Αρνητικές συνέπειες στην απασχόληση ενδέχεται να έχει μια αύξηση του κατώτατου μισθού, που οδηγεί σε αύξηση της πίεσης στο μισθολογικό κόστος. Ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία, μια πιθανή αναπροσαρμογή προς τα πάνω του κατώτατου μισθού θα αύξανε την πίεση σε κλάδους που ήδη πλήττονται από την πανδημία, με πιθανές σημαντικές επιπτώσεις στην απασχόληση, επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος, που κατέθεσε κι αυτή έκθεση προκειμένου να συμβάλει στη δημόσια διαβούλευση για τον κατώτατο μισθό. Στο ίδιο συμπέρασμα φαίνεται πως καταλήγει και η Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ και το ΚΕΠΕ τονίζει πως η σχέση μεταξύ του κατώτατου μισθού και της απασχόλησης διαφοροποιείται ανάλογα με τα επίπεδα οικονομικής συγκυρίας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΚΕΠΕ, η επίδραση του κατώτατου μισθού στην απασχόληση σε περιόδους βαθιάς ύφεσης μπορεί να ξεπεράσει το -0,2, ενώ όσο καλυτερεύουν οι προοπτικές ανάπτυξης η επίδραση του κατώτατου μισθού αποδυναμώνεται, αν και συνεχίζει να είναι αρνητική.
Είναι ενδιαφέρον ότι μόνο όταν το ΑΕΠ φτάσει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, και ειδικότερα ξεπεράσει το 0,5%, ο κατώτατος μισθός φαίνεται να μην έχει κάποια στατιστικά σημαντική επίδραση στην απασχόληση, επισημαίνουν οι μελετητές.
Το εύρημα αυτό σε κάποιο βαθμό εξηγεί γιατί η αξιόλογη αύξηση του κατώτατου μισθού τον Φεβρουάριο του 2019 δεν φαίνεται να επηρέασε σημαντικά την απασχόληση.
Βέβαια αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν επηρέασε και τον ρυθμό με τον οποίο η απασχόληση αυξανόταν. Δεδομένου ότι ο κατώτατος μισθός επηρεάζει τον μέσο μισθό και αυτός με τη σειρά του τον σχετικό ρυθμό μεταβολής της απασχόλησης κάθε κλάδου, οι μελετητές εκτιμούν ότι μπορεί ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης να ανακόπηκε λόγω της γενναίας αύξησης του κατώτατου μισθού τον Φεβρουάριο του 2019. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει τόσο η αξιολόγηση της Παγκόσμιας Τράπεζας όσο και η έκθεση αξιολόγησης της ΤτΕ. Μάλιστα, για τις μικρές επιχειρήσεις η επίδραση του κατώτατου μισθού στην απασχόληση εκτιμάται αρνητική, κοντά στο -0,17, και καθίσταται στατιστικά ασήμαντη όταν η μεταβολή του ΑΕΠ φτάνει περίπου στο 6%. Στην πράξη, η μελέτη επισημαίνει ότι οι μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν το 85% των εργοδοτών, αλλά απασχολούν το 26% των μισθωτών, είναι ευαίσθητες σε μεταβολές του κατώτατου μισθού ακόμα και σε περιόδους ανάπτυξης.
Πολλώ δε μάλλον σε περιβάλλον πανδημίας και μάλιστα όταν αποδεικνύεται ότι οι θέσεις εργασίας σε αναστολή είναι συγκριτικά περισσότερες σε κλάδους και επιχειρήσεις όπου το ποσοστό των αμειβομένων με κατώτατο μισθό είναι επίσης υψηλό.
Η οριστική απόφαση ανήκει στον υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Κωστή Χατζηδάκη, ο οποίος θα λάβει υπόψη την πρόταση, που βέβαια δεν είναι δεσμευτική. Βάσει του θεσμοθετημένου χρονοδιαγράμματος, οι τελικές αποφάσεις πρέπει να ληφθούν έως το τέλος του μηνός, προκειμένου να γίνει η σχετική εισήγηση στο υπουργικό συμβούλιο και να υπογραφεί η απαιτούμενη υπουργική απόφαση.
Η διαδικασία προβλέπει αρχικά τη σύνταξη υπομνημάτων από τους κοινωνικούς εταίρους, επιστημονικούς και ερευνητικούς φορείς, διαβούλευση και υποβολή των τελικών θέσεων καθώς και των σχετικών εκθέσεων στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) για τη σύνταξη σχεδίου πορίσματος διαβούλευσης.
Το πόρισμα συντάχθηκε σε συνεργασία με επιτροπή αποτελούμενη από πέντε ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες σε θέματα οικονομίας και κυρίως οικονομίας της εργασίας, κοινωνικής πολιτικής καθώς και εργασιακών σχέσεων.
Στο τελικό σχέδιο, που παρουσιάζει σήμερα η «Κ», κάποια από τα μέλη της επιτροπής έδωσαν περισσότερη έμφαση στην οικονομική αβεβαιότητα και στο γεγονός ότι το 2020 υπήρξε έτος αποπληθωρισμού και γενικά μεγάλης (αν και παροδικής και όχι συστημικής) ύφεσης.
Αλλα μέλη, αντιθέτως, έδωσαν περισσότερη έμφαση στις επίσημες προβλέψεις εθνικών και διεθνών φορέων και οργανισμών που κάνουν λόγο για μια διαφαινόμενη ραγδαία ανάκαμψη, στη γενική τάση αύξησης του κατώτατου μισθού που εμφανίζεται σχεδόν παντού στην Ευρώπη ακόμα και σε καθεστώς πανδημίας, αλλά και στη –συνολικά –θετική αποτίμηση της αύξησης του 2019.
Συνεπώς, ορισμένα μέλη της επιτροπής προτείνουν, υπό τις παρούσες συνθήκες, τη διατήρηση αμετάβλητου του νυν ισχύοντος κατώτατου μισθού και ημερομισθίου, ενώ άλλα μέλη της επιτροπής προτείνουν αύξησή του σε ποσοστό έως και 4%. Το ΚΕΠΕ θεωρεί ότι, εφόσον αποκατασταθεί η ομαλότητα στην οικονομία και αυτή καταγράψει συστηματικά θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης του κατώτατου μισθού. Την τρέχουσα περίοδο όμως, με την έντονη αβεβαιότητα που υπάρχει καθώς η οικονομία ακόμα έχει περιορισμούς στη λειτουργία της και τα μέτρα στήριξης συνεχίζουν να υφίστανται, εκτιμά ότι δεν είναι σκόπιμο να υπάρξει κάποια επιπλέον διαταραχή στην αγορά εργασίας και συνιστά να διατηρηθεί ο κατώτατος μισθός στα 650 ευρώ.
«Οχι» σε αύξηση
Τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας που οφείλει να λάβει υπόψη ο καθορισμός του επιπέδου του κατώτατου μισθού, σύμφωνα με τα μέλη που τάχθηκαν υπέρ της διατήρησής του στα ίδια επίπεδα, είναι:
• Το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ανεργίας, αποτέλεσμα της κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας: περισσότερο από το 16% του εργατικού δυναμικού ήταν άνεργο το 2019 και το 2020.
• Η τεράστια και συνεχιζόμενη οικονομική ύφεση λόγω της πανδημίας: το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 8,2% το 2020, ενώ η προβλεπόμενη (σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή) ανάπτυξη κατά 4,1% για το τρέχον έτος δεν επαρκεί για την ανάκτηση των απωλειών της πανδημίας, καθώς το πραγματικό ΑΕΠ για το 2021 προβλέπεται να είναι 4,5% χαμηλότερο από ό,τι το 2019.
• Η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με την πορεία επανεκκίνησης της οικονομίας λόγω και των νέων μεταλλάξεων.
Δεδομένων τούτων, οι υποστηρικτές της μη αύξησης εκτιμούν πως οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις μιας αύξησης του κατώτατου μισθού στην απασχόληση είναι σημαντικές, ιδίως στο τρέχον καθεστώς υψηλής ανεργίας, οικονομικής ύφεσης και αβεβαιότητας για την ανάκαμψη της οικονομίας.
Στην περίπτωση δε που η πανδημία υποχωρήσει και η οικονομία ανακάμψει δυναμικά, τότε υποστηρίζουν ότι θα υπάρξει η ευκαιρία να αναπροσαρμοστεί ο κατώτατος μισθός σε επόμενο χρόνο.
Επισημαίνουν, μάλιστα, ότι το καθαρό εισόδημα των χαμηλόμισθων ιδιωτικού τομέα έχει αυξηθεί κατά 2,5% σε πραγματικούς όρους μετά το 2019, παρά το «πάγωμα» του κατώτατου μισθού, λόγω της μείωσης των εργατικών ασφαλιστικών εισφορών και της μείωσης του επιπέδου τιμών.
«Ναι» σε αύξηση
Στον αντίποδα, κατά άλλη άποψη, που υποστηρίχθηκε από άλλα μέλη της επιτροπής, μια αύξηση του κατώτατου μισθού σε ποσοστό έως και 4% θα ήταν συνολικώς επωφελής για την ελληνική οικονομία. Ειδικότερα, η άποψη αυτή, χωρίς να παραβλέπει τις παραπάνω επισημάνσεις, παρατηρεί ότι:
• Στη δημόσια συζήτηση ενίοτε δημιουργείται μια πλαστή εντύπωση για το μέγεθος της οικονομίας που επηρεάζεται ουσιαστικά από τον κατώτατο μισθό.
• Ακόμη και η έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας δεν δημιουργεί ανησυχία για σημαντικά αντιαναπτυξιακά αποτελέσματα από μια περαιτέρω αύξηση του κατώτατου μισθού.
• Η Ελλάδα είναι το μοναδικό κράτος-μέλος της Ε.Ε., με εξαίρεση την Εσθονία, που δεν έχει αυξήσει τον κατώτατο μισθό κατά την περίοδο 2020-2021.
• Η χώρα βρίσκεται σε καθεστώς de facto δημοσιονομικής επέκτασης και θα υπάρξει σημαντική εισροή κεφαλαίων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
• Οι προβλέψεις των διεθνών οργανισμών και της ελληνικής κυβέρνησης για την ανάκαμψη της οικονομίας συγκλίνουν σε μεγάλο ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ εντός του 2021 (έως και 4%) και ακόμα μεγαλύτερο το 2022 (έως και 6%).
• Η ανεργία ακολουθεί πτωτική τάση εδώ και τουλάχιστον μία πενταετία και, παρά τη στασιμότητα το τελευταίο έτος, η πρόβλεψη των οικονομικών φορέων είναι για συνέχιση της πτωτικής της τάσης και τα επόμενα έτη (14,4% το 2022 και 13,2% το 2023, σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής).
• Την περίοδο της κρίσης της πανδημίας πραγματοποιήθηκε αύξηση των αποταμιεύσεων και η εκτίμηση είναι για αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων (κατά 7% το 2021) και της ιδιωτικής κατανάλωσης (2,6% το 2021).
• Οι αποπληθωριστικές τάσεις υποχωρούν και υπάρχουν προβλέψεις ήδη για μια μικρή αύξηση του τιμαρίθμου το 2021 και μεγαλύτερη το 2022.
Στη βάση των παραπάνω παραδοχών, οι ειδικοί συνάγουν το συμπέρασμα ότι μια αύξηση του κατώτατου μισθού σε ποσοστό έως και 4% (ενώ προτάθηκε και αύξηση έως και 5%) θα στείλει ένα θετικό σήμα για την επανεκκίνηση της οικονομίας.
Αμεσες οι επιπτώσεις στην απασχόληση
Αρνητικές συνέπειες στην απασχόληση ενδέχεται να έχει μια αύξηση του κατώτατου μισθού, που οδηγεί σε αύξηση της πίεσης στο μισθολογικό κόστος. Ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία, μια πιθανή αναπροσαρμογή προς τα πάνω του κατώτατου μισθού θα αύξανε την πίεση σε κλάδους που ήδη πλήττονται από την πανδημία, με πιθανές σημαντικές επιπτώσεις στην απασχόληση, επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος, που κατέθεσε κι αυτή έκθεση προκειμένου να συμβάλει στη δημόσια διαβούλευση για τον κατώτατο μισθό. Στο ίδιο συμπέρασμα φαίνεται πως καταλήγει και η Παγκόσμια Τράπεζα, ενώ και το ΚΕΠΕ τονίζει πως η σχέση μεταξύ του κατώτατου μισθού και της απασχόλησης διαφοροποιείται ανάλογα με τα επίπεδα οικονομικής συγκυρίας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΚΕΠΕ, η επίδραση του κατώτατου μισθού στην απασχόληση σε περιόδους βαθιάς ύφεσης μπορεί να ξεπεράσει το -0,2, ενώ όσο καλυτερεύουν οι προοπτικές ανάπτυξης η επίδραση του κατώτατου μισθού αποδυναμώνεται, αν και συνεχίζει να είναι αρνητική.
Είναι ενδιαφέρον ότι μόνο όταν το ΑΕΠ φτάσει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, και ειδικότερα ξεπεράσει το 0,5%, ο κατώτατος μισθός φαίνεται να μην έχει κάποια στατιστικά σημαντική επίδραση στην απασχόληση, επισημαίνουν οι μελετητές.
Το εύρημα αυτό σε κάποιο βαθμό εξηγεί γιατί η αξιόλογη αύξηση του κατώτατου μισθού τον Φεβρουάριο του 2019 δεν φαίνεται να επηρέασε σημαντικά την απασχόληση.
Βέβαια αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν επηρέασε και τον ρυθμό με τον οποίο η απασχόληση αυξανόταν. Δεδομένου ότι ο κατώτατος μισθός επηρεάζει τον μέσο μισθό και αυτός με τη σειρά του τον σχετικό ρυθμό μεταβολής της απασχόλησης κάθε κλάδου, οι μελετητές εκτιμούν ότι μπορεί ο ρυθμός αύξησης της απασχόλησης να ανακόπηκε λόγω της γενναίας αύξησης του κατώτατου μισθού τον Φεβρουάριο του 2019. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει τόσο η αξιολόγηση της Παγκόσμιας Τράπεζας όσο και η έκθεση αξιολόγησης της ΤτΕ. Μάλιστα, για τις μικρές επιχειρήσεις η επίδραση του κατώτατου μισθού στην απασχόληση εκτιμάται αρνητική, κοντά στο -0,17, και καθίσταται στατιστικά ασήμαντη όταν η μεταβολή του ΑΕΠ φτάνει περίπου στο 6%. Στην πράξη, η μελέτη επισημαίνει ότι οι μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν το 85% των εργοδοτών, αλλά απασχολούν το 26% των μισθωτών, είναι ευαίσθητες σε μεταβολές του κατώτατου μισθού ακόμα και σε περιόδους ανάπτυξης.
Πολλώ δε μάλλον σε περιβάλλον πανδημίας και μάλιστα όταν αποδεικνύεται ότι οι θέσεις εργασίας σε αναστολή είναι συγκριτικά περισσότερες σε κλάδους και επιχειρήσεις όπου το ποσοστό των αμειβομένων με κατώτατο μισθό είναι επίσης υψηλό.