Οι εξελίξεις σε επίπεδο διεθνών φορέων όπως ο ΟΟΣΑ, ο ΟΗΕ και η Ε.Ε. δείχνουν πως τουλάχιστον την τελευταία διετία η φορολόγηση των πολυεθνικών επιχειρήσεων και της λεγόμενης «ψηφιακής» οικονομίας είναι στο επίκεντρο μιας σειράς διεργασιών.
Σε επίπεδο κρατών, οι σχετικές συζητήσεις και νομοθετικές πρωτοβουλίες διαρκώς αυξάνονται. Πρόσφατα, η κυβέρνηση Μπάιντεν προειδοποίησε το Ηνωμένο Βασίλειο πως η επιβολή φόρου ψηφιακών συναλλαγών 2%, που επηρεάζει και τις αμερικανικών συμφερόντων εταιρείες, μπορεί να οδηγήσει σε αντισταθμιστική αύξηση των δασμών από τις ΗΠΑ σε προϊόντα εισαγόμενα από το Ηνωμένο Βασίλειο. Παρόμοιες προειδοποιήσεις δέχθηκαν η Γαλλία, η Ιταλία και η Ινδία.
Αυτή είναι μια ένδειξη της αντιπαράθεσης μεταξύ κρατών στην προσπάθεια καθενός από αυτά να φορολογήσουν κέρδη που μεταφέρονται αφορολόγητα εκτός των συνόρων τους, με βασική στόχευση στις εταιρείες τεχνολογίας ή παροχής ψηφιακών υπηρεσιών όπως οι μηχανές αναζήτησης, τα διαδικτυακά καταστήματα και οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες χωρίς ή με περιορισμένη φυσική παρουσία σε χώρες όπου βρίσκονται οι πελάτες και συνδρομητές τους.
Ετσι, η φορολογία γίνεται όπλο στα χέρια των κυβερνήσεων, που θα μπορούσε, μέσω μονομερών πολιτικών, να οδηγήσει στην πολλαπλή φορολόγηση της ίδιας βάσης, στην αύξηση των παγκόσμιων δικαστικών και διακρατικών αντιπαραθέσεων αλλά και στην επιβάρυνση μιας ευρύτατης καταναλωτικής βάσης, που ενδεχομένως να απορροφήσει ένα μέρος του πρόσθετου φορολογικού κόστους μέσω ανατιμήσεων σε προϊόντα και υπηρεσίες.
Υπάρχει όμως και η θετική εκδοχή, αυτή της δημιουργίας μιας κοινής φορολογικής πολιτικής διεθνούς κλίμακας, που θα χρησιμοποιηθεί προς βελτίωση των διμερών ή πολυμερών εμπορικών συμφωνιών διασυνοριακού εμπορίου.
Βρισκόμαστε στο μεταίχμιο. Υπάρχει προσπάθεια σύγκλισης ανάμεσα στις ΗΠΑ, στην Ε.Ε. και στον ΟΟΣΑ, με επίκεντρο τη φορολόγηση των ψηφιακών συναλλαγών που θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας διεθνούς φορολογικής μεταρρύθμισης και εναρμόνισης των φορολογικών συστημάτων στο πεδίο αυτό.
Από την άλλη, η σύγκρουση και οι πολλαπλές μορφές φορολόγησης ανά δικαιοδοσία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε φορολογική και οικονομική αβεβαιότητα του διεθνούς εμπορίου με δεδομένες τις παράλληλες πρωτοβουλίες.
Η Ε.Ε. επεξεργάζεται έναν νέο κοινοτικό φόρο, την ψηφιακή εισφορά, που θα τροφοδοτήσει τον κοινοτικό προϋπολογισμό, ενώ ο ΟΟΣΑ επιδιώκει την ομόφωνη δέσμευση των μελών του για τη δημιουργία δύο πυλώνων δράσης:
O πρώτος πυλώνας στοχεύει στην κατανομή μεγαλύτερου μεριδίου κερδών στις λεγόμενες δικαιοδοσίες αγοράς / χρηστών, με τρόπο που εν μέρει υπερβαίνει την αρχή των ίσων αποστάσεων στις ενδοομιλικές συναλλαγές, δημιουργώντας έναν νέο κανόνα (φορολογικής) υπόστασης (nexus) χωρίς αναφορά σε φυσική παρουσία, που καλύπτει τόσο τις επιχειρήσεις παροχής ψηφιοποιημένων λύσεων και υπηρεσιών όσο και αυτές που κάνουν διασυνοριακές πωλήσεις καταναλωτικών αγαθών.
Ο δεύτερος, στοχεύει στην αντιμετώπιση της διάβρωσης της φορολογικής βάσης σε παγκόσμια κλίμακα, αποσκοπώντας στη διασφάλιση ότι οι μεγάλες εταιρείες πληρώνουν έναν ελάχιστο φόρο εισοδήματος, ανεξάρτητα από την προέλευση αυτού του εισοδήματος.
Η αναζήτηση των αναδυόμενων οικονομιών για μια εναλλακτική οδό μέσω μιας πολυμερούς συνθήκης για την ψηφιακή φορολογία στα πλαίσια του ΟΗΕ συμπληρώνει το σκηνικό.
Οι επόμενοι μήνες θα δοκιμάσουν τα διαπραγματευτικά αντανακλαστικά κυβερνήσεων και φορολογικών διοικήσεων, με την πιθανότητα ενός παγκόσμιου φορολογικού κυκεώνα να είναι ορατή.
Μια τέτοια εξέλιξη θα επηρεάσει τη φορολογική διοίκηση και τις επιχειρήσεις με διεθνή προσανατολισμό της χώρας μας, αλλά και τους καταναλωτές.
Και θα χρειαστεί εγρήγορση των επιχειρήσεων αυτών για την ποσοτικοποίηση και διαχείριση της πιθανής έκθεσής τους και ενδεχομένως ενίσχυση των Αρχών που εξειδικεύονται στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, τις διαδικασίες αμοιβαίου φορολογικού διακανονισμού και τις συμφωνίες προέγκρισης τιμών ενδοομιλικών συναλλαγών.
* Ο κ. Αγις Μοσχοβάκος είναι Tax Partner, PwC Ελλάδας.