Δύο χρόνια μετά την προαναγγελία κλεισίματος όλων των λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, στη Σύνοδο του ΟΗΕ για το Κλίμα, το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων έθεσε χθες σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης.
Το νομοσχέδιο, που στρώνει το έδαφος για τη ριζική αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου των περιοχών Δυτικής Μακεδονίας και Μεγαλόπολης, που για πάνω από μισό αιώνα συνδέθηκαν με την παρουσία της ΔΕΗ και τον λιγνίτη, τίθεται σε δημόσια διαβούλευση σε μια συγκυρία έντονης αμφισβήτησης στο εσωτερικό της χώρας και της Ευρώπης της πολιτικής βίαιης απανθρακοποίησης της ευρωπαϊκής οικονομίας που έχει πυροδοτήσει η ενεργειακή κρίση του φυσικού αερίου.
Αλλωστε το νομοσχέδιο με ρυθμίσεις δίνει τη δυνατότητα στη ΔΕΗ να συνεχίσει να ασκεί μεταλλευτική δραστηριότητα στις εκτάσεις που θα μεταβιβάσει στο Δημόσιο για διάστημα που δεν προσδιορίζει χρονικά. Με εξαίρεση αυτή την πρόβλεψη, που για λόγους ασφαλείας του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων πέραν του 2023, το σχέδιο νόμου, μέσα από σειρά διατάξεων που παραπέμπουν σε μοντέλο διοργάνωσης Ολυμπιακών Αγώνων και ειδικά κίνητρα, στρώνει τον δρόμο για τη μετατροπή της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης σε πόλους έλξης επενδυτικού ενδιαφέροντος με προνομιακούς όρους, που θα δώσουν στις δύο περιοχές δυναμική ανάπτυξης ισχυρότερη από τις υπόλοιπες περιοχές της χώρας. Η αναπτυξιακή αυτή φιλοσοφία του νομοσχεδίου αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι ο συντονισμός του όλου σχεδιασμού φεύγει από την εποπτεία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και περνάει στην εποπτεία του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Ειδική υπηρεσία
Για την ταχύτερη και βέλτιστη διαχείριση των κονδυλίων αλλά και την αποτελεσματικότερη οργάνωση του σχεδιασμού δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης, το νομοσχέδιο δρομολογεί ένα υβριδικό μοντέλο διακυβέρνησης που προσομοιάζει περισσότερο στο Ταμείο Ανάκαμψης και λιγότερο στο ΕΣΠΑ. Στο υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων συστήνεται Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (Ειδική Υπηρεσία ΔΑΜ) ως αυτοτελής δημόσια υπηρεσία που υπάγεται στον αρμόδιο για θέματα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης υπουργό, με σκοπό τον κεντρικό σχεδιασμό και προγραμματισμό των πολιτικών ΔΑΜ. Υπό την ομπρέλα της τίθεται η υπό σύσταση Διαχειριστική Αρχή Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης ΕΣΠΑ ΥΠΑΝΕΠ – ΔΑΜ, με σκοπό τη διαχείριση των πόρων ύψους περίπου 5 δισ. ευρώ που προβλέπονται για τη χρηματοδότηση του Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, όπως και η υπό σύσταση Επιτελική Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού και Συντονισμού.
Σε δημόσια διαβούλευση το νομοσχέδιο για τη ριζική αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου των λιγνιτικών περιοχών.
Η «Μετάβαση Α.Ε.»
Το νομοσχέδιο προβλέπει επίσης τη σύσταση ιδιωτικού νομικού προσώπου με τη μορφή ανώνυμης εταιρείας και την επωνυμία Ελληνική Εταιρεία Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης Α.Ε. (ΕΛΕΔΑΜ) και διακριτικό τίτλο «Μετάβαση Α.Ε.»Στην εταιρεία αυτή θα περιέλθουν οι εκτάσεις ορυχείων που θα προσφέρει η ΔΕΗ, η οποία για τον σκοπό αυτό θα προβεί σε διάσπαση με τη μορφή της απόσχισης του κλάδου Μεταλιγνιτικής Αξιοποίησης των Πυρήνων Ζωνών Απολιγνιτοποίησης, που περιλαμβάνει τα πάσης φύσεως δικαιώματα επί των ακινήτων στις εκτάσεις των ορυχείων σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη, όπως αποτυπώνονται στην προγραμματική σύμβαση που θα υπογράψει με το Δημόσιο. Πρόκειται για 164.000 στρέμματα, δηλαδή τα δύο τρίτα των 247.000 στρεμμάτων σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη που σήμερα ανήκουν στη ΔΕΗ. Η 100% θυγατρική του Δημοσίου «Μετάβαση Α.Ε.»θα εξαγοράσει μετοχές της εταιρείας που θα συστήσει η ΔΕΗ, έναντι ανταλλάγματος που έχει οριστεί στο ποσό των 300 εκατ., που θα καλύψει το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση εδαφών, από το κόστος της οποίας θα απαλλαγεί η ΔΕΗ.
Το νομοσχέδιο προβλέπει ειδικά πολεοδομικά σχέδια για τις χρήσεις γης και τους λοιπούς όρους ανάπτυξης των δύο περιοχών. Στα περιουσιακά στοιχεία της απόσχισης κλάδου που μεταβιβάζονται δεν περιλαμβάνονται τα υφιστάμενα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων λιγνίτη που έχουν παραχωρηθεί στη ΔΕΗ, όπως επίσης και οι πάσης φύσεως άδειες και εγκρίσεις που συναρτώνται με τη μεταλλευτική αυτή δραστηριότητα. Επίσης, στη ΔΕΗ παραχωρείται το δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης των εκτάσεων και των συναφών υποδομών που μεταβιβάζονται για όσο χρόνο επιτρέπεται σε αυτές η λιγνιτική δραστηριότητα.
Ειδικοί ευνοϊκοί όροι διέπουν την εταιρεία «Μετάβαση Α.Ε.» που αναλαμβάνει όλη την ευθύνη υλοποίησης του νέου αναπτυξιακού σχεδίου. Η εταιρεία δεν θα διέπεται από διατάξεις που διέπουν εταιρείες που ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στο Δημόσιο, ενώ επενδύσεις άνω των 5 εκατ. ευρώ εντός των Πυρήνων Απολιγνιτοποίησης θα εντάσσονται στην κατηγορία των στρατηγικών επενδύσεων.
Οδεύει προς Κομισιόν
Μέσα στις επόμενες ημέρες αναμένεται να σταλεί στην Κομισιόν το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ). Η έγκρισή του αποτελεί προαπαιτούμενο για την εκταμίευση των κονδυλίων για τα οποία έχει δοθεί το πράσινο φως. Υπενθυμίζεται ότι έχουν ήδη κατατεθεί πάνω από 70 επενδυτικές προτάσεις, μεταξύ των οποίων 16 εμβληματικές στους τομείς των ΑΠΕ και της αποθήκευσης ενέργειας, της υδροπονίας, του τουρισμού, της επεξεργασίας αποβλήτων κ.λπ