Μπορεί η Ελλάδα να έχει εξέλθει τυπικά από την περίοδο της οικονομικής κρίσης, όμως η χρήση των a la carte πολεοδομικών ρυθμίσεων για ιδιωτικές επενδύσεις με την επίκληση του «εθνικού συμφέροντος» συνεχίζεται ακάθεκτη. Σχέδιο νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης, που κατατέθηκε προ ημερών στη Βουλή, επεκτείνει το πλήθος των επενδύσεων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν προνομιακές πολεοδομικές ρυθμίσεις των προηγούμενων ετών, ενισχύοντας την απαξίωση του πολεοδομικού σχεδιασμού, πολλαπλασιάζει τις παρεκκλίσεις από τη νομοθεσία και περιορίζει τη δημοσιότητα, άρα και τη διαφάνεια των προωθούμενων ιδιωτικών έργων. Στα θετικά, ότι οι διατάξεις που επέτρεπαν έργα από οποιονδήποτε «στρατηγικό επενδυτή» στον αιγιαλό και την παραλία –προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις όταν το νομοθέτημα δόθηκε σε διαβούλευση– αφαιρέθηκαν.
Ο λόγος για το σχέδιο νόμου με θέμα «Στρατηγικές επενδύσεις και βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος», που βρίσκεται τις ημέρες αυτές σε επεξεργασία από τις επιτροπές της Βουλής, με σκοπό να ψηφιστεί μέσα στον Δεκέμβριο (βλ. «Κ» 23.11.21). Το σχέδιο νόμου περιέχει πλήθος πολεοδομικών και χωροταξικών ρυθμίσεων, που επεκτείνουν την πολεοδόμηση (κυρίως) του εξωαστικού χώρου κατά παρέκκλιση της γενικής νομοθεσίας. Κύριο στοιχείο του σχεδίου νόμου είναι ότι οι επενδύσεις που χαρακτηρίζονται ως «στρατηγικές» πολλαπλασιάζονται (αφού ο απαραίτητος για κάτι τέτοιο προϋπολογισμός μειώνεται στα 75 ή υπό συνθήκες στα 40 εκατ. ευρώ). Ως αποτέλεσμα, αυξάνονται εκείνες που μπορούν να κάνουν χρήση της προνομιακής νομοθεσίας. Ανάμεσα σε αυτές:
– Δίνεται η δυνατότητα παρεκκλίσεων τόσο από τον νέο οικοδομικό κανονισμό (ΝΟΚ), όσο και από τους τοπικούς όρους δόμησης που μπορεί να ισχύουν σε μια περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να εγκριθεί μεγαλύτερος συντελεστής δόμησης, μεγαλύτερη κάλυψη, μεγαλύτερο ύψος κτιρίων κ.ο.κ.
– Επεκτείνεται σε όλες τις στρατηγικές επενδύσεις η δυνατότητα απευθείας (απλής) χρήσης αιγιαλού και παραλίας, εφόσον γίνονται σε παράκτιο οικόπεδο. Ωστόσο οι ρυθμίσεις που υπήρχαν στο σχέδιο νόμου όταν αυτό δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση, και προέβλεπαν τη δυνατότητα πραγματοποίησης και έργων σε αιγιαλούς και παραλίες, αφαιρέθηκαν μετά την κατακραυγή επιστημονικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων. Το μόνο που έμεινε είναι η δυνατότητα κατασκευής τουριστικών λιμένων.
– Στο πλαίσιο της πολεοδόμησης ενός τέτοιου σχεδίου παρέχεται η δυνατότητα οριοθέτησης, επανοριοθέτησης ή και διευθέτησης ρεμάτων προς διευκόλυνση της επένδυσης.
– Τα συνοδά ή βοηθητικά έργα εξωτερικής υποδομής (εκτός δηλαδή της κύριας εγκατάστασης που αφορούν) υπάγονται και αυτά στις προνομιακές ρυθμίσεις για ταχεία αδειοδότηση.
Αφαιρέθηκαν οι διατάξεις που επέτρεπαν έργα από οποιονδήποτε «στρατηγικό επενδυτή» στην παραλία.
– Επιτρέπεται η απαλλοτρίωση ιδιωτικών εκτάσεων για την εξυπηρέτηση της όποιας στρατηγικής επένδυσης και των βοηθητικών και συνοδών της έργων. Η έκταση που απαλλοτριώνεται δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 3% της κύριας έκτασης και, παρότι η απαλλοτρίωση κηρύσσεται από το Δημόσιο (δεν θα μπορούσε αλλιώς), το κόστος βαρύνει τον φορέα της επένδυσης.
– Μέχρι σήμερα δινόταν η δυνατότητα σε ένα στρατηγικό επενδυτικό σχέδιο (ΕΣΧΑΣΕ ή ΕΣΧΑΔΑ) να τροποποιήσει σημειακά τον υφιστάμενο πολεοδομικό/χωρικό σχεδιασμό. Η αιτιολογία ήταν ότι τα γενικά πολεοδομικά σχέδια ήταν συχνά παλαιά και παρωχημένα. Τώρα η δυνατότητα αυτή επεκτείνεται και για τα τοπικά ή ειδικά πολεοδομικά σχέδια, δηλαδή στα καινούργια πολεοδομικά σχέδια που έχουν εκπονηθεί μόλις τα τελευταία 2-3 χρόνια. Με τον τρόπο αυτό, το υπουργείο Ανάπτυξης απαξιώνει περαιτέρω τον πολεοδομικό σχεδιασμό (και το τι σημαίνει να σχεδιάζεις το μέλλον μιας περιοχής), αφού αυτός μπορεί να τροποποιηθεί από οποιονδήποτε μεγάλο επενδυτή κατά το δοκούν.
– Η προέγκριση των οικοδομικών αδειών για τις στρατηγικές επενδύσεις «φεύγει» από τις Υπηρεσίες Δόμησης και πηγαίνει στο υπουργείο Ανάπτυξης. Ετσι, οι τοπικές πολεοδομικές αρχές δεν έχουν καμία ανάμειξη (και καμία ιδέα) για μεγάλα επενδυτικά σχέδια στην περιοχή αρμοδιότητάς τους.
– Περιορίζεται στο απολύτως τυπικό η διαβούλευση για ένα στρατηγικό επενδυτικό σχέδιο. Αυτό που θα δημοσιοποιείται για 10 μέρες(!) είναι μόνο η επιτελική σύνοψη του σχεδίου, δηλαδή ένα μικρό γενικό κείμενο. Πρόκειται για σαφή επιδείνωση της διαφάνειας στις επενδύσεις αυτές, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σε βορειοευρωπαϊκές χώρες όπου η διαβούλευση παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της επένδυσης.
Επιπλέον, με το σχέδιο νόμου ενισχύεται περαιτέρω η περιπτωσιολογία. Για παράδειγμα:
– Στα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΣΧΑΣΕ) επιτρέπεται να ενταχθεί και μια έκταση που γειτονεύει με το κύριο ακίνητο (απόσταση έως 1,5 χλμ.), που φθάνει έως και το μισό της έκτασης του κύριου ακινήτου.
– Το δικαίωμα επιφανείας, που είχε δοθεί σε ακίνητα του δημοσίου και ευρύτερου δημοσίου τομέα (χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στην επένδυση στο Ελληνικό), επεκτείνεται και σε εκκλησιαστικά ιδρύματα ιδιωτικού δικαίου (αυτά που ένας εκκλησιαστικός φορέας ιδρύει για να εκμεταλλευτεί με έναν ιδιώτη την ακίνητη περιουσία του).