ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Με την ενεργειακή κρίση να λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις στην Ε.Ε., ενισχύονται οι πιέσεις για ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ 20 κράτη-μέλη έχουν ήδη ανακοινώσει μέτρα άμβλυνσης των συνεπειών της εκτόξευσης των τιμών του φυσικού αερίου. Το θέμα απασχόλησε την περασμένη εβδομάδα το Eurogroup και το Συμβούλιο Περιβάλλοντος, ενώ τέθηκε και στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής στο Μπρντο, παρότι δεν ήταν στην ατζέντα (θα συζητηθεί επισήμως από τους ηγέτες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 21-22 του μηνός στις Βρυξέλλες).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανταποκρινόμενη στον εντεινόμενο αναβρασμό, θα παρουσιάσει αφενός την προσεχή Τετάρτη μια εργαλειοθήκη πιθανών δράσεων για την άμεση αντιμετώπιση του αντικτύπου, παρέχοντας έτσι την εξασφάλιση στα κράτη-μέλη για τη συμβατότητα των μέτρων που θα λάβουν με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Σε δεύτερη φάση, κατόπιν πιο αναλυτικής αξιολόγησης της κατάστασης, θα παρουσιάσει τον Δεκέμβριο προτάσεις για την αναμόρφωση της αγοράς φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, με σκοπό τη μεγαλύτερη ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας έναντι μελλοντικών επεισοδίων ακραίας μεταβλητότητας των τιμών.
Παράλληλα, η Επιτροπή στέλνει σήμα υπεράσπισης της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας και του πακέτου Fit for 55 για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 55% έως το 2030 (με έτος βάσης το 1990), καθώς ήδη οι συνήθεις ύποπτοι έχουν αδράξει την ευκαιρία και ρίχνουν την ευθύνη για το κόστος της ενέργειας στις πολιτικές της Ε.Ε. για το κλίμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η δήλωση του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπαν –απηχώντας τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν– στο Μπρντο. Ο κ. Ορμπαν κατηγόρησε την Κομισιόν για την εκτίναξη των τιμών και είπε ότι η πράσινη συμφωνία είναι ένας «έμμεσος φόρος στους ιδιοκτήτες διαμερισμάτων, στους ιδιοκτήτες σπιτιών και αυτοκινήτων» και είναι «μη αποδεκτή».
«Είναι σημαντικό ο διάλογος για την ενέργεια να βασιστεί στη σωστή διάγνωση», δηλώνει στην «Κ» η Ευρωπαία επίτροπος Ενέργειας, Κάντρι Σίμσον. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι η τρέχουσα εκτίναξη οφείλεται στις τιμές του αερίου και την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα. Η μόνη μακροπρόθεσμη λύση είναι η πράσινη μετάβαση: πιο τοπικές, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα. Αυτό θα κρατήσει τις τιμές υπό έλεγχο, θα αυξήσει την αυτονομία μας και θα βοηθήσει να φτάσουμε στις μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050».
Μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη Τετάρτη, η επίτροπος είπε ότι «είναι αναμφισβήτητο ότι πρέπει να λάβουμε μέτρα». Ανέφερε ότι τα κράτη-μέλη έχουν λάβει 10,8 δισ. ευρώ περισσότερα έσοδα από το ETS το εννιάμηνο του 2021 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Αυτά τα έσοδα, όπως είπε, όπως και τα αυξημένα έσοδα από τη φορολόγηση της ενέργειας, «μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπιστεί ο κοινωνικός αντίκτυπος» των ανατιμήσεων. Μεσοπρόθεσμα, το πακέτο Fit for 55 περιλαμβάνει το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το οποίο θα διαθέσει 72,2 δισ. ευρώ μεταξύ 2025-2032 για την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.
Σχετικά με τις πιο δραστικές παρεμβάσεις στην αγορά ενέργειας, η ισπανική πρόταση για κοινή προμήθεια αερίου, βάσει του μοντέλου που χρησιμοποιήθηκε με τα εμβόλια, αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη στις Βρυξέλλες. Μια αντίστοιχη πρόταση είχε συζητηθεί και απορριφθεί το 2016, κυρίως γιατί –σε αντίθεση με τα εμβόλια– τα συμβόλαια προμήθειας αερίου τα διαπραγματεύονται ιδιωτικές εταιρείες, όχι κράτη. Ακόμα και ο πιο στενός συντονισμός για την ενίσχυση των στρατηγικών αποθεμάτων θεωρείται σύνθετο εγχείρημα, το οποίο μπορεί να προχωρήσει μόνο μέσω μιας συμμαχίας των προθύμων.
Η κ. Σίμσον αναφέρει στην «Κ» ότι η Κομισιόν παρακολουθεί πολύ στενά τα επίπεδα των αποθεμάτων, που αυτή τη στιγμή «υπερβαίνουν το 75% στην Ε.Ε.». Το δίκτυο των Ευρωπαίων παρόχων αερίου, σημειώνει, ετοιμάζει επί του παρόντος την αξιολόγησή του για την εξέλιξη της προσφοράς και της ζήτησης τον χειμώνα.
Η πρόταση των πέντε
Στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής, το ζήτημα των τιμών ενέργειας τέθηκε τόσο από τον Κυριάκο Μητσοτάκη όσο και από τους πρωθυπουργούς της Ισπανίας και της Τσεχίας. Μαζί με τις δύο αυτές χώρες, τη Γαλλία και τη Ρουμανία, η Ελλάδα κατέθεσε πρόταση πέντε σημείων για την κοινή αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης. Στην κοινή δήλωση των υπουργών Οικονομικών των πέντε χωρών προτείνονται, εκτός από την κατάρτιση της εργαλειοθήκης παρεμβάσεων που ήδη επεξεργάζεται η Κομισιόν: η διερεύνηση του τρόπου λειτουργίας της αγοράς αερίου, κοινές κατευθυντήριες γραμμές για την τήρηση αποθεμάτων και συντονισμός στις αγορές μεταξύ των κρατών-μελών· η μεταρρύθμιση της χονδρικής αγοράς ηλεκτρισμού ώστε οι τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές να συνδέονται καλύτερα με τη μέση τιμή παραγωγής σε κάθε χώρα· η επίτευξη ενεργειακής απεξάρτησης από χώρες που εξάγουν φυσικό αέριο «το ταχύτερο δυνατόν», με ανάπτυξη των ΑΠΕ· και η ρύθμιση του Συστήματος Εμπορίας Ρύπων (ETS) ώστε να καταστεί «πιο προβλέψιμη» η τιμή του άνθρακα και να «αποφύγουμε την υπερβολική
διακύμανσή της».