Αδιαμφισβήτητη είναι η ανάκαμψη που καταγράφει από το τέλος του πρώτου εξαμήνου της χρονιάς η επιβατική κίνηση στα αεροδρόμια της χώρας, ύστερα από την επίσημη έναρξη της τουριστικής περιόδου στα μέσα Μαΐου. Το καλοκαίρι ξεκίνησε με πολύ περισσότερες αφίξεις και ολοκληρώθηκε, σε ορισμένες περιοχές, με διπλασιασμό τους, σε σχέση με το 2020, μια χρονιά αυξημένης αβεβαιότητας. Οι καλές αυτές επιδόσεις συνεχίζονται και το φθινόπωρο, με την τουριστική περίοδο να έχει επεκταθεί. Τα παραπάνω αποτελούν τη μία όψη της πορείας του ελληνικού τουρισμού μετά την έξοδό του από την «εντατική» και τη δραματική συρρίκνωση των αφίξεων.
Την άλλη όψη, που διαθέτει πολλές αποχρώσεις και σκιές, περιγράφει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο Αλεξάντερ Τσινέλ, διευθύνων σύμβουλος της Fraport Greece, της εταιρείας που διαχειρίζεται από τον Απρίλιο του 2017 τα 14 μεγαλύτερα αεροδρόμια εκτός Αθήνας. Η εταιρεία παραχώρησης ολοκλήρωσε, φέτος, τη ριζική αναβάθμιση των 14 περιφερειακών αερολιμένων, μια επένδυση 440 εκατ. ευρώ – από τις σημαντικότερες του ομίλου Fraport παγκοσμίως, όπως αναφέρει ο κ. Τσινέλ.
Oμως ο CEO της Fraport Greece είναι προσεκτικός ως προς τις προβλέψεις του για το 2022. Εστω κι αν, έως ένα βαθμό, τα δύσκολα έχουν περάσει, η καθίζηση του ταξιδιού είχε καταστροφικές επιπτώσεις για την εταιρεία που απώλεσε τα 2/3 της δραστηριότητάς της. Κι εκτός του ότι θα χρειαστεί χρόνος ωσότου τα μεγέθη ανακάμψουν, ο δρόμος προς την κανονικότητα έχει πολλά εμπόδια, όπως η διαφαινόμενη οριζόντια αύξηση τιμών σε προϊόντα και υπηρεσίες. Το ενδεχόμενο αυτό, όπως τονίζει, θα μπορούσε να πλήξει καίρια την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας σε μια συγκυρία κατά την οποία αγορές ανταγωνιστικές, όπως η Ασία, η Αυστραλία, η Βόρεια Αμερική, ανοίγουν και ο πόλεμος τιμών για την προσέλκυση τουριστών θα κορυφωθεί.
– Είστε ικανοποιημένος από την έως τώρα πορεία της επένδυσής σας στην Ελλάδα;
– Απολύτως. Η Fraport πίστεψε στην Ελλάδα σε δύσκολες περιόδους χωρίς ποτέ να κάνει πίσω, καθώς είχε πάντα εμπιστοσύνη στη δυναμική της χώρας τόσο ως τουριστικού προορισμού όσο και ως αγοράς. Επομένως είμαστε πολύ χαρούμενοι με την επενδυτική μας απόφαση, ενώ και οι μέτοχοί μας είναι αρκούντως ικανοποιημένοι με τον τρόπο που η Fraport Greece λειτουργεί και θεωρούν ότι η παραχώρηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές επενδύσεις του ομίλου παγκοσμίως.
– Πώς θα διαμορφωθούν οι επιδόσεις των 14 περιφερειακών αεροδρομίων φέτος;
– Εκτιμούμε ότι φέτος η επιβατική κίνηση στα 14 περιφερειακά αεροδρόμια θα διαμορφωθεί στα επίπεδα του 55% του 2019, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 17 εκατομμύρια επιβάτες έναντι 30,2 εκατ. το 2019. Την περασμένη εβδομάδα ξεπεράσαμε το όριο των 15 εκατομμυρίων επιβατών, ενώ τον χειμώνα υπολογίζουμε ότι θα βρισκόμαστε στο ίδιο επίπεδο διαθέσιμης από τις αεροπορικές εταιρείες χωρητικότητας, με χρονικό σημείο αναφοράς το 2019.
Η Τουρκία, που αποτελεί ισχυρό ανταγωνιστή της Ελλάδας, θα ακολουθήσει ιδιαίτερα επιθετική στρατηγική τιμών.
– Πότε εκτιμάτε ότι η επιβατική κίνηση θα επιστρέψει στα επίπεδα του 2019;
– Αυτό θα μπορούσε να συμβεί ακόμη και την επόμενη χρονιά, επειδή η Ελλάδα έχει εμφανίσει ισχυρή ανάκαμψη, ενώ σε ορισμένες ημέρες η επιβατική κίνηση είναι ελαφρώς μεγαλύτερη συγκριτικά με το 2019. Η τάση αυτή, που αποδεικνύει την αντοχή και την επιστροφή της Ελλάδας ως προορισμού, θα μπορούσε να εμφανιστεί και την επόμενη χρονιά. Υπάρχει όμως ένα «αλλά» που συνδέεται με σειρά αστάθμητων παραγόντων που εκτιμούμε ότι θα παρουσιαστούν την επόμενη χρονιά και καθιστούν δύσκολη εξίσωση τη διατύπωση ασφαλών προβλέψεων. Για παράδειγμα, η Τουρκία, που αποτελεί ισχυρό ανταγωνιστή της Ελλάδας στον τουρισμό, θα ακολουθήσει ιδιαίτερα επιθετική στρατηγική τιμών. Επίσης, η Ασία, η Αυστραλία, η Βόρεια Αμερική, που παραμένουν κλειστές για τους τουρίστες, αποτελούν εξίσου ανταγωνιστικές αγορές προς την Ελλάδα για μερίδα ταξιδιωτών. Δεν ξέρουμε, δηλαδή, την επίδραση στον ελληνικό τουρισμό από το «άνοιγμα» των συγκεκριμένων αγορών.
Σε κάθε περίπτωση γνωρίζουμε ότι οι αεροπορικές εταιρείες, όπως η Aegean, η Air France-KLM, η Ryanair, η Easyjet και η Wizz Air, είναι ικανοποιημένες με τις επιδόσεις τους αυτήν τη χρονιά, σχεδιάζοντας να επενδύσουν στην ενίσχυση της χωρητικότητάς τους στην Ελλάδα τον επόμενο χρόνο.
Εκτιμούμε ότι την επόμενη χρονιά η επιβατική μας κίνηση θα διαμορφωθεί σε 25 εκατ. επιβάτες. Αυτό όμως δεν πρόκειται παρά για υπόθεση εργασίας, που είναι σε συνάρτηση με την εξέλιξη της πανδημίας.
– Πότε προβλέπετε ότι θα ανακάμψουν τα οικονομικά μεγέθη της Fraport Greece;
– Είναι σε συνάρτηση με την πορεία της ανάκαμψης το επόμενο έτος, η οποία είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και για τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο πασχίζουμε να εκτιμήσουμε τις τάσεις που πρόκειται να επικρατήσουν, καθώς αυτήν τη στιγμή η ορατότητα για το μέλλον είναι πολύ χαμηλή. Για παράδειγμα, η ύπαρξη, διεθνώς, έντονων πληθωριστικών τάσεων, η αύξηση των τιμών ενέργειας, τα προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού θα μπορούσαν να αλλάξουν εντελώς τα δεδομένα. Εάν λοιπόν, για παράδειγμα, αυξηθεί το συνολικό κόστος διακοπών, εξέλιξη που θα ήταν κατανοητή έως ένα βαθμό, σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης των αυξήσεων, δίχως αμφισβήτηση η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας θα πληγεί.
Η Ελλάδα έχει ένα εξαιρετικό προϊόν, όπως και εξαιρετική προσφορά, αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οι τουρίστες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στις μεταβολές των τιμών. Εάν, λοιπόν, καταγραφόταν μια μαζική αύξηση των τιμών στα ξενοδοχεία, στα εστιατόρια και ευρύτερα στις υπηρεσίες, τότε θα δημιουργούνταν στη χώρα μια δυναμική που δεν έχει προβλεφθεί και θα τροφοδοτούνταν και από το γεγονός ότι η χώρα έχει ανταγωνίστριες αγορές, όπως η Τουρκία, που διαθέτουν ισοτιμία σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Σε κάθε περίπτωση, η ανάκαμψη των μεγεθών εξαρτάται από το πόσο γρήγορα οι επιβάτες θα επιστρέψουν στο ταξίδι. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί είτε μέσα στο 2022 είτε αργότερα, δεδομένου ότι υπάρχει σειρά αστάθμητων παραγόντων που ενδέχεται να ανακύψουν και είναι δύσκολο να ιχνηλατηθούν. Πάντως, τα σημάδια είναι πολύ θετικά. Οι αεροπορικές βρίσκονται σε θέση ετοιμότητας, αλλά οι εταιρείες, απλώς, διαθέτουν θέσεις, δηλαδή δεν αποφασίζουν ποιος πρόκειται να ταξιδέψει και πού. Τα άτομα αποφασίζουν πώς και πού θα δαπανήσουν τα χρήματά τους, με το θετικό στοιχείο να είναι ότι η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής τουριστικός προορισμός. Αυτή η θετική τάση πρέπει να συνεχιστεί και να μην αναχαιτιστεί από το ενδεχόμενο της οριζόντιας αύξησης τιμών.
Η επιβατική κίνηση φέτος θα φτάσει στα επίπεδα του 55% του 2019
– Πώς αξιολογείτε τα μέτρα στήριξης της ελληνικής κυβέρνησης για τον κλάδο των αερομεταφορών;
– Πρώτα απ’ όλα να πούμε ότι η ελληνική κυβέρνηση υιοθέτησε μια ευρύτερα ολοκληρωμένη και συμπαγή στρατηγική ενίσχυσης και στήριξης των εταιρειών που είχαν πληγεί λόγω της πανδημίας.
Θα ήθελα, όμως, να τονίσω το εξής. Είπα νωρίτερα ότι φέτος η ανάκαμψη για τη Fraport Greece θα διαμορφωθεί στα επίπεδα του 55% του 2019. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 2020 βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την καταστροφή, έχοντας απολέσει τα 2/3 της δραστηριότητάς μας. Ακόμη και το γεγονός ότι τον περασμένο Αύγουστο ανακτήσαμε το 80% της κίνησης του 2019, δεν επαρκεί για μια επιχείρηση όπως η δική μας, όπου η βάση κόστους είναι σταθερή, για να αποσοβηθούν οι καταστροφικές επιπτώσεις της πανδημίας.
Ωστόσο είναι σημαντικό ότι η κυβέρνηση ανακοίνωσε, ήδη από τα τέλη Απριλίου, την πολιτική που θα ακολουθήσει στον τομέα του ταξιδιού, η οποία δεν άλλαξε καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού. Ως εκ τούτου, όλοι οι παίκτες του τουρισμού, οι αερομεταφορείς και οι tour operators ανέκτησαν την εμπιστοσύνη τους στην Ελλάδα ως χώρα που κάνει πράξη όσα λέει, σε αντίθεση με άλλα κράτη που άνοιξαν και ξανάκλεισαν. Αυτή η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης είναι σημαντική και για την επόμενη χρονιά.
– Σχεδιάζετε νέες επενδύσεις;
– Η Fraport Greece έχει ολοκληρώσει το επενδυτικό της πρόγραμμα, έχοντας δημιουργήσει μια χωρητικότητα που καλύπτει τις ανάγκες μέχρι το 2030. Παράλληλα πραγματοποιούμε, συνεχώς, εργασίες συντήρησης και αναβάθμισης. Οσον αφορά ευρύτερα τα υπόλοιπα περιφερειακά αεροδρόμια, η μητρική μας εταιρεία εξετάζει, παγίως, νέες ευκαιρίες. Τόσο, όμως, η εταιρεία όσο και οι υπόλοιποι παίκτες του τουρισμού παρακολουθούμε στενά τις αποφάσεις της κυβέρνησης σχετικά με το μοντέλο παραχώρησης του αεροδρομίου Καλαμάτας, όπως κι αν αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει οδηγό για την αξιοποίηση των υπόλοιπων αερολιμένων. Να διευκρινίσουμε ότι η επιβατική κίνηση 300.000 ατόμων αποτελεί όριο κερδοφορίας, ενώ η ενδεχόμενη εκδήλωση ενδιαφέροντος για το αεροδρόμιο Καλαμάτας είναι απόφαση που θα λάβουν όχι η Fraport Greece, αλλά οι μέτοχοί της.
– Ποιες είναι οι προβλέψεις σας για την πορεία του τουρισμού και ευρύτερα του ταξιδιού;
– Εκτιμώ ότι το ταξίδι αναψυχής θα ανακάμψει ταχύτατα, καθώς η τουριστική εμπειρία δεν μπορεί να υποκατασταθεί από βιντεοκλήσεις. Αντίθετα, το επιχειρηματικό ταξίδι, που δεν επηρεάζει σημαντικά τη δική μας δραστηριότητα, αλλά έχει σημαντική συμβολή στην επιβατική κίνηση μεγάλων αεροδρομίων, όπως του Χίθροου, του Σαρλ ντε Γκωλ και της Φρανκφούρτης, θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να ανακάμψει. Οσον αφορά τις αεροπορικές εταιρείες εκτιμώ ότι οι συγχωνεύσεις θα συνεχιστούν και μικροί παίκτες θα βγουν εκτός αγοράς· η Ellinair αποτελεί μια τέτοιου είδους περίπτωση. Ωστόσο βλέπουμε εταιρείες, όπως η Ryanair, αλλά και μεγάλοι όμιλοι, όπως η Air France – KLM, η British Airways, η Iberia και η Lufthansa, να εξέρχονται ισχυρότεροι από την πανδημική κρίση. Ταυτόχρονα, νέες αεροπορικές εταιρείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό αγοράζουν μοντέρνα αεροσκάφη και αυξάνουν σημαντικά τους στόλους τους.
– Βρίσκεστε στον όμιλο Fraport από το 2001. Ποιες αλλαγές έχουν συντελεστεί έκτοτε στον κλάδο των αερομεταφορών;
– Δίχως αμφισβήτηση τα τελευταία χρόνια η COVID-19 έχει φέρει τα πάνω-κάτω, έχοντας αλλάξει τον προσανατολισμό των αερομεταφορών που εκλήθησαν να διαχειριστούν άμεσα και αποτελεσματικά το disruption. Ο κλάδος όμως, είχε ήδη βρεθεί ενώπιον πολλών και ραγδαίων αλλαγών, εάν αναλογιστούμε ότι πριν από 20 χρόνια είχαμε εδραιωμένους μεγάλους εθνικούς αερομεταφορείς, για τους οποίους τα δεδομένα άλλαξαν ριζικά μετά την είσοδο στην αγορά της Ryanair, που θέτει στο επίκεντρο το χαμηλό κόστος, την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα. Θα έλεγα πως και η Fraport Greece είναι σταθερά προσηλωμένη στην παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα, έχοντας μάθει να πραγματοποιεί οικονομίες κλίμακας.
Οι μεγάλες αλλαγές που συντελέστηκαν τα τελευταία χρόνια σχετίζονται με την πλήρη ψηφιοποίηση των διαδικασιών, ενώ αυτήν τη στιγμή οι αερομεταφορές βρίσκονται μπροστά σε μια μεγάλη πρόκληση, την απανθρακοποίηση που θα προσδιορίσει την επόμενη μέρα και την επιβίωσή τους. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία προβλέπει την αύξηση των τιμών των δικαιωμάτων των ρύπων, γεγονός που θα μπορούσε να έχει καταλυτική επίδραση στις τιμές των εισιτηρίων. Και κατ’ επέκταση να επηρεάσει σημαντικά χώρες που εξαρτώνται από τον τουρισμό, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και βέβαια η Ελλάδα.
Ο κλάδος μας ίσως να έχει βρεθεί αδίκως στο κέντρο της συζήτησης για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Ουδείς αμφισβητεί ότι οι αερομεταφορές οφείλουν να περιορίσουν τους ρύπους, αλλά η στοχοποίησή τους ως ο μεγάλος ρυπαίνων, την ώρα που, για παράδειγμα, άλλες μεταφορές επιβαρύνουν περισσότερο το περιβάλλον, λειτουργεί στρεβλά.