Η σοβαρότητα των υποθέσεων βρώμικου χρήματος για την Ε.Ε. φαίνεται από την τελευταία δήλωση του αντιπροέδρου της Κομισιόν. Οπως τόνισε χαρακτηριστικά ο Βάλντις Ντομπρόφσκις, «η νομοθεσία μας για την καταπολέμηση των περιπτώσεων βρώμικου χρήματος είναι η πιο αυστηρή στον κόσμο, αλλά οφείλουμε κιόλας να την εφαρμόζουμε με απόλυτη συνέπεια». Πολλά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν τηρούν σχολαστικά τα προβλεπόμενα ή δεν ελέγχουν ύποπτες συναλλαγές με τη δέουσα αυστηρότητα. Γι’ αυτόν τον λόγο η Κομισιόν προτείνει και επισήμως πλέον την ίδρυση μιας νέας ευρωπαϊκής εποπτικής αρχής, η οποία θα ελέγχει τις αντίστοιχες εθνικές αρχές. Επιπλέον θα έχει την αρμοδιότητα να ελέγχει απευθείας τα νομικά πρόσωπα που πραγματοποιούν διασυνοριακές συναλλαγές, εφόσον παρατηρηθεί κάτι ύποπτο.
Ωστόσο, όλα αυτά δεν γίνονται από τη μία μέρα στην άλλη. Το νέο θεσμικό όργανο θα ξεκινήσει το έργο του σε τρία χρόνια, ενώ εκτιμάται ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον πέντε χρόνια μέχρι να αναπτύξει την πλήρη δυναμική του. Τα κράτη-μέλη έχουν ήδη εγκρίνει τη σύστασή του και θα έχει παρεμφερή λειτουργία με την επιτροπή εποπτείας, που έχει ήδη συσταθεί για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Ασφαλώς δεν λείπουν οι διαφωνίες και μία από αυτές αφορά την έδρα της νέας εποπτικής αρχής. Οπως χαρακτηριστικά παραδέχεται η αρμόδια Ευρωπαία επίτροπος Μέιριντ Μακγκίνες, παρουσιάζοντας τη νέα νομοθετική πρόταση της Κομισιόν, «το ξέπλυμα χρήματος είναι μια ξεκάθαρη απειλή για τους πολίτες, τους δημοκρατικούς θεσμούς και το δημοσιονομικό μας σύστημα». Εκτιμάται ότι ο τζίρος από τις συναλλαγές με τη χρήση βρώμικου χρήματος φτάνει τα 133 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 1,5% του συνόλου της ευρωπαϊκής οικονομίας. «Δεν μπορούμε πλέον να υποβαθμίζουμε και να υποτιμούμε το μέγεθος του προβλήματος, θα πρέπει να σφραγίσουμε τις κρυψώνες που ακόμη χρησιμοποιούν οι εγκληματίες», προειδοποιεί η επίτροπος. Για να γίνει αυτό η επίτροπος Μακγκίνες επιχειρεί να ενοποιήσει τις διαφορετικές διατάξεις που ισχύουν σήμερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Κύριο ζητούμενο είναι η διαφάνεια ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς των επιχειρήσεων και την αγορά ακινήτων. Σε λίγα χρόνια θα πρέπει να έχουν εξαφανιστεί οι εταιρείες που λειτουργούν χωρίς όνομα ή μόνο μέσω καταπιστευματούχων και «ανθρώπων-βιτρίνα». Απαραίτητη θεωρείται και η σύσταση ενιαίου μητρώου για όλους τους τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς και τους κατόχους αυτών των λογαριασμών.
Μέθοδοι συγκάλυψης
Εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκτιμούν ότι ο κατακερματισμός παράνομων περιουσιών σε όλο και μικρότερα ποσά, η σύσταση εταιρειών που διασυνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους, καθώς και η διασπορά εσόδων σε περισσότερους τραπεζικούς λογαριασμούς στο εξωτερικό είναι μερικές από τις μεθόδους που χρησιμοποιούν επιτήδειοι για να συγκαλύψουν τα ίχνη του χρήματος, όταν αυτό προέρχεται από εμπόριο ναρκωτικών, παράνομη πορνεία, παράνομα τυχερά παιχνίδια, εμπορία ανθρώπων και συναφή αδικήματα. Με μία νέα οδηγία για την καταπολέμηση του βρώμικου χρήματος –την έκτη κατά σειράν– η Κομισιόν θα επιχειρήσει να δυσχεράνει τη δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος αλλά και τη χρηματοδότηση τρομοκρατικών δραστηριοτήτων. Στο στόχαστρο των αρμοδίων θα βρίσκονται και τα κρυπτογραφημένα νομίσματα, τα οποία θεωρείται πως διευκολύνουν τις ανώνυμες συναλλαγές. Εν τω μεταξύ εξακολουθούν να διατυπώνονται διαφωνίες για την πρόταση Ντομπρόφσκις, η οποία αφορά την απαγόρευση όλων των πληρωμών με μετρητά για ποσά άνω των 10.000 ευρώ. Ο ίδιος θεωρεί ότι η επιμονή στην «οικονομία των μετρητών» ανοίγει κερκόπορτες για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Παράδειγμα: Μια πιτσαρία μπορεί να «φουσκώσει» τον τζίρο της, διοχετεύοντας έτσι παράνομο χρήμα σε νόμιμες δραστηριότητες. Αλλά και στις αγοραπωλησίες ακινήτων οι συναλλαγές γίνονται πολλές φορές με βαλίτσες γεμάτες μετρητά, χωρίς να εξετάζεται η προέλευση του χρήματος. Ας μη λησμονούμε πως ακόμα και σήμερα το 70% των συναλλαγών στην Ευρώπη γίνεται με μετρητά. Σε ορισμένα κράτη-μέλη προβλέπονται ήδη περιορισμοί. Στην Ελλάδα, μάλιστα, απαγορεύεται να χρησιμοποιηθούν μετρητά για συναλλαγές άνω των 500 ευρώ. Ωστόσο, σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Αυστρία, δεν υπάρχει όριο. Ο Αυστριακός υπουργός Οικονομικών, Γκέρνοτ Μπλούμελ, δηλώνει πως στηρίζει τον αγώνα κατά του οργανωμένου εγκλήματος, αλλά θεωρεί ουτοπική την εκτίμηση ότι οι εγκληματίες χρησιμοποιούν μόνο μετρητά. «Αυτό που παρατηρούμε εμείς είναι ότι οι ύποπτες δραστηριότητες μεταφέρονται στο Διαδίκτυο», δήλωσε ο κ. Μπλούμελ την περασμένη εβδομάδα στη Βιέννη. «Θεωρώ πιο σημαντικό να επικεντρώσουμε εκεί την προσοχή μας, αντί να επιβάλουμε αυθαίρετα όρια, τα οποία θα ενίσχυαν την τάση για κατάργηση των μετρητών».
Πάντως, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόφσκις ανησυχεί για το κύρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης ως έδρας για χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες. Τον Σεπτέμβριο του 2020, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο FinCen-Files, ήταν σαφής η εμπλοκή μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών σε αυτό. Το 2018 είχε γίνει γνωστή ότι μια μεγάλη τράπεζα από τη Δανία, η Danske Bank, είχε ξεπλύνει ποσό έως 200 δισ. ευρώ μέσω υποκαταστήματός της στην Εσθονία. Το σκάνδαλο εκείνο της Danske Bank είχε δώσει αφορμή για τη νέα νομοθετική πρωτοβουλία της Κομισιόν, την οποία απομένει να αποδεχθούν τα 27 κράτη-μέλη αλλά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.