Με τα χειρότερα σενάρια για την εξέλιξη των τιμών φυσικού αερίου και ρεύματος και την ενεργειακή επάρκεια υποδέχεται η Ευρώπη τον χειμώνα.
Οι προσδοκίες για αποκλιμάκωση των τιμών που είχαν καλλιεργηθεί το προηγούμενο διάστημα, διαψεύδονται πλήρως μετά και την απόφαση της Γερμανίας να αναβάλει προσωρινά τη διαδικασία πιστοποίησης του επίμαχου αγωγού Nord Stream 2, η λειτουργία του οποίου έχει συνδεθεί από τη ρωσική πλευρά με την αύξηση των ροών φυσικού αερίου προς τη Γηραιά Ηπειρο.
Η Gazprom
Με το επιχείρημα ότι η Gazrpom πρέπει να δημιουργήσει μια θυγατρική «που θα πρέπει στη συνέχεια να πληροί τις απαιτήσεις που ορίζει ο νόμος για έναν ανεξάρτητο φορέα εκμετάλλευσης δικτύου μεταφορών», η Γερμανία έθεσε ουσιαστικά ένα ακόμη προαπαιτούμενο για την έναρξη της διαδικασίας πιστοποίησης του Nord Stream 2, αναβάλλοντας για τουλάχιστον τέσσερις μήνες –διάστημα που το νομικό πλαίσιο απαιτεί για την ολοκλήρωσή της– την έναρξη λειτουργίας του αγωγού και έστειλε έμμεσα μήνυμα στη Ρωσία ότι δεν μπορεί να κάνει χρήση του αγωγού χωρίς αυτός να έχει πιστοποιηθεί ως διαχειριστής, βάσει του ευρωπαϊκού δικαίου που προβλέπει δυνατότητα χρήσης της δυναμικότητάς του και από τρίτους.
Είχε προηγηθεί η απροθυμία της Ρωσίας να αυξήσει την προσφορά αερίου στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας και Λευκορωσίας – Πολωνίας απέχοντας από τις προχθεσινές δημοπρασίες, στάση στην οποία η αγορά αντέδρασε με αύξηση 7,8% στέλνοντας τα προθεσμιακά συμβόλαια του Δεκεμβρίου στα 81,585 ευρώ MWh και του Ιανουαρίου στα 81,76 ευρώ/ΜWh.
Η «απάντηση» της Γερμανίας στην εργαλειοποίηση του φυσικού αερίου από τη Μόσχα, με τρόπο ώστε να πιέσει την Ευρώπη να αποδεχθεί τη λειτουργία του Nord Stream 2 με τους δικούς της όρους, εκτόξευσε την τιμή του φυσικού αερίου στο hub της Ολλανδίας, που λειτουργεί ως σημείο αναφοράς στην Ευρώπη, στα 88,82 ευρώ/MWh, στα υψηλότερα επίπεδα των τριών τελευταίων εβδομάδων, μέσα σε λίγα λεπτά από την ανακοίνωση, αντίδραση που συνεχίστηκε και λίγες ώρες αργότερα η τιμή εκτινάχθηκε στα 94 ευρώ/MWh, καταγράφοντας αύξηση 17,92%.
Μήνυμα στη Ρωσία ότι ο αγωγός θα πρέπει να πιστοποιηθεί ως διαχειριστής, βάσει του ευρωπαϊκού δικαίου.
Ελλειμμα επάρκειας
Η εξέλιξη, σε συνδυασμό και με την κλιμάκωση της κρίσης στη Λευκορωσία, διαμορφώνει ένα ανησυχητικό σκηνικό με όλες τις παραμέτρους της κρίσεις σε έξαρση, καθώς πέφτουν οι πρώτες χειμερινές θερμοκρασίες και οι ανάγκες για θέρμανση αναμένονται αυξημένες. Τα ποσοστά κάλυψης των στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου στις χώρες της Ε.Ε. παραμένουν στα χαμηλά επίπεδα του 75% έναντι του 90% που θεωρούνται κανονικά για την εποχή, ενώ σε 9 χώρες από τις 19 που διαθέτουν αποθηκευτικούς χώρους βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο του 75% και τρεις μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα μηδενικά αφού δεν διαθέτουν αποθηκευτικούς χώρους. Στο έλλειμμα επάρκειας, εκτός των χαμηλών ρωσικών προμηθειών, συνέβαλε και η αποσπασματική ευρωπαϊκή παραγωγή και η υψηλή ζήτηση από τις χώρες της Ασίας για υγροποιημένο φυσικό αέριο.
Οι ροές φυσικού αερίου από τη Νορβηγία, τον δεύτερο μεγαλύτερο προμηθευτή της Ευρώπης μετά τη Ρωσία, μειώθηκαν κατά 10% την Τρίτη (15 Νοεμβρίου) λόγω της διακοπής λειτουργίας στο γιγάντιο κοίτασμα Troll. Tην ίδια στιγμή, η Κίνα δείχνει να προετοιμάζεται για ελλείψεις καυσίμων σε ορισμένους τομείς, κάτι που σηματοδοτεί ένταση του ανταγωνισμού για το LNG μεταξύ Ευρώπης και Ασίας ενόψει του χειμώνα.
Περικοπές στη βιομηχανία
Οι εξελίξεις αξιολογούνται από εταιρείες και διεθνείς αναλυτές ως ιδιαίτερα κρίσιμες για την Ευρώπη η οποία, όπως εκτιμάται, για να αντιμετωπίσει τις αυξημένες ανάγκες για θέρμανση στο ενδεχόμενο ψύχους διάρκειας άνω των δέκα ημερών θα υποχρεωθεί να περικόψει βιομηχανικά φορτία. «Οι εναπομείνασες ελπίδες ότι αυτός ο αγωγός θα είναι διαθέσιμος για τον χειμώνα διαψεύστηκαν εντελώς. Η έλλειψη φυσικού αερίου στην αποθήκευση και η έλλειψη ρωσικών προμηθειών σημαίνει ότι πρέπει ουσιαστικά να μειώσουμε τη βιομηχανική ζήτηση για να διατηρήσουμε τα κρίσιμα αποθέματα φυσικού αερίου για τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας. Η Ευρώπη πρέπει να μειώσει σε μεγάλο βαθμό τη ζήτηση βιομηχανικού αερίου με τρόπο που δεν έχουμε δει εδώ και δεκαετίες», δήλωσε ο James Waddell της Energy Aspects, σύμφωνα με ρεπορτάζ του BBC.
«Δεν έχουμε αρκετό φυσικό αέριο αυτή τη στιγμή, ειλικρινά, και δεν αποθηκεύουμε για τη χειμερινή περίοδο», δήλωσε ο Jeremy Weir, διευθύνων σύμβουλος του Trafigura Group σε συνέδριο την Τρίτη. «Υπάρχει όμως μια πραγματική ανησυχία. Εάν έχουμε έναν κρύο χειμώνα, είναι πιθανόν να έχουμε κυλιόμενες διακοπές ρεύματος στην Ευρώπη». Γεωπολιτικοί αναλυτές μεταφέρουν, ωστόσο, στην «Κ» την εκτίμηση ότι η Ρωσία δεν θα ρισκάρει να χαρακτηριστεί αναξιόπιστος προμηθευτής της Ευρώπης, κάτι που θα επιβεβαίωνε τη διπλωματική αμερικανική ρητορική στο ζήτημα της ευρωπαϊκής ενεργειακής κρίσης. Εκτιμούν ότι η Μόσχα θα εξαντλήσει τα περιθώρια πίεσης προς την Ευρώπη για την άμεση έναρξη λειτουργίας του Nord Stream 2, αρνούμενη να αυξήσει τις ροές φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας, παίζοντας και το «χαρτί» του Λουκασένκο, «αλλά την τελευταία στιγμή δεν θα αφήσουν τον Ευρωπαίο πολίτη να παγώσει και θα δώσουν πρόσθετες ποσότητες, έχοντας αποκομίσει στο μεταξύ σημαντικά κέρδη από την αύξηση των τιμών που δημιουργεί η στενότητα της ζήτησης».
Οι ίδιοι αναλυτές εκτιμούν ότι στην Ευρώπη, προβλήματα ηλεκτρισμού θα προκύψουν όχι από την κρίση του αερίου, αλλά από το γεγονός ότι δεν υπάρχει διαθέσιμο εναλλακτικό καύσιμο για ηλεκτροπαραγωγή που να καλύψει το κενό των ΑΠΕ σε περίπτωση έντονης κακοκαιρίας κατά την οποία η παραγωγή τους θα περιοριστεί σημαντικά. Σε μια τέτοια περίπτωση, δεν αποκλείουν τη μείωση των βιομηχανικών φορτίων προκειμένου να διασφαλισθεί η ομαλή ηλεκτροδότηση των νοικοκυριών και να αποφευχθούν φαινόμενα εκ περιτροπής διακοπών ρεύματος. Το βέβαιο είναι ότι οι καταναλωτές της Ευρώπης θα συνεχίσουν να επιβαρύνονται με υπέρογκες αυξήσεις και στο ρεύμα, με τους Ελληνες να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος, καθώς η ελληνική αγορά εξακολουθεί να κρατάει τα σκήπτρα της ακριβότερης χονδρεμπορικής αγοράς ρεύματος στην Ευρώπη.
H άνοδος ροκανίζει περαιτέρω τα οφέλη από τις επιδοτήσεις
Η μέση τιμή στην εγχώρια χονδρεμπορική αγορά εκτοξεύθηκε σήμερα στα 254,33 ευρώ/MWh από τα υψηλά των 238,14 ευρώ/MWh χθες, ενώ το υψηλότερο σημείο της ημέρας έφτασε στα 319,93 ευρώ MWh.
H τιμή είναι κατά 10 ευρώ ακριβότερη από την αμέσως υψηλότερη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας (248,46 και 248,09 ευρώ αντίστοιχα) και κατά 73,73 ευρώ ακριβότερη από τη χαμηλότερη τιμή που καταγράφεται στην αγορά της Γερμανίας, στα 180,6 ευρώ/ΜWh.
To ακριβό φυσικό αέριο κάλυψε το 43,5% της συνολικής ζήτησης σήμερα, η συμμετοχή των φθηνών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας περιορίστηκε στο 24,6% και των υδροηλεκτρικών στο 6,5%. Ποσοστό 6,5% κάλυψε ο λιγνίτης και 15,6% οι εισαγωγές, οι οποίες αυξήθηκαν λόγω των χαμηλότερων τιμών στις γειτονικές αγορές. Η μέση τιμή εκκαθάρισης της αγοράς είχε ήδη καταγράψει άνοδο το περασμένο επταήμερο (8-14 Nοεμβρίου) κατά 5,6% σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη και ανήλθε στα 218,25 ευρώ/ΜWh.
H νέα άνοδος στα επίπεδα των 254,33 ευρώ/MWh προεξοφλεί μέση μηνιαία τιμή για τον Νοέμβριο πολύ πάνω από τα 200 ευρώ και ροκανίζει περαιτέρω τα οφέλη από τις αυξημένες κρατικές επιδοτήσεις των 39 ευρώ τον μήνα που ανακοίνωσε προσφάτως το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Την εξέλιξη αυτή φαίνεται να έχει λάβει υπόψη της η πολιτική ηγεσία, η οποία από το αρχικό σχέδιο για περιορισμό των εισροών του ΕΛΑΠΕ στο 14% από τα έσοδα δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων έχει αποφασίσει να τα περιορίσει στο 8% και να διοχετεύσει στο ταμείο ενεργειακής μετάβασης το 69,86%, διασφαλίζοντας συνολικά έσοδα για τις επιδοτήσεις ρεύματος περί τα 700 εκατ. ευρώ.
Αν και οι αυξήσεις τρέχουν με ρυθμό που δύσκολα μπορεί να καλύψουν οι κρατικές επιδοτήσεις, παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι ανταποκρίνονται στο να διατηρηθεί η ομαλότητα και η κοινωνική συνοχή που είναι και το ζητούμενο σε τέτοιες ακραίες συνθήκες. Οι προμηθευτές ρεύματος έχουν περάσει ήδη στην κατανάλωση του Σεπτεμβρίου την έκπτωση των 9 ευρώ τον μήνα, όπως και την έκπτωση των 18 ευρώ τον μήνα στις καταναλώσεις του Οκτωβρίου, ενώ από τις 2 Νοεμβρίου τιμολογούν και με την έκπτωση των 39 ευρώ τον μήνα. Στους καταναλωτές έχουν αρχίσει να καταφθάνουν οι πρώτοι λογαριασμοί με τις εκπτώσεις του Σεπτεμβρίου και ένα μέρος του Οκτωβρίου, όπως και τις αντίστοιχες αυξήσεις της ρήτρας αναπροσαρμογής, με την τελική επιβάρυνση να περιορίζεται κατά το ήμισυ και συγκεκριμένα στα 18 ευρώ τον μήνα για τον Σεπτέμβριο και στα 42 ευρώ τον μήνα για τον Οκτώβριο.