Πριν από μόλις μερικές εβδομάδες οι ανησυχίες για την επιστροφή των περιοριστικών μέτρων στις οικονομίες διεθνώς, λόγω του νέου κύματος της πανδημίας που προκάλεσε η παραλλαγή «Δέλτα» ήταν ο βασικός παράγοντας κινδύνου για τις οικονομικές προοπτικές. Η άνοδος του πληθωρισμού που έφεραν οι επιπτώσεις της COVID-19 στην εφοδιαστική αλυσίδα και στη ζήτηση είχε θεωρηθεί ένα «αναμενόμενο» και «προσωρινό» φαινόμενο. Αν και σίγουρα είναι πολύ νωρίς να ισχυριστεί κάποιος πως η πανδημία δεν αποτελεί ανησυχία, έχει ωστόσο βγει από την κορυφή της λίστας των κινδύνων και έχει αντικατασταθεί από την «τέλεια καταιγίδα» όπως την έχουν χαρακτηρίσει οι διεθνείς οίκοι, που δημιουργεί η ενεργειακή κρίση για τις αγορές και την οικονομία. Η… ευχή πλέον είναι να μη βιώσουμε έναν πολύ κρύο χειμώνα, με την ταχύτατη εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία έχει «μεταδοθεί»και στο πετρέλαιο το οποίο αγγίζει υψηλά τριών ετών εκτινάσσοντας τον πληθωρισμό, να αποτελεί πλέον τη νούμερο ένα απειλή για τις κυβερνήσεις, τους θεσμούς, τους καταναλωτές και τους επενδυτές.
Ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη τον Σεπτέμβριο αυξήθηκε στο 3,4% σε ετήσια βάση και εκτιμάται ότι θα αυξηθεί περαιτέρω το φθινόπωρο, με τους αναλυτές να μιλούν για ρυθμούς της τάξης του 4% και άνω, ενώ στις ΗΠΑ έχει ξεπεράσει ήδη από τον Αύγουστο το 4% και κινείται σε υψηλά 30 ετών. Η νέα αύξηση των τιμών της ενέργειας την τελευταία εβδομάδα υποδηλώνει περαιτέρω ανοδικούς κινδύνους για τον πληθωρισμό. Το νέο αυτό πληθωριστικό τοπίο που δημιουργεί ο ενεργειακός Αρμαγεδδώνας, μεταφράζεται από τους επενδυτές ως αφορμή και αιτία για απόσυρση των μέτρων στήριξης των κεντρικών τραπεζών και για αύξηση των επιτοκίων, πολύ νωρίτερα από ό,τι είχε αποτιμηθεί.
Σύμφωνα με αναλυτές, βρισκόμαστε μπροστά σε έναν καταστροφικό συνδυασμό για τις αγορές. Μετά την κορύφωση της παγκόσμιας ανάπτυξη στο β΄ τρίμηνο, η οικονομία διεθνώς θα αρχίσει να επιβραδύνεται τόσο στο τελευταίο μέρος του 2021 όσο και το 2022, με τις εντυπωσιακές επιδόσεις του α΄ εξαμήνου να αποτελούν την κορυφή. Παράλληλα, ο θετικός αντίκτυπος του «ανοίγματος»των οικονομιών αρχίζει και σβήνει. Και όλα αυτά τη στιγμή που πληθωρισμός καλπάζει. Αυτό το «κοκτέιλ»φέρνει μνήμες του στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του 1970, αφήνοντας τις κεντρικές τράπεζες αλλά και τις κυβερνήσεις μπροστά σε ένα δύσκολο οικονομικό παζλ…
Το ΔΝΤ εμφανίστηκε πάντως ψύχραιμο, καθώς τόνισε πως ο πληθωρισμός θα αποκλιμακωθεί στα μέσα του 2022, στο 2% στις ανεπτυγμένες οικονομίες, ωστόσο δεν αποκλείει πως η συνεχιζόμενη άνοδος των τιμών των κατοικιών, τα παρατεταμένα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και οι ελλείψεις που δημιουργούν, μπορεί να κρατήσουν τον πληθωρισμό σε υψηλά επίπεδα για μεγαλύτερο διάστημα.
Ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη τον Σεπτέμβριο αυξήθηκε στο 3,4% σε ετήσια βάση.
Οι κεντρικές τράπεζες, αν και διαμηνύουν και αυτές ότι η εκτόξευση του πληθωρισμού είναι προσωρινή και πως το 2022 θα επιστρέψει σε καθοδική πορεία, πολλές έχουν ήδη σηματοδοτήσει ότι μπαίνουν σε φάση σταδιακής απόσυρσης της τεράστιας στήριξης που παρείχαν στην οικονομία, κάτι που ουσιαστικά σημαίνει ότι στρώνεται το έδαφος για τις αυξήσεις επιτοκίων. Το πότε ωστόσο θα έρθει αυτή η αύξηση είναι το πιο κρίσιμο «στοίχημα» και αφορά κυρίως τη Fed και την ΕΚΤ.
Ο πληθωρισμός τείνει να αυξάνεται όταν η ανάπτυξη είναι ισχυρή και έτσι εάν μπει ένα… φρένο σε αυτήν, το πρόβλημα περιορίζεται. Σήμερα ωστόσο η απόσυρση των μέτρων στήριξης μπορεί να στείλει τις οικονομίες και τις αγορές σε νέα κρίση, καθώς η πανδημία συνεχίζει να αποτελεί «βάρος»στην ανάπτυξη. Εάν όμως δεν δράσουν οι κεντρικές τράπεζες, ο πληθωρισμός θα «τρέχει»οδηγώντας πολύ πιο σύντομα στην αύξηση των επιτοκίων. Μία τέτοια εξέλιξη, τη στιγμή που το χρέος των οικονομιών έχει κορυφωθεί λόγω της πανδημίας, μπορεί να αποδειχθεί εξίσου καταστροφική.
Κάποιες κεντρικές τράπεζες έχουν ήδη προχωρήσει σε αυξήσεις επιτοκίων, όπως της Νορβηγίας και της Πολωνίας, η Τράπεζα της Αγγλίας έχει ήδη ανακοινώσει τη μείωση του ρυθμού αγορών στο πλαίσιο του QΕ, ενώ η Fed έχει στείλει ξεκάθαρο μήνυμα ότι θα ξεκινήσει άμεσα το tapering, με την αγορά να «βλέπει»αύξηση των επιτοκίων σε περίπου 12 μήνες. Η ΕΚΤ ακολουθεί μια διαφορετική και πιο προσεκτική στάση, έχοντας μεν μειώσει τον ρυθμό αγοράς ομολόγων υπό το PEPP, τονίζοντας ωστόσο παράλληλα πως αυτό δεν αποτελεί tapering. Οπως δήλωσε και ο διοικητής της Τράπεζας τη Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, η ΕΚΤ βρίσκεται σε μια διαφορετική φάση νομισματικής πολιτικής σε σχέση με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ απέκλεισε το ενδεχόμενο πρόωρης αύξησης των επιτοκίων στα μέσα του 2023 που αποτιμά η αγορά.
Οπως έδειξαν τα πρακτικά της τελευταίας συνεδρίασης της ΕΚΤ, που δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα, το Δ.Σ. έχει αρχίσει να προβληματίζεται για τις προοπτικές του πληθωρισμού. «Πολλοί αξιωματούχοι της ΕΚΤ θεωρούν ότι ο πληθωρισμός μπορεί να παραμείνει υψηλότερος για περισσότερο διάστημα από ό,τι δείχνουν οι προβλέψεις της τράπεζας και πως αυτές οι προβλέψεις είναι ήδη πολύ χαμηλές» όπως σημειώνει η Capital Economics. Τα πρακτικά της ΕΚΤ έδειξαν πως πλέον υπάρχει αυξανόμενος κίνδυνος για ξαφνικό τέλος στο QE συνολικά το 2023, σημειώνει η HSBC.
Οι πληθωριστικές πιέσεις δεν έχουν πει ακόμα την τελευταία τους λέξη, εκτιμά o οικονομολόγος της Fast Finance, Λουκάς Παπαϊωάννου. Η αρνητική επιρροή του πληθωρισμού θα γίνεται ολοένα και περισσότερο αντιληπτή στην καθημερινότητα των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, παραμένοντας ο σημαντικότερος κίνδυνος για την ανάκαμψη των οικονομιών και κανένας δεν πείθεται ότι το φαινόμενο είναι προσωρινό. Στο πλαίσιο αυτό κεντρικές τράπεζες πρέπει να λύσουν τη δύσκολη εξίσωση της τιθάσευσης του πληθωρισμού και του περιορισμού της άφθονης ρευστότητας που χορήγησαν, διασώζοντας το οικονομικό σύστημα και τις αγορές ομολόγων και μετοχών.