημαίνεται από πολλές πλευρές η ανάγκη αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου. Το επισημαίνει διαρκώς ο ΣΕΒ, πριν από μερικές ημέρες το έθεσε εκ νέου ο διοικητής της ΤτΕ. Ποια θα μπορούσαν να είναι τα χαρακτηριστικά ενός πιο αποτελεσματικού παραγωγικού μοντέλου;
– Θα συμφωνήσω απόλυτα. Ενα παραγωγικό μοντέλο που δεν «παράγει» δεν μπορεί να είναι αποδεκτό, ούτε ευέλικτο. Για χρόνια, οι παραγωγικές ηλικίες βασίζονταν στην εστίαση ή στο λιανεμπόριο και όχι στην πρωτογενή παραγωγή. Ταυτόχρονα, η εθνική στοχοπροσήλωση στον τουρισμό παραγκώνιζε την πραγματική ελληνική βιομηχανία. Ηλθε η πανδημία και μας έδειξε ότι με αυτό το μοντέλο «ο βασιλιάς είναι γυμνός». Χρειάζονται κίνητρα και προοπτικές, για να στρέψουμε τους νέους σε δουλειές παραγωγής, και το καινούργιο μοντέλο να συνδυάζει καινοτομία, παραγωγή, υπηρεσίες και δεξιότητες (επιμένω) που απαιτούνται στη σημερινή εποχή.
– Αντιλαμβάνομαι ότι μια ανησυχία της αγοράς είναι η δυνατότητα του τραπεζικού συστήματος να χρηματοδοτήσει την πραγματική οικονομία, λόγω του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αν και ο όμιλος έχει υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση και εναλλακτικές πηγές άντλησης ρευστότητας, συμμερίζεστε αυτή την ανησυχία;
– Υπάρχουν πολύ πιο ειδήμονες για τα τραπεζικά από εμένα. Τολμώ να πω, όμως, ότι η πλήρης επαναφορά των τραπεζών θα είναι ένας συνδυασμός στιβαρής ανόδου του ΑΕΠ τα προσεχή χρόνια, εκσυγχρονισμού (και κοστολογικού) των ίδιων των τραπεζών και σταδιακής μείωσης των NPLs. Από εκεί και πέρα, οι αγορές βρίσκονται σε ένα καλό σημείο και οι εταιρείες που έχουν σοβαρά επιχειρηματικά πλάνα θα έχουν πρόσβαση πάντα σε γραμμές χρηματοδότησης. Ως εταιρεία έχουμε καταφέρει να έχουμε διαφοροποιημένο πιστοληπτικό προφίλ και με πρόγραμμα που χρηματοδοτεί τα επενδυτικά μας πλάνα. Συνεπώς η προτροπή μου είναι οι επιχειρήσεις να δομούν επιχειρηματικά πλάνα, να τα εκτελούν στο ακέραιο και αυτό θα φέρει εμπιστοσύνη και καλές πιστοληπτικές γραμμές.
Τα δημόσια έργα, το crash test στις ΑΠΕ και ο ρόλος της Mytilineos
– Πρόσφατα άλλαξε το θεσμικό πλαίσιο για τις συμβάσεις δημοσίων έργων. Πώς το αξιολογείτε;
– Η πρόσφατη τροποποίηση του ν. 4412/16 ολοκληρώθηκε σε κρίσιμη ιστορική συγκυρία και θεωρώ ότι σε γενικές γραμμές κινήθηκε στη σωστή κατεύθυνση.
Στη σημερινή συγκυρία, η απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων για τα δημόσια έργα και τις υποδομές είναι ζωτική προϋπόθεση για την ταχεία ανάπτυξη της οικονομίας. Γι’ αυτό πρέπει να είναι εμπρόθεσμη και αποτελεσματική. Ελπίζω ότι ο νέος νόμος θα συντελέσει ώστε να αποφευχθούν οι καθυστερήσεις στις διαγωνιστικές διαδικασίες, η άγονη γραφειοκρατία, καθώς και οι στρεψόδικες πρωτοβουλίες που πολύ συχνά στερούνται ουσιαστικού αντικειμένου διαφοράς. Επίσης, πρέπει να διασφαλισθεί το υγιές ανταγωνιστικό περιβάλλον της κατασκευαστικής αγοράς και να λειτουργεί ο αποτελεσματικός και ανόθευτος ανταγωνισμός, προκειμένου να ικανοποιείται πρωτίστως το γενικό συμφέρον, με την παράδοση σε δημόσια χρήση των καλύτερων έργων και στη φθηνότερη τιμή.
– Η ελληνική βιομηχανία εξακολουθεί να πληρώνει πολλαπλάσιο κόστος ενέργειας από τους ανταγωνιστές της στην Ευρώπη. Με τη διπλή ιδιότητα της εταιρείας σας, και ως μεγάλου παραγωγού και ως μεγάλου καταναλωτή, πού εντοπίζετε το πρόβλημα;
– Το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας έχει δύο παραμέτρους, τη χρέωση του ρεύματος και τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις. Για τις δεύτερες, η Ελλάδα έχει υλοποιήσει αρκετές από τις βέλτιστες πρακτικές των άλλων κρατών-μελών, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, αλλά απομένουν κάποιες κρίσιμες ακόμα, όπως οι χρεώσεις χρήσης συστήματος. Γνωρίζουμε ότι ο νέος υπουργός, ο ΑΔΜΗΕ και η ΡΑΕ έχουν αναλάβει πρωτοβουλία, ελπίζουμε να τη δούμε άμεσα να υλοποιείται. Το ίδιο ισχύει και για το νέο σχήμα αντιστάθμισης του έμμεσου κόστους εκπομπών, που η Ελλάδα πρέπει να κοινοποιήσει στην DGComp.
Oσον αφορά το «ανταγωνιστικό» σκέλος της ενέργειας, ιδίως για την ενεργοβόρο βιομηχανία, πράγματι η Ελλάδα βρίσκεται αδικαιολόγητα πολύ πάνω από τον μέσο όρο των Ευρωπαίων ανταγωνιστών της.
Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες επιτυγχάνεται η ισορροπία για τους παραγωγούς (τους προμηθευτές) και τους βιομηχανικούς καταναλωτές, που εντέλει δεν είναι γνήσια «αντίπαλες ομάδες». Η ελληνική βιομηχανία αγωνίζεται να παραμείνει ζωντανή και ανταγωνιστική διεθνώς παρά την τιμή του ρεύματος και όχι χάρη σε αυτή. Η τιμή του ρεύματος οφείλει να γίνει σύμμαχος, όχι τροχοπέδη.
– Πολλή συζήτηση έχει γίνει για το ελληνικό target model, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται μια ακόμη μεγάλη συζήτηση για το υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον στις ΑΠΕ αλλά και τα προβλήματα επάρκειας του συστήματος λόγω έλλειψης ευέλικτων μονάδων παραγωγής. Σας ανησυχεί η κατάσταση όπως διαμορφώνεται;
– Οσον αφορά το target model, καλείται να αποκαλύψει τα σωστά σήματα τιμών που συνδέονται με την επάρκεια ή μη ευέλικτης διαθέσιμης ισχύος σε περιβάλλον αυξημένης διείσδυσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό όμως που βλέπουμε μέχρι σήμερα είναι η τιμή στο Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) να είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη και η Ελλάδα να εξάγει ενέργεια (!) σε σημαντικό ποσοστό, αντίθετα με ό,τι συνέβαινε μέχρι την έναρξη του target model, και χωρίς να δικαιολογείται ούτε από το παραγωγικό μείγμα της χώρας ούτε από την προσφορά διαθέσιμης ευέλικτης ισχύος, που στην πραγματικότητα είναι σημαντικά ελλειμματική. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν επαρκή οικονομικά σήματα για επενδύσεις σε νέες ευέλικτες μονάδες. Προφανώς η τιμή στο ΕΧΕ θα μειωθεί ακόμη περισσότερο με την είσοδο στο μείγμα όλο και περισσότερων νέων ΑΠΕ. Για αυτό τον λόγο έχει προβλεφθεί ως απαραίτητο συστατικό του target model o μηχανισμός αμοιβής ισχύος (CRM), με ειδική πρόβλεψη για νέες μονάδες, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια τροφοδοσίας της χώρας από το 2022.
Οσον αφορά τις ΑΠΕ, ο πληθωρισμός αιτήσεων στη ΡΑΕ είναι πλασματικός και θα μειωθεί σημαντικά το επόμενο διάστημα με τις προϋποθέσεις που τίθενται για την οικονομική επάρκεια, τις επικαλύψεις γης κ.λπ.
Ομως, το crash test για τις ΑΠΕ θα είναι η μεγάλη μείωση των τιμών της αγοράς, αφού οι εγγυημένες τιμές δεν θα υπάρχουν πια. Εκεί θα έρθει η ώρα των PPA, δηλαδή των συμφωνιών παραγωγών ΑΠΕ και (βιομηχανικών κυρίως) καταναλωτών, σε χαμηλότερο επίπεδο τιμών και περιθωρίου κέρδους, αλλά με σίγουρη χρηματοδότηση. Αυτή, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, θα είναι προφανώς και η λύση της επάρκειας και του ανταγωνιστικού κόστους για το βιομηχανικό ρεύμα της νέας εποχής.
– Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται το επιχειρηματικό τοπίο στον τομέα της ενέργειας ενόψει της ενεργειακής μετάβασης και ποιος ο ρόλος της Mytilineos;
– Η ελληνική αγορά έχει χώρο για 2 ή 3 utilities (καθετοποιημένες εταιρείες ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου). Η μία προφανώς είναι η ΔΕΗ με την τελική μορφή που προβλέπεται να πάρει. Για τις άλλες θέσεις ανταγωνίζονται οι ιδιώτες παραγωγοί, πάροχοι, ενεργειακές εταιρείες κ.ά. Στη Mytilineos προσπαθούμε πολύ και θεωρώ ότι έχουμε κινηθεί εγκαίρως προς αυτή την κατεύθυνση.
Εκτός από ένα υψηλό μερίδιο αγοράς στο Φ.Α. (37% το 2020), και στην Η/Ε θα έχουμε σε λίγο πάνω από 2.000 MW εγκατεστημένη ισχύ από φυσικό αέριο, πλησιάζουμε διψήφιο ποσοστό στη λιανική ρεύματος και 300.000 πελάτες, έχουμε περίπου 300 MW ΑΠΕ σε λειτουργία ή προχωρημένη κατασκευή –κυρίως αιολικά– και ετοιμαζόμαστε να αξιοποιήσουμε ένα pipeline φωτοβολταϊκών 1.500 MW Φ/Β σε προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης. Εχουμε φιλόδοξους στόχους, όμως έχουμε αποδείξει ως εταιρεία ότι είμαστε για τα δύσκολα και μπορούμε να τους επιτύχουμε.
Αλλαξαν τα δεδομένα
– Η πρώην ΜΕΤΚΑ εστίαζε κυρίως στη διεκδίκηση έργων στο εξωτερικό. Αντιλαμβάνομαι το τελευταίο διάστημα μια πιο ενεργό παρουσία στην εγχώρια αγορά. Ισχύει, κι αν ναι, γιατί;
– Η πρώην ΜΕΤΚΑ είναι ήδη ένα αναγνωρισμένο brand στο εξωτερικό και είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτό. Αφήσαμε την Ελλάδα πριν από αρκετά χρόνια γιατί το σύστημα ήταν προβληματικό, όπως πολλά χρόνια μετά διαπίστωσε και η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Επιστρέφουμε πλέον, γιατί αφενός τα δεδομένα έχουν αλλάξει με τη σταδιακή εξυγίανση του κλάδου και αφετέρου διότι, στο νέο μοντέλο μας, την ιστορική ΜΕΤΚΑ διαδέχθηκαν δύο γενικές διευθύνσεις (Βιώσιμης Ανάπτυξης και Ανανεώσιμων Πηγών και Αποθήκευσης). Στις σύγχρονες αυτές δραστηριότητες αποκτήσαμε σοβαρή τεχνογνωσία σε 5 ηπείρους για μεγάλο χρονικό διάστημα, που θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις ιδιαίτερες προκλήσεις του ελληνικού περιβάλλοντος.