Αν δούμε την ανθρωπογεωγραφία των επιχειρήσεων στη χώρα μας, τότε θα διαπιστώσουμε ότι το 62% αυτών απασχολεί κάτω των εννέα (9) ατόμων και μόνο το 30% άνω των εννέα (9) ατόμων. Επίσης το 3% χρησιμοποιεί μεθόδους και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης σε σύγκριση με το 33%, που είναι ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Προσθέτουμε σε αυτήν την επισήμανση ότι 75%-80% κατά προσέγγιση των επαγγελμάτων όπου θα υπάρχει ζήτηση εντός της επόμενης δεκαετίας δεν υπάρχουν καν σήμερα ως επαγγέλματα. Είναι γεγονός επίσης ότι αρκετές από αυτές τις επιχειρήσεις κινούνται στα όρια της ζώνης νομιμότητος, πράγμα που σημαίνει ότι το περιβάλλον αρρύθμιστης εργασίας πιθανόν εξυπηρετεί.
Σε αυτές τις συνθήκες, ερχόμαστε να μιλήσουμε και ανοίγει μια ατζέντα περί διακυβέρνησης και στρατηγικής. Την περίοδο προ οικονομικής κρίσης οι ευρωπαϊκές χώρες αξιοποιώντας οικονομικούς πόρους διαμόρφωσαν μια μεταρρυθμιστική ατζέντα που αφορούσε τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και επηρέαζε άμεσα την επιχειρηματικότητα. Οι επίμονες περίοδοι λιτότητας όμως που ακολούθησαν ανέκοψαν τη μεταρρυθμιστική δυναμική μέχρι που εμφανίστηκε ο κορωνοΐός και ακύρωσε στην πράξη τα σύμφωνα σταθερότητας για πρωτογενή πλεονάσματα και χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, και τη θέση τους πήραν «γενναία» προγράμματα επεκτατικής νομισματικής χαλάρωσης για να αποφευχθεί το κακό.
Είναι αναγκαίο, λοιπόν, στην παρούσα συγκυρία να εστιάσουμε την προσοχή σε έννοιες όπως πολυεπίπεδη ηλεκτρονική διακυβέρνηση και στοχευμένες μεταρρυθμίσεις υπό το πρίσμα σωστά σχεδιασμένων και στιβαρών στρατηγικών, που θα συμβάλουν στην αποτελεσματική επίτευξη των στόχων τόσο στο πεδίο της ηλεκτρονικής μεταμόρφωσης της χώρας όσο και στο πεδίο των μεταρρυθμίσεων, ανεξαρτήτως αν η οικονομία δεν έχει ακόμη ξεπεράσει την κρίση ή επαπειλείται στο μέλλον πιθανόν και από μία νέα κρίση. Οσον αφορά τις αναδυόμενες στρατηγικές, στο πλαίσιο μιας νέας πολυμορφικής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, π.χ. στο λιανεμπόριο, αυτές είναι πλέον απαιτούμενες όπως:
1. Η αναζήτηση στρατηγικής προσαρμογής στις αλλαγές και η αξιοποίηση νέων ευκαιριών που θα εμφανιστούν τόσο στον μεταποιητικό τομέα (συμμετοχή περίπου 10% στο ΑΕΠ) όσο και στο λιανεμπόριο (συμμετοχή περίπου 13% στο ΑΕΠ και μέσω μόχλευσης 18%-20%).
2. Η αξιοποίηση στρατηγικών επίτευξης ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στην αγορά λιανικής, που μπορεί να οφείλεται σε έναν μόνο πόρο όπως το ισχυρό brand name ή η οικοδόμηση σχέσεων πού οι ανταγωνιστές δυσκολεύονται να αντιγράψουν.
3. Οι τεχνολογικές εξελίξεις και τα ευφυή συστήματα αρκούν σήμερα προκειμένου να αποτυπώσουμε και να επεξεργασθούμε προβληματισμούς, ανησυχίες και ερωτήματα πελατών. Η πολύτιμη δε αυτή γνώση και εμπειρία θα οδηγήσει στην υιοθέτηση στρατηγικής μιας νέας μορφής μοναδικής σχέσης.
4. Η ενσωμάτωση επίσης διαφοροποίησης και καινοτομίας εφαρμόζοντας μια στρατηγική εστίασης σε συγκεκριμένες κατηγορίες πελατών.
Οσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις, αυτές έχουν συχνά αντικρουόμενους στόχους και εγείρουν κοινωνικές εντάσεις, καθώς συγκρούονται με συμφέροντα εφόσον συνδέονται με κοινωνικές, οικονομικές, τοπικές ιδιαιτερότητες σε συγκεκριμένο όμως δημοσιονομικό περιβάλλον.
Οι στοχευμένες εδώ στρατηγικές, οι οποίες επηρεάζουν τη λειτουργία της αγοράς και της πραγματικής οικονομίας, θα σχετίζονταν, πρώτον, με θεσμικές, δομικές μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις που αναπροσδιορίζουν τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και επανεξετάζουν τις σχέσεις διοικητικής ιεραρχίας υιοθετώντας αποτελεσματικούς μηχανισμούς αξιολόγησης συστημάτων και διαδικασιών που εμπλέκονται σε ένα διοικητικό αποτέλεσμα που παράγεται. Σημειωτέον ότι η ψηφιοποίηση δεν είναι απαραίτητο ότι θα επιλύσει και τα προβλήματα γραφειοκρατίας που ταλαιπωρούν την κοινωνία και την αγορά. Δεύτερον, με ενσωμάτωση των αξιακών προσεγγίσεων της διαφάνειας, της λογοδοσίας, της ποιότητας και εξυπηρέτησης και κυρίως της αναγκαιότητας ψηφιακής αναγέννησης στην κουλτούρα και φιλοσοφία τόσο των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών οργανισμών. Η επένδυση πόρων στην κατεύθυνση αυτή θα επανατοποθετήσει στη σωστή βάση το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και θα έχει επιπλέον ισχυρό αντίκτυπο και αντανάκλαση στην εικόνα της χώρας.
Οι ψηφιακές τεχνολογίες σήμερα δεν βοηθούν τις επιχειρήσεις μόνο στη βελτίωση των λειτουργικών τους αποτελεσμάτων, αλλά και στην αύξηση της αποδοτικότητάς τους. Επιπλέον υποστηρίζουν, θα έλεγα, την επιχειρηματική τους αναγέννηση μέσω της δημιουργίας νέων επιχειρηματικών μοντέλων στη λιανική που είτε επαναοριοθετούν την έννοια της αλυσίδας αξίας σε έναν κλάδο ή ακόμη δημιουργούν νέους επιχειρηματικούς κλάδους.
Αν λοιπόν αυτές οι ψηφιακές τεχνολογίες και ο ψηφιακός μετασχηματισμός συνδεθούν και με μια δομημένη στρατηγική, τότε θα αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά όλα τα συνεπακόλουθα της πανδημίας την επόμενη ημέρα. Και όταν λέω συνεπακόλουθα εννοώ τις αναταράξεις της αλυσίδας εφοδιασμού, τις αυξομειώσεις της ζήτησης που θα δούμε να έρχεται, την αύξηση των ηλεκτρονικών αγορών, την αναγκαιότητα της τηλεργασίας και της τηλεκπαίδευσης και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση σε όλες τις πτυχές της.
* Ο κ. Αντώνης Ζαΐρης είναι επίκ. καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Παν. Νεάπολις στην Κύπρο και μέλος της Ενωσης Αμερικανών Οικονομολόγων (ΑΕΑ).