Στην ιστορία της διαμόρφωσης του σύγχρονου κόσμου, η Toyota καταλαμβάνει καίρια θέση καθώς επινόησε τον μηχανισμό που αναβάθμισε την αποτελεσματικότητα της βιομηχανίας. Στην ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία οφείλεται η πρακτική της άμεσης παράδοσης των προμηθειών «σε πραγματικό χρόνο», ακριβώς όταν δίνεται η παραγγελία. Και έτσι ελαχιστοποιείται η ανάγκη για συγκέντρωση αποθεμάτων. Τα τελευταία 50 χρόνια επικράτησε αυτή η προσέγγιση στην παγκόσμια βιομηχανία, και όχι μόνον στην αυτοκινητοβιομηχανία αλλά σε όλους τους κλάδους. Από τη μόδα μέχρι την επεξεργασία των τροφίμων και τα φαρμακευτικά προϊόντα, όλοι υιοθέτησαν την παράδοση «σε πραγματικό χρόνο», διατηρώντας ευκινησία που τους επέτρεψε να προσαρμόζονται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις της αγοράς και παράλληλα να μειώνουν το κόστος. Επιπλέον, αυξήθηκε υπερβολικά η εξάρτηση από χώρες με φτηνά εργατικά χέρια, όπως η Κίνα και η Ινδία, με αποτέλεσμα να προκύπτει πρόβλημα με την πρώτη ρωγμή στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Οι ταραχώδεις εξελίξεις του περασμένου έτους κλόνισαν την εμπιστοσύνη στο σύστημα των τελευταίων 50 ετών και επανέφεραν την ανησυχία πως ίσως μερικές βιομηχανίες το πήγαν στα άκρα, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτες σε οποιαδήποτε ρωγμή. Οταν η πανδημία επέβαλε αναστολή στη λειτουργία των εργοστασίων, προκαλώντας χάος στις φορτώσεις, πολλές οικονομίες ανά τον κόσμο γνώρισαν ελλείψεις σε ένα ευρύτατο φάσμα προϊόντων, από τα ηλεκτρονικά μέχρι την ξυλεία και τα είδη ένδυσης. Εν ολίγοις σε μια στιγμή έκτακτων ανατροπών στην παγκόσμια οικονομία, το σύστημα της παράδοσης «σε πραγματικό χρόνο» αποδεικνύεται ανεπαρκές. Οπως σχολιάζει ο Γουίλι Σιχ, εμπειρογνώμων επί θεμάτων διεθνούς εμπορίου στο Χάρβαρντ, «ήταν κάτι σαν αμόκ στην εφοδιαστική αλυσίδα».
Το πρόβλημα της υπερβολικής εξάρτησης από το σύστημα της άμεσης παράδοσης είναι περισσότερο ανάγλυφο στον κλάδο που το επινόησε: οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν γονατίσει από την έλλειψη μικροεπεξεργαστών, των καθοριστικών αυτών εξαρτημάτων που παράγονται στην Ασία. Χωρίς αρκετούς μικροεπεξεργαστές, οι αυτοκινητοβιομηχανίες από τις ΗΠΑ μέχρι τη Βραζιλία αναγκάστηκαν να αναστείλουν τη λειτουργία τους. Το βάθος και η διάρκεια των ελλείψεων αποκαλύπτει, πάντως, σε ποιο βαθμό κυριάρχησε στις εμπορικές σχέσεις η πρακτική της άμεσης παράδοσης. Βλέπουμε γιατί η Nike και άλλες βιομηχανίες ειδών ένδυσης δυσκολεύονται τόσο να συγκεντρώσουν αποθέματα. Είναι ένας από τους λόγους που δυσκολεύονται οι κατασκευαστικές να προμηθευτούν χρώματα και στεγανωτικά. Υπήρξε, άλλωστε, από τις κύριες αιτίες των τραγικών ελλείψεων ειδών προσωπικής προστασίας που αντιμετωπίσαμε στην αρχή της πανδημίας.
Η τακτική της άμεσης παράδοσης ήταν κάτι σαν επανάσταση στον επιχειρηματικό κόσμο. Διατηρώντας λίγα αποθέματα, οι επιχειρήσεις λιανικής μπορούσαν να διαθέτουν περισσότερο χώρο για μεγαλύτερο φάσμα προϊόντων. Η άμεση παράδοση έδωσε στις βιομηχανίες μεταποίησης τη δυνατότητα να προσαρμόζουν τα προϊόντα τους. Και όλα αυτά προσέφεραν τη δυνατότητα της μείωσης του κόστους στις επιχειρήσεις, οδήγησαν σε αύξηση του πλούτου για τους μετόχους καθώς όσα εξοικονομούσαν οι επιχειρήσεις τα χορηγούσαν ως μερίσματα και επαναγορά μετοχών. Τώρα, όμως, οι καθοριστικές ελλείψεις θέτουν το ερώτημα μήπως ορισμένες επιχειρήσεις υπερέβαλαν στην προσπάθειά τους να εξοικονομήσουν χρήματα περιορίζοντας τα αποθέματά τους, με αποτέλεσμα να διαπιστώσουν ότι ήταν εντελώς απροετοίμαστες και ακάλυπτες στην πρώτη αναποδιά. «Το πρόβλημα είναι η έλλειψη των επενδύσεων που δεν έκαναν», επισημαίνει ο Γουίλιαμ Λαζόνικ, οικονομολόγος του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης. Η αμερικανική βιομηχανία μικροεπεξεργαστών Intel έχει ανακοινώσει τα σχέδιά της για την ανέγερση νέων μονάδων στην Αριζόνα, αξίας 20 δισ. δολαρίων. Οπως τονίζει ο κ. Λαζόνικ, η δαπάνη αυτή είναι, όμως, μικρότερη από τα 26 δισ. δολάρια που διοχέτευσε το 2018 και το 2019 στην επαναγορά μετοχών της και τα οποία θα μπορούσε να έχει αφιερώσει για να αυξήσει την παραγωγική της δυνατότητα.
Υποθέσεις
Ορισμένοι εμπειρογνώμονες υποθέτουν ότι η κρίση της πανδημίας θα επιφέρει αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων, αναγκάζοντας ορισμένες να αρχίσουν και πάλι να συγκεντρώνουν αποθέματα αλλά και να διευρύνουν το φάσμα των προμηθευτών τους ώστε να έχουν εναλλακτική λύση σε περίπτωση προβλήματος. Δεν συμμερίζονται όλοι αυτή την άποψη καθώς πολλοί προεξοφλούν πως, όπως ακριβώς έχει συμβεί και στις άλλες κρίσεις, ο στόχος της μείωσης του κόστους θα υπερισχύσει ξανά και θα παρακαμφθούν οι άλλες σκοπιμότητες.