Γίνεται πολλή συζήτηση αν η Federal Reserve και οι άλλες κεντρικές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ, θα ανακαλέσουν τα έκτακτα προγράμματα που επιστράτευσαν στην πανδημία. Ας δούμε περί τίνος πρόκειται.
– Τι ακριβώς συμβαίνει;
– Στις αρχές της πανδημίας, τον Μάρτιο του 2020, επικράτησε αναταραχή στις αγορές και η Fed ανακοίνωσε ότι θα αγοράσει τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια ύψους 200 δισ. δολ. και ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου ύψους 500 δισ. δολ. Αρχικά ανέφερε ότι στόχος αυτών των αγορών ήταν να χορηγήσει ρευστότητα στην αγορά. Τον Δεκέμβριο του 2020 ανακοίνωσε ότι θα αγοράζει ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου αξίας 80 δισ. δολ. τον μήνα και τιτλοποιημένα δάνεια αξίας 40 δισ. δολ. τον μήνα, μέχρις ότου διαπιστώσει «ουσιαστική πρόοδο» στην ανάκαμψη της οικονομίας. Από τον Μάρτιο του 2020 και μέχρι τον περασμένο μήνα τα ομόλογα στο χαρτοφυλάκιο της Fed είχαν αυξηθεί από 4,2 τρισ. δολάρια, στα 8,3 τρισ. δολάρια.
– Ποια είναι η συλλογιστική της;
– Η Fed αντιμετωπίζει συνήθως την ύφεση συμπιέζοντας τα επιτόκια της διατραπεζικής, ώστε να διευκολύνει τις τράπεζες να αυξήσουν τον δανεισμό σε επιχειρήσεις και καταναλωτές και να τονωθεί έτσι η οικονομική δραστηριότητα. Το 2008, όμως, με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση διαπίστωσε πως δεν επαρκούσε η μείωση των επιτοκίων σε μηδενικά επίπεδα. Αρχισε έτσι να αγοράζει ομόλογα ελπίζοντας να οδηγήσει σε υποχώρηση τα μακροπρόθεσμα επιτόκια, που συνήθως δεν ελέγχει. Αποκάλεσε το πρόγραμμα «ποσοτική χαλάρωση».
– Εχει ξαναγίνει κάτι ανάλογο;
– Ναι, αλλά όχι σε τέτοια κλίμακα. Τα έξι χρόνια που ακολούθησαν τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Fed αγόρασε ομόλογα αξίας πάνω από 3,5 τρισ. δολαρίων. Αλλες κεντρικές τράπεζες υιοθέτησαν αντίστοιχα προγράμματα τότε, μεταξύ των οποίων η Τράπεζα της Ιαπωνίας, η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας. Οι δύο τελευταίες δεν διέκοψαν ποτέ το αρχικό πρόγραμμα που υιοθέτησαν κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση, αλλά προσέθεσαν έκτακτα προγράμματα την άνοιξη του 2020 στην αρχή της πανδημίας.
– Πώς έγινε η μείωση του προγράμματος της Fed;
– Εγινε σταδιακά και διήρκεσε 10 μήνες. Ανακοινώθηκε τον Δεκέμβριο του 2013 και άρχισε τον επόμενο μήνα και σε κάθε συνεδρίασή της η Fed ανακοίνωνε μείωση των αγορών ομολόγων κατά 10 δισ. δολάρια. Τότε άμεση συνέπεια ήταν η αύξηση των επιτοκίων στην αμερικανική αγορά στέγης, αλλά και οι μαζικές εκροές κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές και ο επαναπατρισμός τους στις ΗΠΑ, όπου θα είχαν ικανοποιητικές αποδόσεις. Τέλος, η Fed τερμάτισε το πρόγραμμα τον Οκτώβριο του 2014 και τον Δεκέμβριο του 2015 προχώρησε στην πρώτη αύξηση επιτοκίων, που είχαν μείνει σταθερά επί 7 χρόνια.
– Γιατί συζητείται πάλι τόσο το θέμα;
– Η αμερικανική οικονομία ανέκαμψε σημαντικά το πρώτο εξάμηνο και οι επενδυτές διερωτώνται αν θα προχωρήσει και πάλι σε μείωση του προγράμματος. Τα περισσότερα στελέχη της Fed συμφωνούν ότι πρέπει να αρχίσει να μειώνει τις αγορές ομολόγων μέσα στο έτος. Ο διοικητής της, Τζερόμ Πάουελ, επικαλέστηκε προ ημερών τη βελτίωση στην αγορά εργασίας που δικαιολογεί μείωση του προγράμματος εντός του έτους, αλλά προσέθεσε πως η Fed θα αξιολογήσει πρώτα τη ζημία από τη μετάδοση του στελέχους «Δέλτα».
– Τι διακυβεύεται;
– Πολλά. Δεδομένου ότι έχει διοχετευθεί μεγάλη ρευστότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, έχουν εκτοξευθεί οι τιμές των μετοχών και των ακινήτων σε επίπεδα ρεκόρ, ενώ οι αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου βρίσκονται στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων έξι και πλέον μηνών. Ως εκ τούτου επικρατεί ανησυχία στην αγορά, όχι μόνον για το πότε θα αρχίσει να μειώνει τις αγορές η Fed αλλά και για την ταχύτητα με την οποία θα προχωρήσει. Αν τερματίσει το πρόγραμμα εσπευσμένα θα μπορούσε να εκτροχιασθεί πλήρως η ανάκαμψη, καθώς το στέλεχος «Δέλτα» εγκυμονεί τον κίνδυνο περαιτέρω παράτασης της πανδημίας. Αν, πάλι, αργήσει πολύ, τότε μπορεί να κλιμακωθούν επικινδύνως οι πληθωριστικές πιέσεις.