Μια ευχή που αντάλλασσαν στελέχη του οικονομικού επιτελείου λίγο μετά την ψηφοφορία του περασμένου Σαββάτου ήταν «αυτός ο προϋπολογισμός να εκτελεστεί όπως ψηφίστηκε». Δεν θα είναι εύκολο να υλοποιηθεί αυτή η ευχή.
Η χρονιά θα ξεκινήσει σε συνθήκες πλήρους αβεβαιότητας λόγω της ενεργειακής και της υγειονομικής κρίσης. Είναι η λεγόμενη «δίδυμη κρίση», η οποία απειλεί να διαψεύσει τόσο τον στόχο της υψηλής ανάπτυξης και κατά τη διάρκεια του 2022 όσο και την εκφρασμένη βούληση για δραστική μείωση των πρωτογενών ελλειμμάτων ώστε από το 2023 η χώρα να επιστρέψει στα πλεονάσματα.
Ο πληθωρισμός
Η κατακόρυφη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου συνιστά «βόμβα» για το ΑΕΠ καθώς αυξάνει κατακόρυφα την αξία των εξαγωγών, ενώ πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες ενός γενικευμένου πληθωριστικού κύματος λόγω μετακύλισης του ενεργειακού κόστους στα υπόλοιπα προϊόντα. Ηδη η Τράπεζα της Ελλάδος βλέπει τον μέσο πληθωρισμό να εκτινάσσεται στο 3% το 2022 από μόλις 0,6% το 2021. Η μετάλλαξη «Ομικρον» επαναφέρει τις συζητήσεις για τη λήψη πρόσθετων περιοριστικών μέτρων μετά την Πρωτοχρονιά. Ο κίνδυνος αυτά τα μέτρα να επηρεάσουν άμεσα συγκεκριμένους κλάδους (ειδικά της ψυχαγωγίας, του αθλητισμού, της διασκέδασης και του πολιτισμού) είναι ορατός, κάτι που σημαίνει ότι αυτομάτως θα τεθεί εν αμφιβόλω και η εκτίμηση για «ψαλίδισμα» των μέτρων οικονομικής στήριξης ώστε να περιοριστούν τα ιλιγγιώδη πρωτογενή ελλείμματα της διετίας 2020-2021.
Η μετάλλαξη «Ομικρον» επαναφέρει τις συζητήσεις για τη λήψη πρόσθετων περιοριστικών μέτρων.
Δημοσιονομική επίπτωση μπορεί να έχει και η ενεργειακή κρίση. Μπορεί εκ πρώτης όψεως τα ταμεία του κράτους να γεμίζουν τόσο από τον υψηλότερο ΦΠΑ όσο και από τα έσοδα που προκύπτουν από την αυξημένη τιμή των ρύπων ή των πόρων που εξοικονομούνται από τις αποζημιώσεις των παραγωγών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ωστόσο με τέτοια επίπεδα τιμών θα είναι δύσκολο –αν παραταθεί επί μακρόν η ενεργειακή κρίση όπως διαφαίνεται– να στηριχθούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις μόνο με τους πόρους του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης και χωρίς να μπει «χέρι» στα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού. Ηδη η στήριξη για τα τιμολόγια του ρεύματος –η οποία έχει αυξηθεί τρεις φορές από τον Σεπτέμβριο μέχρι τώρα– καλύπτει μόνο ένα μέρος της επιβάρυνσης των νοικοκυριών και αφήνει μετέωρες τις επιχειρήσεις, οι οποίες ήδη παραλαμβάνουν λογαριασμούς ρεύματος «φωτιά».
Το 2022 ξεκινάει με σειρά φιλόδοξων στόχων στο οικονομικό πεδίο αλλά και πλήθος αβεβαιοτήτων. Μέσα σε μία χρονιά η κυβέρνηση θέλει να βγει από τη μεταμνημονιακή εποπτεία –οι συζητήσεις θα ξεκινήσουν ήδη από τον Ιανουάριο με στόχο η διαδικασία να ολοκληρωθεί έως το τέλος Ιουνίου–, να εξασφαλίσει «λογικούς» στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και να έρθει πιο κοντά, αν όχι να κατακτήσει την επενδυτική βαθμίδα για τα ομόλογα της χώρας, ώστε να μην υπάρχει η ανάγκη των κατ’ εξαίρεσιν αγορών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Το πρωτογενές έλλειμμα
Στόχος είναι, επίσης, να περιοριστεί το πρωτογενές έλλειμμα από τα 13-14 δισ. ευρώ στα 2 δισ. ευρώ, χωρίς όμως η απόσυρση των μέτρων στήριξης (σ.σ. διότι αυτός είναι ο βασικός τρόπος με τον οποίο θα επιδιωχθεί η μείωση των ελλειμμάτων) να πλήξει την αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Η διατήρηση της ανάπτυξης, με απώτερο στόχο την επιστροφή του ΑΕΠ ακόμη και στα 190 δισ. ευρώ στο τέλος του 2022, είναι βασική προτεραιότητα, καθώς σε συνδυασμό με την επιστροφή του πληθωρισμού μπορεί να προκαλέσει σημαντική μείωση στην αναλογία του χρέους ως προς το ΑΕΠ σε επίπεδα χαμηλότερα ακόμη και από το 190% του ΑΕΠ, κάτι που θα επιδιωχθεί να υποστηριχθεί και με μαζικές, πρόωρες αποπληρωμές χρεών, που κανονικά θα καταβάλλονταν μέχρι και το τέλος του 2024 ή τις αρχές του 2025.
Οι τρεις κίνδυνοι για την ελληνική οικονομία
Στο οικονομικό επιτελείο έχουν ήδη αρχίσει να ποσοτικοποιούν τους πιθανούς κινδύνους για το οικονομικό αφήγημα της επόμενης χρονιάς.
1. Από την ενεργειακή κρίση, τα βλέμματα στρέφονται περισσότερο στην τιμή του φυσικού αερίου. Επειδή πρόκειται για καθαρές εισαγωγές, ο υπερδεκαπλασιασμός της τιμής (σ.σ. από τα 15 ευρώ η μεγαβατώρα έφτασε την προηγούμενη εβδομάδα έως και τα 180 ευρώ) πλήττει κατευθείαν τις εισαγωγές και κατά συνέπεια το ΑΕΠ. Μέση τιμή του φυσικού αερίου πάνω από τα 80-90 ευρώ για ολόκληρο το 2022 (κάτι που πλέον δεν είναι απίθανο ως σενάριο) μπορεί να προκαλέσει επιβάρυνση των εισαγωγών ακόμη και κατά 4-5 δισ. Ενα τέτοιο ποσό μπορεί αυτομάτως να «εξουδετερώσει» το όφελος από όλη την προσδοκώμενη αύξηση των εσόδων από τον τουρισμό, τα οποία λογίζονται ως «εξαγωγές υπηρεσιών». Η φετινή χρονιά κλείνει με τα τουριστικά έσοδα στα 11 δισ. και ο στόχος για το 2022 είναι να φτάσουμε κοντά στο 80% των εσόδων του 2019, ήτοι στα 15-16 δισ. Αν έχουμε επομένως αύξηση των τουριστικών εσόδων κατά 4-5 δισ. ευρώ, αλλά και αύξηση των εισαγωγών εξαιτίας του φυσικού αερίου κατά 4-5 δισ., η επίπτωση στο ΑΕΠ θα είναι μηδενική.
2. Η μετάλλαξη «Ομικρον» είναι ο μεγάλος αστάθμητος παράγοντας, καθώς ουδείς γνωρίζει αυτή τη στιγμή ποια θα είναι τα μέτρα με τα οποία θα επιδιωχθεί να αντιμετωπιστούν τα επόμενα κύματα της πανδημίας. Σίγουρα, κλάδοι όπως η εστίαση, η διασκέδαση κ.λπ. θεωρούνται πιο «ευάλωτοι», καθώς ακόμη κι αν δεν υπάρχει αναστολή λειτουργίας, οι περιορισμοί είναι δεδομένο ότι πλήττουν τα έσοδα. Προβλέψεις στον προϋπολογισμό για περαιτέρω μέτρα στήριξης μέσα στο 2022 δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή, κάτι που σημαίνει ότι οι όποιες παρεμβάσεις με δημοσιονομικό κόστος χρειαστούν, θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν από τα ταμειακά διαθέσιμα ή την αύξηση του χρέους και φυσικά να επιβαρύνουν το έλλειμμα της χώρας. Το να αφεθούν κλάδοι ολόκληροι αστήριχτοι δεν αποτελεί επιλογή, καθώς η μείωση της ανεργίας (και όχι η αύξησή της) συνιστά βασικό στοιχείο πάνω στο οποίο στηρίζεται η πρόβλεψη για αύξηση της κατανάλωσης και του ΑΕΠ μέσα στην επόμενη χρονιά.
3. Η χρονιά ξεκινάει με πολύ αυξημένες ενεργειακές ανάγκες, αλλά και τις πιο υψηλές τιμές που έχει γνωρίσει ποτέ, όχι η Ελλάδα αλλά ολόκληρος ο πλανήτης τόσο στο ηλεκτρικό ρεύμα όσο και στο φυσικό αέριο. Στο οικονομικό επιτελείο γνωρίζουν ότι οι πιο «φουσκωμένοι» λογαριασμοί ακόμη δεν έχουν φτάσει στα νοικοκυριά, όπως επίσης γνωρίζουν ότι το πρόβλημα είναι ήδη τεράστιο στις επιχειρήσεις, που πλέον αρχίζουν μαζικά να μετακυλίουν το κόστος στον τελικό καταναλωτή (σ.σ. γι’ αυτό και το οικονομικό επιτελείο περιμένει πληθωρισμό άνω του 5% για τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο). Η «συνταγή» που ακολουθείται μέχρι τώρα, δηλαδή τα μέτρα στήριξης να χρηματοδοτούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου με τους πόρους του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης, δεν είναι σίγουρο ότι θα αποδώσει και για το πρώτο τρίμηνο του 2022. Ηδη μάλιστα έχει αποφασιστεί η επιδότηση της ηλεκτρικής ενέργειας, ναι μεν να έχει κριτήρια ώστε να ικανοποιηθεί και το σχετικό αίτημα των Βρυξελλών, αλλά τα κριτήρια αυτά να είναι αρκούντως χαλαρά, ώστε να αποκλειστούν ελάχιστα (και τα πιο εύρωστα) νοικοκυριά από τη στήριξη.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr