Βρισκόμαστε εν μέσω μιας περιόδου ασύμμετρης ανάκαμψης. Οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις έχουν να διαχειριστούν έναν κόσμο που έχει αλλάξει ριζικά από την πανδημία. Η ανάκαμψη θα προχωρήσει, πιθανότατα με κάποιες αναταράξεις και αστάθειες, και η οικονομία καλείται να βρει τους ρυθμούς της με τις αναγκαίες προσαρμογές και «μεταλλάξεις».
Ο κόσμος μετά την COVID-19 μας παρέχει μια πρωτοφανή ευκαιρία για διόρθωση της πορείας και δημιουργία πιο ανθεκτικών και καλύτερων εκδοχών της οικονομίας και της κοινωνίας.
Η παρούσα συγκυρία δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για επανεξέταση και αναθεώρηση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας. Επιπλέον, η μετατόπιση της Ευρώπης από την «αυστηρή λιτότητα» στην «οικονομική στήριξη» απελευθερώνει και τους αναγκαίους πόρους για αυτόν τον μετασχηματισμό.
Την ευκαιρία αυτή θα πρέπει να εκμεταλλευτούν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις, ενόσω παρακολουθούν και διαχειρίζονται την ανάκαμψη από την πανδημία. Για πολύ καιρό, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις λειτουργούσαν σε απομόνωση, με αποτέλεσμα οικονομίες μη βιώσιμες και κοινωνίες εξαρτημένες από την κρατική στήριξη. Οι κυβερνήσεις μπορούν να δημιουργήσουν κοινωνίες πιο ισχυρές, πιο ανθεκτικές και πιο δίκαιες. Οι επιχειρήσεις μπορούν να προωθήσουν αυτό το όραμα παρέχοντας σταθερές θέσεις εργασίας, βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και ισχυρή παρουσία σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Μαζί, κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις, μπορούν να δημιουργήσουν ταυτόχρονα οικονομίες που οδηγούν στην ανάπτυξη και κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς.
Υπάρχουν τέσσερις κατευθυντήριες αρχές που μπορούν να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν μια πιο αποτελεσματική σχέση συνεργασίας*.
Δημιουργία και επικοινωνία εθνικού οράματος με ρόλους, ευθύνες και προσδοκίες για όλους τους stakeholders. Ολοι έχουν έναν ρόλο να παίξουν σε αυτό το όραμα, ενώ οι επιχειρήσεις, όλων των μεγεθών, οφείλουν να συμμετέχουν στα σχέδια μετασχηματισμού του παραγωγικού μοντέλου της ελληνικής οικονομίας. Οφείλουν να συμβάλουν στη δημιουργία εργατικού δυναμικού με σύγχρονες δεξιότητες που δημιουργεί προστιθέμενη αξία στην παραγωγή.
Παράλληλα, είναι σημαντικές και οι επιμέρους τομεακές στρατηγικές (π.χ. για την ελληνική βιομηχανία ή τον τουρισμό). Αυτές όμως θα πρέπει να είναι στοχευμένες ή αρθρωτές αποφεύγοντας ολιστικές ή οριζόντιες προσεγγίσεις. Σε κάθε περίπτωση, η συμμετοχή των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας στον σχεδιασμό αποτελεί προϋπόθεση για την αποτελεσματική εφαρμογή.
Εξασφάλιση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στα κοινωνικά ζητήματα. Τα κοινωνικά ζητήματα –αποκλειστικής αρμοδιότητα των κυβερνήσεων διαχρονικά– έχουν μπει στην ατζέντα και των επιχειρήσεων, καθώς η κοινωνία αρχίζει να απαιτεί από τις επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν τους πόρους και την επιρροή τους για να επιφέρουν θετικές κοινωνικές αλλαγές.
Πλέον, τα κριτήρια ESG επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα και τις επιχειρηματικές αποφάσεις.
Ενισχύουν το ενδιαφέρον των ίδιων των επιχειρήσεων να εμπλακούν στα κοινωνικά ζητήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις πρέπει να αναζητήσουν νέες φόρμουλες συνεργασίας για να αξιοποιήσουν αυτή την ουσιαστική αλλαγή.
Ενίσχυση ή δημιουργία νέων καναλιών επικοινωνίας. Προκειμένου να συνεργαστούν, οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να επαναξιολογήσουν, να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν τα κανάλια της μεταξύ τους επικοινωνίας. Θα πρέπει να αξιοποιηθούν στρογγυλά τραπέζια, δομές διασύνδεσης και άλλες σύγχρονες ψηφιακές λύσεις με ευρύτερη εφαρμογή για τη διασφάλιση ενός ενεργού και αποτελεσματικού διαλόγου.
Σε κάθε περίπτωση, το όποιο πλαίσιο διαλόγου και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν δεν αρκούν. Το χτίσιμο σχέσης εμπιστοσύνης και περιβάλλοντος ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ κυβέρνησης και επιχειρήσεων είναι απόλυτη προϋπόθεση για την επιτυχία.
Στοχευμένη χρήση μηχανισμών οικονομικής στήριξης και κινήτρων. Οι κρατικές παρεμβάσεις και ενισχύσεις κομίζουν σημαντικά οφέλη και προοπτικές τόσο για τη μεσοπρόθεσμη όσο και για τη μακροπρόθεσμη οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Θα πρέπει ωστόσο οι κυβερνήσεις να προσέξουν να μην υπερφορτώσουν τις μικρές ή εκκολαπτόμενες παραγωγικές μονάδες της οικονομίας με υπερβολική χρηματοδότηση και να μη δημιουργήσουν συνθήκες εξάρτησης από αυτήν.
Παράλληλα, η αξιολόγηση των προγραμμάτων στήριξης θα πρέπει να στραφεί από την παρακολούθηση της «απορρόφησης» στην παρακολούθηση βασικών παραγωγικών δεικτών, όπως η αύξηση του ΑΕΠ και της προστιθέμενης αξίας, η ανάπτυξη της απασχόλησης, η αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, ώστε οι κυβερνήσεις αλλά και οι επιχειρήσεις να κατανοήσουν το αποτέλεσμα των επενδύσεών τους.
* Ο κ. Λεωνίδας Παπαϊωάννου είναι Managing Director, Government and Public Sector, PwC Ελλάδας.
(*) «Shaping tomorrow’s government series: six chapters outlining the challenges and opportunities governments will face after the pandemic», PwC, 2021.