Τα κρατικά μέτρα στήριξης διέσωσαν τις επενδύσεις στην Ελλάδα, οι οποίες επέστρεψαν στα προ COVID επίπεδα και τώρα θα αναμετρηθούν με 4+1 παράγοντες αποτρεπτικούς για τη δυναμική τους. Την εκτίμηση αυτή διατυπώνει, εμμέσως πλην σαφώς, στην «Κ» η Chief Economist της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Nτέμπορα Ρεβολτέλα. Μεταξύ άλλων υπογραμμίζει ότι η υψηλή εξάρτηση από τον τουρισμό και το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων αυξάνουν την έκθεση της ελληνικής οικονομίας στις επιπτώσεις της πανδημίας. Επιπλέον, στέκεται ιδιαίτερα στην παράμετρο της δυσχερούς πρόσβασης των ελληνικών επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση, εξ ου και υπογραμμίζει τον ρόλο της ΕΤΕπ για τη βελτίωση της ρευστότητας. Εμφανίζεται πάντως αισιόδοξη για την επόμενη ημέρα.
– Η πανδημία ασκεί πιέσεις στη δυναμική των επενδύσεων, αν και το 2021 ήταν καλύτερο από το 2020. Πώς διαμορφώνεται η εικόνα στην Ευρώπη;
– Στο δεύτερο τρίμηνο του 2021 οι πραγματικές επενδύσεις σε επίπεδο Ε.Ε. έχουν ήδη φτάσει στο επίπεδο πριν από τον κορωνοϊό, αν εξαιρέσουμε τα στοιχεία για την Ιρλανδία, όπου είχαμε κάποιες one-off επιπτώσεις. Επομένως, αυτή η κρίση έχει μια σαφή διαφορά σε σχέση με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και την κρίση του δημοσίου χρέους. Εκείνη την εποχή χρειάστηκε περισσότερο από μία δεκαετία για να επιστρέψουν οι επενδύσεις στα προ κρίσης επίπεδα για την Ευρώπη συνολικά. Για ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, στην πραγματικότητα δεν επέστρεψαν ποτέ.
Βλέπουμε καλή δυναμική για επενδύσεις σε κατοικίες, καθώς και για δημόσιες επενδύσεις. Οι εταιρικές ανακάμπτουν επίσης, με τις προσδοκίες των επιχειρήσεων να γίνονται πιο θετικές. Στην έρευνά μας για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις του 2021 –την Ερευνα Επενδύσεων της ΕΤΕπ που μόλις δημοσιεύτηκε– βλέπουμε περίπου το 79% των επιχειρήσεων να έχουν επενδύσει και 18% περισσότερες επιχει-ρήσεις να αναμένουν αύξηση αντί για μείωση των επενδύσεων.
Η διαφορά αυτή τη φορά ήταν το μέγεθος και η ταχύτητα της απάντησης σε επίπεδο πολιτικής, η οποία απέτρεψε σαφώς τις επιπτώσεις του δεύτερου γύρου της κρίσης, παρέχοντας τα κατάλληλα κίνητρα για τη συνέχιση των επενδύσεων ή τουλάχιστον για την επανεκκίνηση, καθώς η ανάκαμψη είναι σε εξέλιξη.
– Στην Ελλάδα η τάση είναι σαφώς ανοδική. Ποια είναι τα νούμερα και ποιοι παράγοντες οδηγούν την αύξηση των επενδύσεων στην Ελλάδα;
– Η θετική επενδυτική προοπτική αντανακλάται ξεκάθαρα και στην Ελλάδα. Οι επενδύσεις επανήλθαν πάνω από τα προ COVID επίπεδα. Το βασικό μας σενάριο είναι για μια πιο υγιή, πιο ισορροπημένη και βιώσιμη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας από ό,τι μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Φυσικά, εξακολουθούν να υπάρχουν κίνδυνοι, ιδίως όσον αφορά την πανδημία, στην οποία είναι αρκετά επιρρεπής η ελληνική οικονομία, δεδομένου ότι ο τουρισμός και οι ΜμΕ καταλαμβάνουν μεγάλο μερίδιο.
Oταν μιλάω για ισορροπία, αυτό που εννοώ είναι ότι τα επίπεδα επενδύσεων στην Ελλάδα ήταν αναιμικά από την κρίση του κράτους και των τραπεζών. Eνας σημαντικός λόγος για αυτό ήταν οι επιπτώσεις της δημοσιονομικής λιτότητας: οι δημόσιες κεφαλαιουχικές δαπάνες ήταν πολύ χαμηλές για μια μακρά περίοδο. Οι πολύ ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις της Ελλάδας είναι η άλλη όψη στα χρόνια που προηγήθηκαν της πανδημίας. Eνας άλλος λόγος για τους διαχρονικά χαμηλούς ρυθμούς επενδύσεων συνδέεται με την ανάγκη οι χρηματοπιστωτικές και μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες να επιδιορθώσουν τους ισολογισμούς τους.
Αναμένουμε ότι οι επενδύσεις τόσο των επιχειρήσεων όσο και του δημόσιου τομέα θα αυξηθούν σημαντικά τα επόμενα χρόνια και θα διαδραματίσουν μεγαλύτερο ρόλο στην ανάκαμψη. Οι επιχορηγήσεις της Ε.Ε. μόνο από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα προσθέσουν σημαντικά στην επενδυτική δραστηριότητα, γεγονός που θα καταστήσει την οικονομική ανάκαμψη πιο ισορροπημένη, όσον αφορά τις επενδύσεις, ιδίως τις δημόσιες. Αυτό θα ενισχύσει επίσης τη βιωσιμότητα. Η ζήτηση για επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα αναμένεται επίσης να αυξηθεί, καθώς οι τράπεζες και οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις έχουν κάνει μεγάλα βήματα στην επιδιόρθωση των ισολογισμών τους.
Εως και στο 20% η δυσκολία χρηματοδότησης στην Ελλάδα, έναντι 4,7% στην Ε.Ε.
Στον εταιρικό τομέα η έρευνά μας δείχνει ότι το 71% των επιχειρήσεων επένδυσε το 2020 και το 2021, ενώ 10% περισσότερες εταιρείες αναμένεται να αυξήσουν αντί να μειώσουν τις επενδύσεις στη συνέχεια.
Oσον αφορά τις εταιρικές επενδύσεις, αυτό που είναι ενδιαφέρον σε επίπεδο Ε.Ε. και σε ελληνικό επίπεδο, είναι το γεγονός ότι η πολιτική υποστήριξη που εφαρμόζεται στην πραγματικότητα βοηθάει τις επιχειρήσεις να διατηρήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια. Σε επίπεδο Ε.Ε. βλέπουμε ότι το 50% περίπου των επιχειρήσεων επηρεάζεται από την άποψη της πτώσης των πωλήσεων. Το 56% των επιχειρήσεων έλαβε στήριξη με τη μορφή επιδοτήσεων, εγγυημένης πίστωσης ή αναβολής στις πληρωμές. Η στήριξη αυτή κατανεμήθηκε στις επιχειρήσεις που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, δηλαδή στις επιχειρήσεις με έντονη πτώση στις πωλήσεις. Και οι εταιρείες που έλαβαν την υποστήριξη της πολιτικής ήταν πιο πιθανό να διατηρήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια, ανεξάρτητα από την απώλεια των πωλήσεων. Το είδαμε αυτό ιδίως στις επενδύσεις που σχετίζονται με την ψηφιοποίηση ή την αναδιοργάνωση των επιχειρήσεων.
Στην πραγματικότητα, η έρευνά μας για τις ελληνικές επιχειρήσεις επιβεβαιώνει ότι περίπου το 56% των εταιρειών προέβη σε ενέργειες για την καλύτερη αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού, με το 50% περίπου να επενδύει στην ψηφιοποίηση. Το μερίδιο των επιχειρήσεων που λαμβάνουν κάποιας μορφής υποστήριξη στην Ελλάδα είναι παρόμοιο με το αντίστοιχο στην Ε.Ε., καθώς αφορά το 58%.
– Αν σας ζητούσα να ξεχωρίσετε τους πιο δυναμικούς τομείς για επενδύσεις στην Ελλάδα, ποιους θα αναφέρατε;
– Οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις στον τομέα της βιομηχανίας αντιμετωπίζουν πιο θετικές επενδυτικές προοπτικές μεταξύ των ελληνικών επιχειρήσεων.
–Πώς θα χαρακτηρίζατε την πρόοδο της Ελλάδας στις διαρθρωτικές αλλαγές για ένα πιο ευνοϊκό επενδυτικό περιβάλλον; Μικρή, μέτρια ή μεγάλη;
– Σε επίπεδο Ε.Ε. η ελλιπής διαθεσιμότητα δεξιοτήτων και η αβεβαιότητα είναι τα κύρια εμπόδια, το καθένα από τα οποία περιορίζει περίπου το 80% των επιχειρήσεων. Στην Ελλάδα, η αβεβαιότητα για το μέλλον και για το ρυθμιστικό πλαίσιο περιορίζουν περίπου το 91% των επιχειρήσεων. Οι ανησυχίες για το ρυθμιστικό πλαίσιο αυξήθηκαν, καθώς το 2020 παραπονέθηκε το 86% των επιχειρήσεων και σήμερα το 91% –παρόμοια τάση έχει καταγραφεί και στη διαθεσιμότητα εξειδικευμένου προσωπικού (από 65% σε 73%), όπως και στο κόστος ενέργειας (από 69% σε 81%)–, όπως θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι σε περιόδους αβεβαιότητας οι επιχειρήσεις τείνουν να αντιλαμβάνονται περισσότερα εμπόδια.
– Ποια είναι τα βασικά ρίσκα για τις επενδύσεις στην Ελλάδα σήμερα;
– Η αβεβαιότητα παραμένει ένας σημαντικός κίνδυνος για τις επενδύσεις στην Ελλάδα. Είναι επίσης σαφές ότι η πρόσβαση στη χρηματοδότηση εξακολουθεί να απασχολεί περισσότερο τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα, ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες. Σε επίπεδο Ε.Ε. το μερίδιο της περιορισμένης χρηματοδότησης των επιχειρήσεων ήταν περίπου 4,7% το 2021 και στην Ελλάδα ήταν 15,5% – κοντά στο 20% για τις ΜμΕ. Αυτό υπογραμμίζει και τη σημασία του ενδιάμεσου δανεισμού της ΕΤΕπ στην Ελλάδα.
Ο ρόλος της Ε.Ε. και η μάχη με τον ιό
– Είναι ζήτημα χρόνου πλέον η απόσυρση του έκτακτου προγράμματος αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ (PEPP). Αν αυτό συμβεί προτού η Ελλάδα ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα στις αγορές, κατά τη γνώμη σας, θα υπάρξουν επιπλοκές στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας;
– Το PEPP είναι μόνο ένα από τα μέσα και, όπως διευκρινίζεται από την ονομασία του, είναι ένα μέσο προσωρινό και ειδικό για την κρίση. Αυτό που έχει σημασία είναι μετά την απόσυρση του PEPP να παραμείνει υποστηρικτικό το μείγμα πολιτικών σε επίπεδο Ε.Ε. και Ευρωζώνης.
– Η πανδημία συνιστά αναμφίβολα τον πλέον αστάθμητο παράγοντα για τα κράτη και τις επιχειρήσεις. Αυτή τη στιγμή, με ποιο σενάριο δουλεύει η ΕΤΕπ;
– Προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να υποστηρίξουμε την ανάπτυξη και τη διάδοση των εμβολίων. Στην πραγματικότητα βρισκόμαστε από την αρχή πίσω από την BioNTec, ακόμη και πριν βγει με το εμβόλιο, ως μέρος του προγράμματός μας για την υποστήριξη καινοτόμων εταιρειών στον τομέα της υγείας. Συνεχίζουμε να επενδύουμε στον τομέα της υγείας και εργαζόμαστε, ως μέρος της ομάδας Europe, για την ανάπτυξη εμβολίων σε όλο τον κόσμο. Εργαζόμαστε με την παραδοχή ότι κανείς δεν είναι ασφαλής μέχρι να είναι όλοι ασφαλείς. Η ΕΤΕπ συνεργάζεται με χρηματοοικονομικούς εταίρους σε όλη την Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο για να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις που επηρεάζονται περισσότερο από τις άνευ προηγουμένου προκλήσεις οι οποίες συνδέονται με την πανδημία μπορούν να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση, να επενδύσουν και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.