Αύξηση των αιτήσεων εξαγοράς πλασματικών ετών, του «χρυσού διαβατηρίου» προς τη συνταξιοδότηση, όπως έχει χαρακτηριστεί, παρατηρείται τους τελευταίους μήνες, με τα στελέχη του υπουργείου Εργασίας και του ΕΦΚΑ να διευκρινίζουν ότι δεν αλλάζει κάτι στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο και κατά συνέπεια δεν χρειάζονται βιαστικές κινήσεις από τους ασφαλισμένους. Πολλώ δε μάλλον όταν μια τέτοια απόφαση μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το εισόδημά τους και στη συνέχεια και το τελικό ύψος της σύνταξής τους.
Αυτό που αλλάζει το 2022 σε σχέση με το τρέχον έτος είναι ότι ολοκληρώνεται η μεταβατική περίοδος με τα ειδικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Αντίθετα, όσον αφορά τη χρήση των πλασματικών ετών δεν υπάρχει κάποια θεσμοθετημένη αλλαγή. Να σημειωθεί ότι με τη χρήση των πλασματικών ετών δίνεται η δυνατότητα σε μια μεγάλη ομάδα ασφαλισμένων να κατοχυρώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με τα όρια ηλικίας και τους χρόνους ασφάλισης που ίσχυαν πριν από το 2015. Βέβαια, βάσει της νομοθεσίας, μπορούν να εξασφαλίσουν το εν λόγω όριο και μετά την 1/1/2022.
Η κατοχύρωση
Οπως επισημαίνει στην «Κ» ο δικηγόρος Διονύσης Ρίζος, που εξειδικεύεται στα ασφαλιστικά θέματα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι σχετικές αιτήσεις εξαγορών ή αναγνώρισης πλασματικών χρόνων με σκοπό την κατοχύρωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος μπορούν να υποβληθούν σε οποιοδήποτε σημείο χρονικά, είτε άμεσα, είτε μεταγενέστερα, είτε με την αίτηση συνταξιοδότησης, ανεξάρτητα από το έτος με τις διατάξεις του οποίου επιθυμεί ο ασφαλισμένος να κατοχυρώσει το συνταξιοδοτικό του δικαίωμα και ανεξάρτητα από τον χρόνο που επιθυμεί να συνταξιοδοτηθεί.
Και ξεκαθαρίζει ότι το μόνο που αλλάζει σε αυτή την περίπτωση είναι το κόστος εξαγοράς, καθώς:
• Στο Δημόσιο, ανάλογα με το έτος υποβολής της σχετικής αίτησης, το κόστος μπορεί να είναι από 6,67% έως 20% των συντάξιμων αποδοχών.
• Στην ασφάλιση των μισθωτών είναι στο 20% επί των μεικτών αποδοχών του τελευταίου μήνα πριν από τον μήνα υποβολής της αίτησης.
• Στην ασφάλιση των αυτοαπασχολούμενων και των ελεύθερων επαγγελματιών είναι στο επίπεδο της εισφοράς κύριας σύνταξης της ασφαλιστικής κατηγορίας που έχει επιλεχθεί το έτος υποβολής της αίτησης εξαγοράς.
Η εξαγορά γίνεται πρώτα για την κατοχύρωση χρόνου ασφάλισης και κατόπιν για την προσαύξηση της σύνταξης.
Η εξόφληση μπορεί να γίνει είτε εφάπαξ είτε με δόσεις. Η επιλογή της εξόφλησης με παρακράτηση από τη σύνταξη γίνεται μόνο στην περίπτωση που ο ασφαλισμένος επιλέξει να υποβάλει την αίτηση εξαγοράς μαζί με την αίτηση συνταξιοδότησης. Για τους δημοσίους υπαλλήλους και μόνο για αυτούς η εξόφληση του κόστους των πλασματικών ετών γίνεται με παρακράτηση από τη σύνταξη, καθώς δεν είναι εφικτή η έκδοση σχετικών αποφάσεων εξαγοράς νωρίτερα.
Είναι σημαντικό, σύμφωνα με τον κ. Ρίζο, να ξεκαθαριστεί πως οι πλασματικοί χρόνοι που χρησιμοποιούνται με δωρεάν αναγνώριση δεν χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του ποσού της σύνταξης και την προσαύξηση αυτού. Επίσης, επισημαίνεται ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν για κατοχύρωση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων τους επιδοτούμενους χρόνους ανεργίας και ασθενείας.
Συνεπώς είναι σημαντικό, σύμφωνα με τον γνωστό δικηγόρο, οι ασφαλισμένοι να υπολογίζουν σωστά τους πλασματικούς χρόνους που χρησιμοποιούνται –εκτός από την κατοχύρωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος– και στον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης, να δουν τι πρέπει να πληρώσουν και να αποφασίσουν εάν τους συμφέρει. Και αυτό γιατί, στην πράξη, το ποσό που έχει καταβληθεί για την εξαγορά χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό του μέσου όρου των «συντάξιμων αποδοχών» και τα έτη χρησιμοποιούνται για τον συντελεστή αναπλήρωσης της ανταπόδοσης.
Το κρίσιμο σημείο
Προσοχή, όμως: Οι πλασματικοί χρόνοι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για προσαύξηση και μόνο της σύνταξης. Η λειτουργία τους είναι πρώτα για την κατοχύρωση χρόνου ασφάλισης και κατόπιν για την προσαύξηση της σύνταξης. Ετσι, πλασματικοί χρόνοι που εξαγοράζονται με σκοπό μόνο την προσαύξηση δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ενώ το ποσό που δαπανάται για την εξαγορά δεν επιστρέφεται, καθώς ο ασφαλισμένος υπογράφει σχετική υπεύθυνη δήλωση ότι αν δεν χρησιμοποιηθεί, δεν δικαιούται σχετικής επιστροφής. Για τον σκοπό αυτό, οι εξαγορές των πλασματικών ετών καλό είναι, σύμφωνα με τον κ. Ρίζο, να γίνονται κοντά στη σύνταξη και μόνο εφόσον ο ασφαλισμένος είναι σίγουρος ότι θα επιτελέσουν τόσο λειτουργία κατοχύρωσης δικαιώματος όσο και προσαύξησης της σύνταξης.
Το ύψος της σύνταξης δεν επηρεάζεται μόνο από το κόστος της εξαγοράς.
Λανθασμένος αποδεικνύεται και ο ισχυρισμός ότι η εξαγορά πλασματικών χρόνων με χαμηλό κόστος οδηγεί και σε χαμηλότερη σύνταξη. Εστω, για παράδειγμα, ένας ελεύθερος επαγγελματίας ασφαλισμένος στην 4η ασφαλιστική κατηγορία που θα υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης το 2022 και σκέφτεται να κατέβει στην 1η ασφαλιστική κατηγορία για την εξαγορά 5 πλασματικών ετών και τη συμπλήρωση των 40 ετών ασφάλισης. Οι συντάξιμες αποδοχές του χωρίς εξαγορές είναι 1.240 ευρώ. Με εξαγορά 5 ετών και κόστος 155 ευρώ τον μήνα, οι συντάξιμες αποδοχές του θα είναι 1.143,1 ευρώ. Ο συντελεστής αναπλήρωσης, όμως, θα είναι πλέον 50,01%. Ετσι, ο συγκεκριμένος ασφαλισμένος με την εξαγορά θα λάβει σύνταξη 955,67 ευρώ, με το συνολικό κόστος να είναι 9.300 ευρώ.
Με εξαγορά 5 ετών στην 4η ασφαλιστική κατηγορία και κόστος 297 ευρώ/μήνα οι συντάξιμες αποδοχές του θα είναι 1.291,4 ευρώ. Ο συντελεστής αναπλήρωσης θα είναι επίσης 50,01%. Ετσι, με την εξαγορά στην 4η ασφαλιστική κατηγορία θα λάβει σύνταξη 1.029,64 ευρώ, με το συνολικό κόστος να είναι 17.820 ευρώ. Στην πράξη, με 8.500 ευρώ περισσότερα η προσαύξηση στη σύνταξη είναι μόνο 74 ευρώ, γεγονός που σημαίνει ότι η απόσβεση της εξαγοράς θα γίνει σε περισσότερα από 9 έτη. Συνεπώς είναι πιο συμφέρουσα επιλογή η εξαγορά σε χαμηλότερη ασφαλιστική κατηγορία.