Οι οπαδοί της φεμινιστικής οικονομικής θεωρίας, επί μακρόν ισχυρίζονται ότι ο στόχος της οικονομίας είναι η υποστήριξη της ζωής σε όλες τις μορφές της και η άνθησή της. Αυτό μπορεί να φαίνεται αυτονόητο, αλλά στην ουσία αντιβαίνει την κυρίαρχη προσέγγιση, η οποία κυριολεκτικά αρθρώνει την ακριβώς αντίθετη αιτίαση. Η οικονομία λειτουργεί βάσει των δικών της νόμων, οι οποίοι πρέπει να γίνονται σεβαστοί από τους απλούς ανθρώπους – δρώντες. Υπό αυτήν τη φονταμενταλιστική θεώρηση, πρόκειται δυνητικά για έναν οργισμένο θεό, ο οποίος εξασφαλίζει ευημερία ή προκαλεί την καταστροφή με όλους τους τρόπους, συμπεριλαμβανομένων και όσων θυσιών γίνονται στο όνομά του. Παρά ταύτα η οικονομία, οι αγορές της και οι ποικίλες θεσμικές μορφές της αποτελούν ανθρώπινα δημιουργήματα, τα οποία επίσης μπορούν να τροποποιηθούν και να επανεξεταστούν, σύμφωνα με τη βούληση των δημοκρατιών. Αυτό σημαίνει πως οι οικονομικές πολιτικές μπορούν και οφείλουν να εναρμονίζονται με τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές στοχεύσεις. Οσο κι αν αυτό ακούγεται ευσεβής πόθος και εκκεντρική άποψη, η πανδημία και οι επιτακτικές απειλές της κλιματικής αλλαγής και άλλων οικολογικών δεινών της έχουν προσδώσει περισσότερη αληθοφάνεια.
Σήμερα το Ταμείο Ανάπτυξης του ΟΗΕ για τις γυναίκες κατήρτισε ένα συγκροτημένο σχέδιο για τη βιωσιμότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη, το οποίο δίνει σάρκα και οστά σε μια φεμινιστική προσέγγιση της οικονομίας, εναρμονιζόμενη με τον σύγχρονο κόσμο. Δεν συσχετίζει μόνο τα εγνωσμένα προβλήματα με το πώς λειτουργούν οι οικονομίες, αλλά προσφέρει και σαφείς κατευθύνσεις για την πολιτική σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Βασίζεται στον στόχο της διασφάλισης μιας βιώσιμης ζωής για όλους, ενώ δίνει τη δυνατότητα της ισοδύναμης ανάπτυξης των δυνατοτήτων του ανθρώπου σε αρμονία με τη φύση. Αφ’ ης στιγμής, λοιπόν, γίνει αποδεκτό πως οι οικονομικές πολιτικές πρέπει να τεθούν στην υπηρεσία της βιωσιμότητας, της ισότητας των φύλων και της κοινωνικής δικαιοσύνης, τι θα επακολουθήσει; Πρώτον, η απλήρωτη εργασία στην παροχή φροντίδας και το περιβάλλον δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται, όπως γίνεται μέχρι τώρα, ως ανεξάντλητες πηγές που μπορούν να χρησιμοποιούνται δωρεάν και να μη στερεύουν χωρίς κόστος ή συνέπειες. Αντ’ αυτού, οι οικονομικοί θεσμοί και οι πολιτικές δεν πρέπει μόνο να αναγνωρίσουν τη συνεισφορά της παροχής φροντίδας και της φύσης, αλλά και να τις αποτιμήσουν κοινωνικά και να διασφαλίσουν τις συνθήκες υπό τις οποίες θα ακμάσουν. Μια προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής, συνεπώς, θα ήταν η δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας σε στρατηγικούς πράσινους τομείς, όπως είναι οι υπηρεσίες φροντίδας, η αγρο-οικολογία και η αποκεντρωμένη παραγωγή ήπιας ενέργειας. Οι επενδύσεις στη μέριμνα είναι απολύτως ουσιώδεις, χωρίς να την εκλαμβάνουν ως εμπόρευμα, προσωπική επιλογή ή οικογενειακή υποχρέωση. Αντιθέτως, η εργασία αυτή πρέπει να λογίζεται ως συλλογικό αγαθό, το οποίο πρέπει επαρκώς και κατάλληλα να αντλείται και να ρυθμίζεται με την επέκταση υποδομών για την παροχή προσιτών και ποιοτικών συναφών υπηρεσιών. Και αυτό με τη σειρά του θα διαμορφώνει πλαίσιο αξιοπρεπούς εργασίας για όσες-όσους απασχολούνται στη φροντίδα. Η οικονομική και οικονομική αρωγή στους απλήρωτους φροντιστές- φροντίστριες πρέπει να ενισχυθεί επίσης, συμπεριλαμβανομένης της μετ’ αποδοχών οικογενειακής άδειας και των καθολικών επιδομάτων τέκνων.
Οι θεσμοί, το ρυθμιστικό πλαίσιο και οι πολιτικές που διασφαλίζουν ζωτική προστασία της εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων διαπραγμάτευσης σε συλλογικές συμβάσεις, ο μισθός, που εξασφαλίζει μια αξιοπρεπή ζωή, οι συνθήκες εργασίας και η πρόνοια θα πρέπει να ενδυναμωθούν και οι δομές και τα αντίστοιχα συστήματα να λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου.
* Η κ. Jayati Ghosh είναι καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιοτης Μασαχουσέτης στο Αμχερστ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της Social Europe.